Ο συνθέτης Θοδωρής Καρελλάς έχει ξεκινήσει ένα μακρόπνοο project μελοποίησης ελληνικής ποίησης που το πρώτο μέρος του, το οποίο ήδη κυκλοφορεί, έχει τον τίτλο «Κακή φωτιά» και περιλαμβάνει έντεκα μελοποιήσεις ποιημάτων των Παλαμά, Σεφέρη, Ουράνη, Καρυωτάκη, Αγγουλέ, Λουντέμη και Ρίτσου Ερμηνευτής τους ο εξαίρετος Θανάσης Χουλιαράς, με τον οποίο συνομιλήσαμε για τις απαιτήσεις της ερμηνείας μελοποιημένης ποίησης αλλά και το αν και τι εντέλει προσφέρει η τελευταία στο σημερινό κοινό.
Πότε και πώς γνωρίστηκες με τον Θοδωρή Καρελλά και πώς άρχισε η συνεργασία σας;
Με τον Θοδωρή γνωριζόμαστε χρόνια και έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν τόσο συναυλιακά όσο και δισκογραφικά σε μεμονωμένα τραγούδια. Το καλοκαίρι του 2019 με προσέγγισε παρουσιάζοντάς μου κάποιες από τις μελοποιήσεις του, οι οποίες με ενθουσίασαν εξαρχής. Ήμουν σε μια διαδικασία αναζήτησης υλικού για την επόμενη εργασία μου και έτσι σχεδόν αμέσως αποφασίσαμε να συνεργαστούμε σε αυτήν.
Έχει διαφορά για έναν ερμηνευτή, εσένα προσωπικά τουλάχιστον, να ερμηνεύει μελοποιημένη ποίηση από έστω έναν και πολύ καλό στιχουργό;
Θα έλεγα πως ναι, καθώς είναι διαρκώς παρούσα η αίσθηση μιας ερμηνευτικής «αναμέτρησης» με τον ποιητικό λόγο, ο οποίος ενέχει εξαρχής μια αυθύπαρκτη αισθητική αξία άλλης ποιοτικής κατηγορίας.
Αυτή η διαφορά καθόρισε και την προσέγγισή σου, τουλάχιστον σε αυτή την εργασία;
Σαφώς, καθώς πέρασα από ένα τρόπον τινά προκαταρκτικό στάδιο, που αφορούσε μιαν ερμηνευτική ανάλυση των ποιημάτων, στην πρωταρχική λογοτεχνική τους μορφή.
Ποιες δυσκολίες αλλά και προκλήσεις παρουσιάζει η ερμηνεία μελοποιημένης ποίησης;
Η ερμηνεία μελοποιημένης ποίησης απαιτεί μια πιο πολυεπίπεδη ερμηνευτική προσέγγιση. Είναι απαραίτητη αφενός η εσωτερίκευση και βαθύτερη κατανόηση του ποιητικού λόγου, αφετέρου η ουσιαστική αφομοίωση της δεύτερης «φύσης» του, όπως αυτή προκύπτει ύστερα από τη μελοποίησή του.
Υπάρχει μια πολύ πλούσια παράδοση μελοποίησης ποίησης στο ελληνικό τραγούδι, ερμηνευμένης από σπουδαίες φωνές, ανδρικές αλλά και γυναικείες. Κάποιες από αυτές ήταν πρότυπα για εσένα ή έστω στηρίχτηκες πάνω τους για τη δική σου ερμηνεία;
Είναι ακριβώς αυτή η παρουσία τής πολύ πλούσιας παράδοσης μελοποιημένης ποίησης και των, σε πολλές περιπτώσεις, μυθικών ερμηνειών που ενέτεινε το στοιχείο της «αναμέτρησης» στο οποίο προαναφέρθηκα. Συνειδητά ακούμπησα στο στιβαρό αυτό σώμα και επίσης συνειδητά επιχείρησα να το εμπλουτίσω.
Τι θεωρείς ότι χαρακτηρίζει τον τρόπο που ο Θοδωρής Καρελλάς μελοποιεί την ποίηση και ποιο, αντίστοιχα, είναι για εσένα το μεγαλύτερο χάρισμά του ως προς το πώς το κάνει;
Ο Θάνος Μικρούτσικος έλεγε ότι πάντα ακολουθούσε τον τρόπο του ποιήματος και πως αυτό είναι καθοριστικό για μια επιτυχημένη μελοποίηση. Ο Θοδωρής μέσα από το ένστικτο και την ικανότητά του καταθέτει μελοποιήσεις στις οποίες εξακολουθεί να «κυλάει το αίμα» τού ποιητικού λόγου.
Πόσο επίκαιρος είναι ο ποιητικός λόγος στην εποχή μας και κυρίως τι και κατά πόσον πιστεύεις ότι μπορεί να πει στο σημερινό ακροατήριο;
Ο πραγματικά μεγάλος ποιητικός λόγος φέρει εγγενώς τη δυνατότητα να συνδιαλέγεται με επόμενες γενιές και εποχές. Με τον συγκεκριμένο δίσκο προτείνουμε ένα σημερινό στιγμιότυπο αυτού του διαλόγου.
Ειδικά στη συγκυρία που βιώνουμε εδώ και σχεδόν ένα χρόνο πια, με την πανδημία και τα παρεπόμενά της, το λοκντάουν και την καραντίνα, πόσο σημαντική θεωρείς την εργασία σας και τι θεωρείς ότι μπορεί να προσφέρει σε όσους και όσες την ακούσουν;
Για εμάς αυτή η εργασία ήταν μια συνειδητή δημιουργική πράξη, κόντρα στην αδράνεια, τον φόβο και τη μοιρολατρία. Αντλήσαμε από την ανεξάντλητη πηγή της ποίησης και το ίδιο θα θέλαμε να κάνουν και οι αποδέκτες της.
Υπάρχει κάποιο από αυτά τα ποιήματα που να σου «μιλάει» περισσότερο και άρα αγαπάς περισσότερο το αντίστοιχο τραγούδι;
Ο ποιητικός λόγος του Ρίτσου και του Παλαμά αποτελεί δομικό κομμάτι της αισθητικής αλλά και της γενικότερης αντίληψής μου. Όμως και το «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου» του Γιώργου Σεφέρη, που ερμηνεύσαμε μαζί με τον Μίλτο Πασχαλίδη, είναι σίγουρα μία από τις σημαντικότερες στιγμές της διαδρομής μου.
Και εμείς θα πούμε αντίστοιχα ότι το «Κακή φωτιά» είναι από τις σημαντικότερες στιγμές της σημερινής, φτωχής ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, ελληνικής δισκογραφίας...
Απευθυνθήκαμε όμως και στον συνθέτη Θοδωρή Καρελλά για να μας πει μερικά πράγματα για αυτήν την όντως θαυμάσια εργασία
Υπάρχει μια πολύ πλούσια παράδοση μελοποίησης ποίησης στο ελληνικό τραγούδι από πολλούς μεγάλους συνθέτες. Θα έλεγες ότι κάποιοι από αυτούς επηρέασαν ιδιαίτερα τις δικές σου μελοποιήσεις;
Nαι, υπάρχει, βέβαια το πώς, πόσο και για ποιους λόγους την χρησιμοποιούμε πια είναι ένα άλλο ζήτημα. Η σημερινή εποχή των πολλών αλλαγών και της υπερπληροφόρησης παρασύρει πολλά από τα καλά στοιχεία αυτής της παράδοσης, τη μαγεία, τους μύθους και τις αξίες της. Δεν έχω επηρεαστεί, τουλάχιστον συνειδητά και προσπαθώ όσο γίνεται να έχω το δικό μου ύφος, χρώμα κλπ. Υποσυνείδητα όμως σίγουρα ναι, έχω ακούσει πολλή ελληνική μουσική.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αλλά και τα χαρίσματα του Θανάση Χουλιαρά που σε έκαναν να τον επιλέξεις για αυτή την τόσο απαιτητική εργασία;
Ο Θανάσης με πίστεψε καλλιτεχνικά από την αρχή της γνωριμίας μας. Εκτός από το ότι έχουμε μια σχέση φιλίας και σεβασμού, εκτός επίσης από το ότι έχω κρατήσει μιαν οικογενειακή συμβουλή, να είμαι άνθρωπος με μνήμη, σε τεχνικό επίπεδο ο Θανάσης έχει μια καθαρή, λαμπερή φωνή, μεγάλη έκταση, πολύ ωραία άρθρωση, ήταν ικανός να κατανοήσει τον λόγο των ποιητών και τέλος αγαπά πολύ την τέχνη. Έτσι του ανταποδίδω ό,τι μου έχει δώσει και εκείνος...
Και τι σε ώθησε να ζητήσεις συγκεκριμένα από τον Μίλτο Πασχαλίδη να συμμετάσχει σε ένα τραγούδι;
Τον Μίλτο τον αγαπούσε πολύ ο πατέρας μου, τον πίστευε, τον «στήριξε» και ως ακροατής στα πρώτα του βήματα και δεν έπεσε έξω. Έτσι είχαμε γνωριστεί, το 2005 τον είχε καλέσει ο Αντώνης Μιτζέλος να κάνουμε ντουέτο σε ένα δικό μας τραγούδι ενώ μετά από χρόνια δέχθηκε προθυμα την πρόσκληση μου για μια φιλική συμμετοχή στο «Σταυρός Του Νότου». Δεν μου αρνήθηκε ποτέ τίποτα, είναι πολύ σωστός άνθρωπος, βοηθάει πολύ και τον αγαπώ. Αλλά σε αυτή την περίπτωση εκείνος και ο Θανάσης μου έκαναν έκπληξη, δεν ήξερα ότι είχαν μιλήσει και όταν μου το είπε ο Θανάσης είχαν ήδη ερμηνεύσει το τραγούδι. Και πόσο ταίριαξαν πραγματικά!
