Με τη νέα σφαγή στη Γάζα και τον πόλεμο στην Ουκρανία χωρίς σταματημό, η απαίτηση για ένα νέο μεγάλο κίνημα ειρήνης στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο έχει καταστεί επιτακτική. Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, έχουμε πολλές πηγές έμπνευσης, με πρώτη την παράδοση των μαραθώνιων πορειών ειρήνης, προδικτατορικά και μεταδικτατορικά, που πάντοτε ήταν ενωτικές και πρωτότυπες, με πολλές δραστηριότητες πριν και κατά τη διάρκειά τους. Μέχρι και τέλεση γάμων είχαμε προδικτατορικά.
Η 1η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης έγραψε μεγάλη ιστορία διότι απαγορεύτηκε, αλλά ο Γρηγόρης Λαμπράκης την πραγματοποίησε σπάζοντας τα μπλόκα της χωροφυλακής κατά μήκος της διαδρομής με το πανό στα απλωμένα χέρια του που έγραφε στη μια όψη ΕΛΛΑΣ, στη δε άλλη GREECE. Επρόκειτο για το πανό που είχε φέρει ο Λαμπράκης από την αντιπυρηνική πορεία του Ολντερμάστον της Αγγλίας, με κατάληξη το Χάιντ Παρκ του Λονδίνου, πορεία τεσσάρων ημερών και ογδόντα χιλιομέτρων, στην οποία είχαν λάβει μέρος από την Ελλάδα οι Γρηγόρης Λαμπράκης, Μανώλης Γλέζος, Λεωνίδας Κύρκος και Σπύρος Λιναρδάτος, συμπορευόμενοι με την Ουαλή Μπέτυ Αμπατιέλου, τον Κύπριο ποιητή Τεύκρο Ανθία και πλέον των εκατό μελών της κυπριακής παροικίας του Λονδίνου.
Η 2η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης έγινε στις 17 Μαΐου 1964, έναν χρόνο μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αυτοεξόριστο στο Παρίσι και την Ελλάδα δονούμενη από το σύνθημα «Κάθε νέος και Λαμπράκης», τον δε ηγέτη του κινήματος αυτού Μίκη Θεοδωράκη ήδη βουλευτή της τότε Ενωτικής Αριστεράς.
Η μεγάλη ανατροπή στους εκλογικούς συσχετισμούς, με καταλύτη το λαϊκό ξέσπασμα κατά της δολοφονίας του μαραθωνοδρόμου της ειρήνης, είχε ήδη συντελεστεί με δύο εκλογικές νίκες της δημοκρατικής παράταξης, τον Νοέμβριο του 1963 και το Φεβρουάριο του 1964, με την Ένωση Κέντρου και τον Γεώργιο Παπανδρέου στο τιμόνι της χώρας μας, της οποίας η δημοκρατική ανάπλαση γινόταν ορατή πρώτη φορά μετά τον καταστροφικό εμφύλιο.
Με αυτά τα νέα δεδομένα, η 2η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, νόμιμη πρώτη φορά, δεν μπορούσε να είναι τίποτε άλλο από μια ογκωδέστατη λαϊκή γιορτή μήκους πολλών χιλιομέτρων με αντιπροσωπείες από όλες τις περιοχές της Αττικής και της Ελλάδας, καθώς και πολλές ξένες αντιπροσωπείες. Πόλος έλξης είχε γίνει το δημοκρατικό και φιλειρηνικό μας κίνημα, όπως και κατά την περίοδο των Μνημονίων που σε διάφορες χώρες διαδήλωναν με σύνθημα «Είμαστε όλοι Έλληνες».
Η μαρτυρία του Τάκη Μπενά
Σύμφωνα με τον εκ των πρωτεργατών της Τάκη Μπενά, γραμματέα της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, η μεγαλειώδης εκείνη πορεία του 1964 είχε περάσει από πολλά στάδια οργάνωσης μέχρι την ημέρα της πραγματοποίησής της.
«Προηγήθηκαν εκδηλώσεις δοκιμαστικές -λέει ο Μπενάς- σε συνοικίες και πόλεις. Έγιναν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, συσκέψεις και συναντήσεις σε τοπικό και κλαδικό επίπεδο, με την κάθε επιτροπή να θέλει τη δική της συμμετοχή να κερδίσει τις εντυπώσεις. Με απορριμματοφόρα που είχαν μετατραπεί σε άρματα ειρήνης και μουσικά συγκροτήματα για εμψύχωση των πεζοπόρων. Η πορεία -συνεχίζει ο Μπενάς- δεν άρχισε ουσιαστικά στις 6 το πρωί, αλλά το προηγούμενο βράδυ, καθώς την παραμονή στη Νέα Μάκρη στήθηκε κατασκήνωση ειρήνης, με πολλές εκδηλώσεις, ένα είδος πανηγυριού με διανυκτέρευση πλέον των χιλίων ατόμων».
Οσο για την κατάληξη της πορείας, ο Μπενάς αναφέρει ότι «ήταν συγκλονιστική, αφού από ένα σημείο και πέρα, από το Πεντάγωνο και κάτω με αποκορύφωμα τους Αμπελόκηπους, άρχισαν να μπαίνουν χιλιάδες, με αποτέλεσμα η κεφαλή να φτάνει στο Πεδίον του Άρεως και η ουρά να είναι στο ύψος του Πενταγώνου».
Το ψήφισμα της λαοθάλασσας
Αξίζει να θυμίσουμε και αποσπάσματα του ψηφίσματος που εγκρίθηκε από τη λαοθάλασσα στο Πεδίον του Άρεως. «Ζητούμε την εκτός νόμου θέση των πυρηνικών όπλων, τον σταδιακό, πλήρη και ελεγχόμενο αφοπλισμό, καθώς και την κατάργηση των ξένων στρατιωτικών βάσεων. Τη μετατροπή των Βαλκανίων σε απύραυλη ζώνη και τη συμμετοχή της Ελλάδας σε πρωτοβουλίες για να γίνει η Μεσόγειος θάλασσα ειρήνης, ελεύθερη από πυρηνικά όπλα».
Στο επίκεντρο και η Κύπρος, με το ψήφισμα να ζητά «ειρήνευση στην Κύπρο, δημοκρατική συμβίωση των δύο κοινοτήτων και αυτοδιάθεση για τον λαό της, λύση του προβλήματος μέσω του ΟΗΕ, χωρίς καμιά ανάμειξη του ΝΑΤΟ».
Ακολούθησε η 3η Μαραθώνια Πορεία το 1965 και η 4η το 1966. Καμία όμως δεν ξεπέρασε σε μαζικότητα, πρωτοτυπία και ενθουσιασμό τη μεγαλειώδη πορεία του 1964. Δυστυχώς, η σειρά διεκόπη βίαια το 1967, με το στρατιωτικό πραξικόπημα και τη δικτατορία της Χούντας που κράτησε πλέον των επτά ετών, με τραγικές συνέπειες πριν από όλα για την Κύπρο, όπου το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας έκανε νέο πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Μακαρίου που είχε μπει στη μύτη και των υπερατλαντικών συμμάχων, αρνούμενος την ένταξη της ανεξάρτητης Κύπρου στο ΝΑΤΟ, εντάσσοντάς της από το 1962 στο κίνημα των Αδεσμεύτων.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του Γραφείου Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
