Μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση στα ελληνικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά αναδεικνύει την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται το μεγαλύτερο ξύλινο κτήριο της Ευρώπης. Πρόκειται για το ρωμαίικο «Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου», στα Πριγκηποννήσια της Προποντίδας. Ένα μνημείο αρχιτεκτονικής, με τη δική του μεγάλη ιστορία. Με 206 δωμάτια, το τετραώροφο αυτό ξύλινο κτίριο ξεκίνησε τη ζωή του ως ξενοδοχείο και καζίνο το 1883. Αργότερα, με δαπάνες της Ελένης Ζαρείφη, στέγασε ως ορφανοτροφείο τα παιδιά της Μικρασιατικής καταστροφής, προσφέροντας στέγη, θαλπωρή και μόρφωση σε ορφανά για πολλά χρόνια στη συνέχεια. Παρέμεινε δραστήριοώς το 1964, οπότε οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν τη λειτουργία του. Από τότε η εγκατάλειψη και η φθορά έχει φέρει το σπουδαίο αυτό κτήριο μια ανάσα πριν το οριστικό τέλος.
Δυστυχώς, το 1997, η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, με τη δικαιολογία ότι έχει παύσει να επιτελεί φιλανθρωπικό σκοπό, κατατάσσει το Ίδρυμα του Ορφανοτροφείου στην κατηγορία των «κατειλημμένων» κτηρίων.
Παρ' όλα αυτά, το κτήριο έχει συμπεριληφθεί από τη μη κυβερνητική οργάνωση Europa Nostra στον κατάλογο των «7 απειλούμενων παγκόσμιων μνημείων του 2018».
Στον αγώνα για τη διάσωση του ιστορικού κτηρίου, με τη συμβολή του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, η Εφορία της Αστικής Σχολής Γαλατά, με τη δραστήρια πρόεδρό της κ. Μαίρη Κομοροσάνο, οργάνωσαν μια σπουδαία φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Σιωπή 206 δωματίων: Μελέτες για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου». Συνεργάζονται σ’ αυτόν τον τόμο οι κύριοι Murat Germen, Ali Kazima και οι κυρίες Hera Buyuktasciyan και Dilek Winchester. Με ευαισθησία, αγάπη, επιστημονική γνώση και υψηλή αισθητική, οι δημιουργοί αυτής της έκθεσης δίνουν μια εικόνα σπαρακτική της Ιστορίας και της σημερινής κατάστασης.
Δεν είναι λίγοι στη γειτονική χώρα που συντονίζουν τις δυνάμεις τους για τη σωτηρία του Ορφανοτροφείου. Ο Bursin Altinsay παραθέτει σ’ αυτήν την έκδοση σημαντικούς λόγους που την επιβάλλουν. Σημειώνει πως το κτήριο αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά. Σε μια περίοδο όπου ο οθωμανικός κόσμος βελτίωνε της επαφές του με τον ευρωπαϊκό, μια ευρωπαϊκή εταιρεία προχώρησε στην αρχική χρηματοδότηση για το ξενοδοχείο. Αναφέρει ακόμα ως σημαντικό το γεγονός πως αρχιτέκτονάς του ήταν ο Alexandre Vallaury, «επίσημος», με έναν τρόπο, αρχιτέκτονας της αυτοκρατορίας. Αναφέρει ακόμα πως, παρ’ ότι αποφασίστηκε η κατεδάφισή του, το 1964 το Ανώτατο Συμβούλιο Παλαιών Ακινήτων αποφασίζει να το διατηρήσει, ως αρχιτεκτονικό δημιούργημα του Vallaury.
Η Nilay Ozlu σημειώνει: «Όπως συμβαίνει με πολλά κράτη, έτσι και το δικό μας προτίμησε να ξεχάσει ή να αποσιωπήσει τους πόνους, τα τραύματα, τη διαφορετικότητα και τις αδικίες που βιώθηκαν στα χώματα αυτά, αντί να τα θυμάται και να τα υπενθυμίζει σε όλους. Έγινε μια προσπάθεια να διαγραφεί το παρελθόν, οι μνήμες και η Ιστορία, κυρίως των Αρμενίων, των Ελλήνων, των Κούρδων και των Αλεβίδων, ενώ παράλληλα επιχειρήθηκε η πολτοποίηση της ταυτότητάς τους στη χοάνη του έθνους - κράτους».
Ξεχωριστή θέση κατέχει η αφήγηση του Erol Baytas, του Τούρκου φύλακα του κτηρίου: «Εγώ ζω εδώ, είμαι δεμένος με το μέρος... Θα μπορούσα να πω πως εδώ είναι το σπίτι μου. Προστατεύω το σπίτι μου δηλαδή. Δεν εκτελώ απλώς ένα καθήκον... Μια μέρα ήρθε ένας ηλικιωμένος άνδρας από τη Σμύρνη. Μου είπε ‘θέλω να μπω μέσα’. Ήταν χειμώνας και ψιλόβρεχε. ‘Δεν μπορείτε να μπείτε’ του απάντησα. ‘Είναι ιδιωτικός χώρος, άσε που είναι επικίνδυνο'. 'Σας παρακαλώ' μου είπε. 'θέλω να μπω'. 'Και ο λόγος;' συνέχισα εγώ. 'Εδώ σπούδασα' μου απάντησε. 'Και δε μου το λες από την αρχή;' του είπα και τον έβαλα μέσα». Και καταλήγει: «Το δικό του σπίτι ήταν και δικό μου. Και εγώ έζησα τα παιδικά μου χρόνια εδώ. Αισθάνθηκα και εγώ όπως κι εκείνος και άρχισα να κλαίω. Αγκαλιαστήκαμε και κλάψαμε μαζί. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό».
Υπέροχες φωτογραφίες, ενημερωτικά κείμενα και μαρτυρίες παρουσιάζονται στη «Σιωπή 206 δωματίων». Έλληνες της Πολίτικης Ρωμιοσύνης και Τούρκοι συμπολίτες τους ενώνουν δυνάμεις και ευαισθησίες για να σώσουν ένα τρυφερό ιστορικό μνημείο. Το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, που στέγασε, φρόντισε και ξενύχτησε πάνω από το κεφάλι τόσων και τόσων παιδιών, σαν εμπερίστατο παιδί και αυτό πια, έχει την ανάγκη όλων μας.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος έχει προτείνει στο τουρκικό κράτος την ανακατασκευή του ώστε να γίνει κέντρο οικολογικών μελετών και, παράλληλα, κέντρο διαθρησκειακού διαλόγου.
Θερμά συγχαρητήρια σε όλους όσοι εργάστηκαν γι' αυτόν τον σπουδαίο τόμο. Καλή επιτυχία στο έργο που έχουν αναλάβει.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αν. τομεάρχης Πολιτισμού της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία
