Οι Έλληνες αρχαιολόγοι με αναλυτική ανακοίνωσή τους μετά και την παρέμβαση στην συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και το σκανδαλώδες ομόφωνο «ναι» για τα αρχαία του σταθμού Βενιζέλου, θυμίζουν ότι στις 27/12/2020 ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Ν. Ταχιάος έδωσε στη δημοσιότητα 8 βήματα για την ολοκλήρωση του έργου του Μετρό Θεσσαλονίκης ως τον Απρίλιο του 2023. Ωστόσο, μόνο η απομάκρυνση των σάκκων άμμου με τους οποίους είχαν σκεπαστεί οι αρχαιότητες ολοκληρώθηκε στην ώρα της, ενώ από τα άλλα βήματα η μεν Υπουργική Απόφαση έκανε 3 μήνες να εκδοθεί και η τελική μορφή της μελέτης απόσπασης κατατέθηκε 9 μήνες μετά (ο κ. Ταχιάος είχε ανακοινώσει ότι θα είναι έτοιμη εντός 3 μηνών).
Ακόμη και με τα πιο αισιόδοξα χρονοδιαγράμματα της Αττικό Μετρό, όπως σημειώνεται, (γιατί η απόσπαση περιλαμβάνει και ανασκαφή και θα κρατήσει περισσότερο από 5 μήνες), με μία θετική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας στις 5 Νοεμβρίου που θα εκδοθεί έως το τέλος του 2020, εργασίες απόσπασης θα ξεκινήαουν τον Ιανουάριο του 2021. Με το αισιόδοξο σενάριο των πέντε μηνών για την ολοκλήρωση της απόσπασης, οι ανασκαφές στα υποκείμενα στρώματα χρειάζονται ένα χρόνο (πάντα με βάση τα χρονοδιαγράμματα που δίνει η Αττικό Μετρό -που δεν συνυπολογίζουν καν νέες συνεδριάσεις του ΚΑΣ που θα χρειαστούν, νέες αποσπάσεις αρχαιοτήτων, τον υδράργυρο κλπ), καθώς και στη συνέχεια τους 18 μήνες για την κατασκευή του σταθμού, «έχουμε φτάσει στον Δεκέμβριο του 2023, χωρίς καν να έχει γίνει η δοκιμαστική λειτουργία των συρμών!».
«Δεν μπορούμε να πιστέψουμε τα μεγάλα λόγια» Ταχιάου τον Δεκέμβριο 2019, υπογραμμίζουν, ότι το μετρό θα δοθεί σε λειτουργία αφού ολοκληρωθεί η επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων. Στη Μελέτη επανατοποθέτησης, μόλις 11 σελίδων, είναι σαφές ότι η έμφαση είναι στην απομάκρυνση και όχι στην επιστροφή των αρχαιοτήτων. Ειναι εξαιρετικά αμφίβολο αν, μετά την απόσπασή τους, αυτές οι αρχαιότητες θα ξαναγυρίσουν ποτέ στον Σταθμό. Κατά συνέπεια, όπως τονίζουν οι αρχαιολόγοι, το χρονοδιάγραμμα που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός το Σεπτέμβρη 2019, ο Ν. Ταχιάος το Δεκέμβριο 2019 και ο Κ. Καραμανλής τον Μάιο 2020, για την παράδοση όλων των σταθμών του Μετρό Θεσσαλονίκης τον Απρίλιο του 2023, είναι ήδη στον αέρα!
Καυτηριάζουν παράλληλα ακριβώς την ελλιπή και συνοπτική μορφή της μελέτης που ενέκρινε ομόφωνα το ΚΑΣ, καθώς «παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά προμελέτης ... δεν είναι αυτό που ορίζει η σχετική Υπουργική Απόφαση στον όρο 2, δηλαδή "οριστική μελέτη εφαρμογής για την απόσπαση και την επανατοποθέτηση στην αυτή θέση των αρχαιοτήτων, η οποία θα εκπονηθεί βάσει τρισδιάστατης αποτύπωσης, προκειμένου να εισαχθεί στο ΚΑΣ για την κατά νόμο γνωμοδότηση"». Τέτοιες μελέτες δεν μπορούν να ισχύουν για μεταφορά ακίνητων μνημείων, όπως τονίζεται, καθώς η νομοθεσία προβλέπει ότι μεταφορά επιτρέπεται μόνο εφόσον διασφαλίζονται οι απαραίτητες εγγυήσεις.
Παράλληλα, η εξεταζόμενη μελέτη «δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά ακρίβειας. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μεθοδολογία απόσπασης για κάθε τμήμα που θα αποσπαστεί, μεταφερθεί και επανατοποθετηθεί. Δεν εφαρμόζεται σε καμία περίπτωση αυτό που ορίζει η ίδια η Υπουργική Απόφαση για την τρισδιάστατη αποτύπωση. Αντιθέτως, στην μελέτη απλά παρουσιάζεται η χωροθέτηση των υπό απόσπαση αρχαιοτήτων σε ένα τοπογραφικό σχέδιο», όπως τονίζουν οι αρχαιολόγοι, παραθέτοντας και συγκεκριμένα σημεία έλλειψης ακρίβειας. «Από τη μελέτη δεν μπορεί να διακριβωθεί τι συγκεκριμένα θα γίνει σε κάθε κομμάτι που θα αποσπασθεί και δεν μπορεί επίσης να γίνει ακριβής -έστω και με αποδεκτή απόκλιση- υπολογισμός κόστους/χρόνου». Και όπως επαναλαμβάνουν, τη συζήτηση μονοπωλεί το θέμα της απόσπασης, ενώ εκείνο της επανατοποθέτησης θεωρείται μάλλον δευτερεύον. «Εάν τελικά ο στόχος του έργου είναι, όπως σημειώνει ο κ. Κορρές στη μελέτη, "οι αρχαιότητες μετά την επαναφορά στην αρχική τους θέση να αποδίδουν απόλυτα την εικόνα της ανασκαφής", τότε έστω και αυτός ο στόχος κινδυνεύει να μην πραγματοποιηθεί, για λόγους, που δεν αναλύονται στη μελέτη. Και σημειωτέον ότι αυτός ο στόχος επικεντρώνεται στην εντύπωση (την απόδοση της εικόνας) και όχι στη διατήρηση της αυθεντικής ιστορικής πραγματικότητας, όπως απαιτούν οι διεθνείς συμβάσεις προστασίας».
«Αν συνεχίσουν σε αυτή την καταστροφική πορεία», προειδοποιεί ο ΣΕΑ, «το μόνο που θα καταφέρουν είναι και να ξηλώσουν το σημαντικό τμήμα της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και να μην παραδοθεί το Μετρό της Θεσσαλονίκης ούτε καν στο τέλος του 2023! Είναι εντελώς αμφίβολο, δε, αν θα επανατοποθετηθούν ποτέ οι αρχαιότητες στη θέση τους ... Το ΚΑΣ δεν έχει κανέναν λόγο να συνεχίσει στην εκβιαστική πορεία που χαράχτηκε με τα διλήμματα που έθεσε η Αττικό Μετρό τον Δεκέμβριο του 2019, όταν είναι εμφανές ότι αυτή η πορεία δεν οδηγεί πουθενά. Στις 6 Νοεμβρίου εκδικάζονται στο ΣτΕ οι προσφυγές του Συλλόγου μας και άλλων φορέων ενάντια στην Υπουργική απόφαση που άλλαξε τον σχεδιασμό της κατά χώραν διατήρησης και σταμάτησε ουσιαστικά το έργο. Είναι προφανές ότι κανείς δεν μπορεί να αποσπάσει τις αρχαιότητες μέχρι να βγει η απόφαση του ΣτΕ. Ως εκ τούτου, υπάρχει χρόνος για αυτό που ορίζει η ίδια η λειτουργία του Συμβουλίου: "Το Συμβούλιο δύναται να αναβάλλει τη γνωμοδότησή του, οσάκις κρίνει ότι απαιτείται επιτόπια εξέταση του θέματος (αυτοψία)". Η αυτοψία καθίσταται πλέον απαραίτητη, τόσο για να δουν με τα μάτια τους τα μέλη του ΚΑΣ για ποιον αρχαιολογικό χώρο πρόκειται, όσο και για να κατανοήσουν πόσο καταστροφική για την αυθεντικότητά του θα είναι η εφαρμογή της υπό συζήτηση μελέτης απόσπασης».
