Ήταν η μεγάλη θεατρική παράσταση του 1973. «Το μεγάλο μας τσίρκο». Που ανέβηκε στο θέατρο «Αθήναιον», σε απόσταση αναπνοής από το Πολυτεχνείο, από τον θίασο Καρέζη - Καζάκου. Το σενάριο έφερε τη σφραγίδα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, η μουσική και τα τραγούδια του συνθέτη Σταύρου Ξαρχάκου, η διδασκαλία της κίνησης του δασκάλου του Καραγκιόζη Ευγένιου Σπαθάρη. Ξεσήκωσε από την αδράνειά τους χιλιάδες πολίτες που έτρεξαν να τη δουν. Λίγο πριν αντιληφθεί η Χούντα των συνταγματαρχών τη δυναμική της και προβεί στην απαγόρευσή της. Λίγο πριν συμβεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Η νέα παρουσίασή της, το 1974, ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς του. Το έργο αφορά την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, από την κατοχή των Οθωμανών και τη βασιλεία των Βαυαρών μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη γερμανική Κατοχή. Θα έπρεπε να προβάλλεται στα σχολεία, στη γιορτή της 25ης Μαρτίου. Θυμήθηκα τα τραγούδια της με τη χαρακτηριστική χροιά του Νίκου Ξυλούρη. Ανέτρεξα στα λόγια της βασικής εμπνεύστριάς της, της Τζένης Καρέζη: Θέλαμε, δήλωνε, «μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες και για προδομένες ελπίδες... και πάνω απ’ όλα για την ομορφιά». Αυτήν που μόνο η τέχνη μπορεί να δώσει. Ως αντίδοτο στους κοτζαμπάσηδες, στους πασάδες και στους δεσποτάδες, επιλήσμονες ή αρνητές των νεκρών του Πολυτεχνείου, υμνητές της Χούντας που κυβερνούνε ως υπουργοί σε καίρια πόστα αυτήν τη χώρα, καληώρα. Και οδηγούν τους πολίτες της, όπως σε μια επαναλαμβανόμενη φάρσα της Ιστορίας, χωρίς ίχνος αυτοκριτικής, ξανά στην υγειονομική, οικονομική, πολιτισμική καταστροφή.
Θυμήθηκα «Το μεγάλο μας τσίρκο» βλέποντας την έκθεση του εικαστικού Εμμανουήλ Μπιτσάκη στην γκαλερί CAN, στο Κολωνάκι. Ο τίτλος της, “The pursuit of happiness”, «Το κυνήγι της ευτυχίας», προφανώς εμπνευσμένος από την ομώνυμη ταινία του 2006, του Γκαμπριέλε Μουτσίνο, για έναν ήρωα άνεργο και εγκαταλελειμμένο, πυκνώνει το κερματισμένο πρόσωπο της σύγχρονης κοινωνίας. Έργα μικρών διαστάσεων, που ενσωματώνουν, όπως η παράσταση, στις μορφές τους και στο ρεαλιστικό, καυστικό τους ύφος τη λαϊκή μας τέχνη, την τέχνη της Κρητικής Σχολής με την τέχνη της Δύσης, της Αναγέννησης αλλά και του μοντέρνου κι εκείνην της εικονογράφησης της Άπω Ανατολής. Ο γυμνός Francis Joseph, με το μικρό πανάκι που καλύπτει το πέος του, όπως σε έναν σημερινό λουόμενο, μοιάζει, με τα μακρά του άκρα, τη σχηματοποιημένη κίνησή του και την επίπεδη αποτύπωσή του, να πνέεται από τις φιγούρες του Θεόφιλου. Η σύγχρονη προσωπογραφία της Minerva αποτυπωμένη σε ένα στρογγυλό κουτί σαν μενταγιόν συνδέει τον μύθο της Αθηνάς Παρθένου με της Παναγίας. Είναι ντυμένη μ ένα δαντελωτό φανελάκι, όπως σε μια διαφήμιση εσωρούχων, και στο μαντήλι, το φτιαγμένο σαν κράνος, διακρίνεται μια βρεφοκρατούσα. Ένας αρχαιότροπα πλασμένος, λάγνος γέρος την αγγίζει στον λαιμό. Και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα σκληρά χαρακτηριστικά, το ευθύ βλέμμα και τη στάση που έχουμε όπως μπροστά από έναν καθρέφτη. Καθώς και με την αυστηρή χειρονομία της, που τη δείχνει και δηλώνει το μέγεθος της αυτογνωσίας και της επάρκειάς της. «The return to Keros» παρουσιάζει τα θραύσματα των αγαλμάτων δίπλα στα πρόσωπα και στα ανθρώπινα μέλη ντυμένα με μια κάλτσα, που προβάλλονται για την προβολή των προϊόντων τους, αποσπασμένα από το όλον, στις οθόνες μας.
Τα έργα του Εμμανουήλ Μπιτσάκη ανατρέπουν με την τεχνική του κολάζ της νεώτερης ιστορίας μας το επιβεβλημένο εκ των άνω αφήγημα της συνέχειας της Ιστορίας μας. Δείχνουν το επίκαιρο όσο ποτέ «μεγάλο μας τσίρκο».
Info: Εμμανουήλ Μπιτσάκης,«The Pursuit of Happiness», CAN Christina Androulidaki Gallery, Π. Αναγνωστοπούλου 42, Κολωνάκι
Διάρκεια έκθεσης: μέχρι 6.02.2021
Ώρες λειτουργίας: Τρ.-Παρ. 12.00-15.00 και 17.00-20.00, Σαβ. 12.00-16.00
