Τι περιμένουμε από την σημερινή επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στο Ακ Σαράι στην Άγκυρα; Μια πρόχειρη απάντηση είναι: σχεδόν τίποτα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα πάει στην τουρκική πρωτεύουσα για να ανταποδώσει την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2023, σε ένα κλίμα χειρότερο από αυτό που επικρατούσε τον τελευταίο χρόνο στις διμερείς σχέσεις. Θα πάει χωρίς μεγάλες προσδοκίες και φιλοδοξίες, αφενός διότι δεν έχουν... ωριμάσει οι συνθήκες για μια διαπραγμάτευση για τα δύσκολα, για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών δηλαδή, αφετέρου διότι είναι προεκλογική περίοδος στην Ελλάδα και η ελληνοτουρκική προσέγγιση, αν υποθέσουμε ότι είναι εφικτή, δεν «πουλάει».
Η αλήθεια είναι ότι ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θέλησε να διευκολύνει τον επισκέπτη του. Μπορεί να ανήγγειλε την έλευση Μητσοτάκη στην Άγκυρα με τη δήλωση ότι «δεν έχουμε κανένα πρόβλημα που δεν μπορούμε να λύσουμε με τις χώρες της περιοχής μας, αρκεί να υπάρξει προσέγγιση με καλή πρόθεση και να δοθεί μια ευκαιρία στη διπλωματία», ωστόσο επί του πρακτέου δεν έδειξε να έχει καλές προθέσεις. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν φρόντισε καν να καθυστερήσει μερικές μέρες τα εγκαίνια της λειτουργίας της Μονής της Χώρας ως τζαμί στην Κωνσταντινούπολη για λόγους αβροφροσύνης. Δεν μπορεί να αγνοούσε την ιδιαίτερη ευαισθησία που υπάρχει στην Ελλάδα για τη μετατροπή εμβληματικών βυζαντινών ναών σε τζαμιά, ειδικά όταν αυτά αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Έδειξε, ωστόσο, ότι δεν τον ενδιαφέρει.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από την πλευρά του, επέλεξε να αντιδράσει υποτονικά και να υποβαθμίσει κάθε κίνηση του Ερντογάν που θέτει σε κίνδυνο τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Χαρακτήρισε «παντελώς αχρείαστη» τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί και προανήγγειλε ότι θα εκφράσει σήμερα στον Τούρκο Πρόεδρο την «έντονη δυσαρέσκειά του» και θα θέσει το ζήτημα «που προσβάλλει την πλούσια ιστορία της ίδιας της Κωνσταντινούπολης, ως ένα σταυροδρόμι πολιτισμών».
Τα καζάν-καζάν...
Το περιβάλλον Μητσοτάκη προσπαθεί να πλασάρει ως προσωπική επιτυχία του πρωθυπουργού το γεγονός ότι έχουν σταματήσει οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου εδώ και έναν χρόνο - αποκρύπτοντας ότι πρωτίστως είναι επιλογή της τουρκικής πλευράς. Όταν ο Ερντογάν λέει και ξαναλέει ότι επιδιώκει καζάν καζάν (νεοελληνιστί win win) σχέσεις με τους γείτονές του, εννοεί, για παράδειγμα, ότι βολεύει και τις δυο χώρες να μην ξοδεύουν το υστέρημά τους για πανάκριβες πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών πάνω από το Αιγαίο. Για την ώρα προτιμά να ξοδεύει κηροζίνη για τις πτήσεις των μαχητικών του πάνω από το Βόρειο Ιράκ και τη Βόρεια Συρία - άντε και για τη στήριξη του αζέρικου στρατού.
Το «δώρο» που έχει κάνει ο Ερντογάν στον Μητσοτάκη -και στην Ευρωπαϊκή Ένωση- είναι να συνεργάζεται με περισσότερο ζήλο στο να αποτρέπουν οι τουρκικές Αρχές πρόσφυγες και μετανάστες να σαλπάρουν από τις τουρκικές ακτές με προορισμό τα ελληνικά νησιά - ή και την Ιταλία. Σε αντάλλαγμα, ο πρωθυπουργός έπεισε την Κομισιόν να αποδεχθεί την έκδοση ειδικής βίζας για τους Τούρκους για δέκα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Η βίζα έχει κάνει πιο εύκολη την έλευση των Τούρκων τουριστών στην Ελλάδα και αρέσει πολύ σε όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να περάσουν απέναντι. Μπορεί να μην είναι αυτό που είχε υποσχεθεί ο Ερντογάν στους Τούρκους όταν έκανε τη συμφωνία για το Προσφυγικό με την Ε.Ε. -την κατάργηση της βίζας για την Ευρώπη-, αλλά είναι καλύτερο από το τίποτα. Επιπλέον αρέσει πολύ στους νησιώτες στη Λέσβο, στη Λέρο, στη Χίο και στη Σάμο, που ευελπιστούν σε πολύτιμες οικονομικές «ενέσεις» από τους Τούρκους επισκέπτες.
...και τα «αγκάθια»
Τα θετικά των «ήρεμων νερών» είναι υπαρκτά και η συνέχιση του ελληνοτουρκικού διαλόγου απαραίτητη. Πρόοδοι έχουν γίνει και στα θέματα της λεγόμενης «θετικής ατζέντας» - κι ίσως πέσει και καμιά υπογραφή σε κάποια νέα συμφωνία σήμερα στην Άγκυρα. Αλλά κανένα από τα «αγκάθια» δεν έχει αποσυρθεί από το τραπέζι, παρά την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών λίγο πριν από τα Χριστούγεννα. Πρώτα απ’ όλα συνεχίζονται οι κορώνες του Ερντογάν απέναντι στη Λευκωσία, με αφορμή και τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στο νησί. Δεύτερον, η Τουρκία δεν έχει σταματήσει ούτε στιγμή να απαιτεί την αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών, αμφισβητώντας την κυριαρχία τους. Και εσχάτως ανέβασε τους τόνους όταν η Ελλάδα ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο εθνικών θαλάσσιων πάρκων, το ένα από αυτά στο Αιγαίο, εντός της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης, το οποίο θα περιλαμβάνει ακατοίκητα νησιά και βραχονησίδες γύρω από τη Μήλο, την Ανάφη και την Αστυπάλαια, την ελληνική κυριαρχία των οποίων αμφισβητεί η Άγκυρα.
Συνεπώς, στα δύσκολα δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος από την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών και η κάθε πλευρά όλο αυτό το διάστημα επιμένει στις πάγιες θέσεις της. Όπως είπε στην τελευταία συνέντευξή του ο πρωθυπουργός, «οι διαφορές εξακολουθούν να υφίστανται, όμως στόχος είναι να μην παράγονται κρίσεις σε βαθμό που θα διακυβεύεται η ηρεμία και η ειρήνη στην περιοχή». Κοντολογίς, το μεγάλο άλμα για να ανοίξει ο δρόμος προς τη Χάγη δεν έχει γίνει, ενώ η τουρκική πλευρά δεν έχει εκφράσει αυτή την πρόθεση ποτέ.
Η αγωνία για τη στραβή
Για τον Κ. Μητσοτάκη είναι σημαντικό να αποφύγει σήμερα, στο πλάι του Ερντογάν, κάθε εικόνα ενδοτικότητας -πραγματικής ή μη- για να μην του κοστίσει στις ευρωκάλπες. Επιπλέον, αυτό που φαίνεται ότι ανησυχεί το περιβάλλον του πρωθυπουργού είναι μήπως ο Τούρκος Πρόεδρος αποφασίσει, στο πλάι του Μητσοτάκη, να βγάλει ακόμα έναν πύρινο λόγο ενάντια στο Ισραήλ και στη γενοκτονία που κάνει στη Γάζα, αλλά και στις ΗΠΑ που το στηρίζουν. Και να επιπλήξει δημοσίως για τον ίδιο λόγο τον Έλληνα προσκεκλημένο του. Διπλωματικές πηγές, πάντως, εκτιμούν ότι σε αυτή τη φάση ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν έχει διάθεση να σηκώσει τους τόνους έναντι της Ελλάδας - ή τουλάχιστον έτσι θέλουν να πιστεύουν.
