Βιβλίο. Ένα αγαθό απαραίτητο για την καθημερινότητα, αλλά και την εξέλιξη του ανθρώπου. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που συναντά ο κόσμος του, εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς, εικαστικοί, επιμελητές κ.λπ., το βιβλίο είναι σε καλό επίπεδο.
Υπήρχαν πάντα σπουδαία βιβλιοπωλεία στην Αθήνα. Υπήρξε όμως και ένας άλλος, «λαϊκός» κόσμος βιβλίου και βιβλιοπωλών. Ποιος δεν θυμάται τα υπαίθρια βιβλιοπωλεία στο πλάι της Νομικής Σχολής στην οδό Σόλωνος. Βιβλιοπώλες εκτεθειμένοι στα καιρικά φαινόμενα, μπροστά σε μια ξύλινη βιβλιοθήκη - ντουλάπα, πουλούσαν μεταχειρισμένα βιβλία για όσους δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να τα αγοράσουν καινούργια. Και δεν ήταν λίγοι αυτοί που κατέφευγαν εκεί. Έβρισκες δε τα πάντα. Από πανεπιστημιακά συγγράμματα και ποιητικές ανθολογίες έως βιβλία μαγειρικής και βίους αγίων. Εννοείται πως εδώ είχε θέση και το παζάρι για την τιμή του μεταχειρισμένου βιβλίου.
Αυτά ήταν τα σταθερά υπαίθρια βιβλιοπωλεία. Γιατί υπήρχαν και τα κινητά υπαίθρια. Τα κατατάσσουμε σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται εκείνα που ανθούσαν στις πανηγύρεις των ναών. Στο πανηγύρι των Αγίων Αναργύρων, για παράδειγμα, πλάι στα παιδικά παιχνίδια, στις κούνιες, στο «μαλλί της γριάς» και στη λοταρία, υπήρχε και ο βιβλιοπώλης του πανηγυριού, όπου στον πάγκο του έβρισκε κανείς τη «Μάνα» της Περλ Μπακ, τον «Αρχισιδηρουργό» του Ζορζ Ονέ, την «Γκόλφω» του Σπυρίδωνος Περεσιάδη και τον Καζαμία με τις προβλέψεις, έως τυπωμένες φιγούρες Καραγκιόζη που μπορούσες να τις κόψεις και να τις κολλήσεις σε χαρτόνι δημιουργώντας το δικό του θέατρο σκιών. Προσέφεραν λοιπόν και εποπτικό - δημιουργικό υλικό για επιμορφωτικές διεξόδους! Η δεύτερη κατηγορία κινητών βιβλιοπωλείων είναι τα περίφημα καροτσάκια - βιβλιοπωλεία στο κέντρο της Αθήνας. «Πατριάρχης» του είδους υπήρξε ο Κώστας Νικολάκης. Ένας σπουδαίος άνθρωπος, που εν μέσω δικτατορίας, σε δύσκολες εποχές, η οικονομική ανέχεια τον έσπρωξε να πιαστεί από αυτό που αγαπούσε πολύ: το βιβλίο. Δημιούργησε λοιπόν έναν τροχήλατο πάγκο. Τον στόλισε με βιβλία και πήρε τους δρόμους. Η «έδρα» του ήταν η περιοχή ανάμεσα στο Πολυτεχνείο και στην ΑΣΟΕΕ. Όπως ήταν φυσικό, οι φοιτητές εκείνης της περιόδου ήταν οι πρώτοι και καλύτεροι πελάτες του. Αργότερα ο Νικολάκης «στεγάστηκε» στο ηρωικό πια βιβλιοπωλείο του επί της οδού 3ης Σεπτεμβρίου. Συναντούσε κανείς εκεί ποιητές όπως ο Γιώργος Μαρκόπουλος και ο αξέχαστος Γιάννης Βαρβέρης, συγγραφείς, φοιτητές, νέους δημιουργούς και παντός είδους εραστές του βιβλίου. Μετά τον Νικολάκη, το βιβλιοπωλείο - καρότσι γνώρισε μεγάλη άνθιση. Ακόμα και σήμερα συναντώ ένα τέτοιο στην πλατεία Συντάγματος, Όθωνος και Αμαλίας γωνία.
Τέλος, υπήρχε και μια άλλη κατηγορία μοναχικών περιφερόμενων βιβλιοπωλών. Είναι εκείνοι που πουλούσαν βιβλία με δόσεις, συνήθως εγκυκλοπαίδειες, σε σπίτια, χώρους εργασίας ή σε χώρους εκπαιδευτικούς. Να μνημονεύσω τον αξέχαστο Γιώργο Καζάντζα που με τις καθημερινές επισκέψεις του στα θέατρα μας προμήθευε σε συμφέρουσες τιμές βιβλία γύρω από το θέατρο αλλά και την πολιτική.
Από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα το βιβλίο γνώρισε μεγάλη άνθιση. Δημιουργήθηκε πλήθος εκδοτικών οίκων, βιβλιοπωλείων μικρών, συνοικιακών, αλλά και μεγάλων, στο κέντρο των πόλεων. Ακόμα, μοιράστηκαν χιλιάδες βιβλία ως συνοδευτικά των εφημερίδων. Δημιουργήθηκε και καταργήθηκε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Σήμερα, δυστυχώς, δεν υπάρχει κάτι ανάλογο που να ασχολείται με την πολιτική του βιβλίου στη χώρα μας. Η προσπάθεια που ξεκίνησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για τη δημιουργία ενός Οργανισμού Βιβλίου και Πολιτισμού δεν είχε συνέχεια με τη σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Στην εποχή της κρίσης και της πανδημίας που διανύουμε, το βιβλίο βρίσκεται σε δεινή θέση. Η κυβέρνηση κλείνει και τα βιβλιοπωλεία. Η Σύμπραξη των Εκδοτών απευθύνει έκκληση προς την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό να παραμείνουν ανοιχτά τα βιβλιοπωλεία κατά τη διάρκεια της εφαρμογής των έκτακτων μέτρων. Είναι το ελάχιστο που μπορεί να κάνει σεβόμενη την ανάγκη των πολιτών για επαφή με το δημόσιο αγαθό που είναι το βιβλίο και ο υπέροχος κόσμος του.
Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής στη μνήμη των σκαπανέων βιβλιοπωλών της Σόλωνος, των καροτσιών και των πανηγυριών...
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αν. τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία
