Η έννοια και η πρακτική του «ποινικού λαϊκισμού» βρέθηκαν στο επίκεντρο της εξαιρετικής εκδήλωσης την οποία διοργάνωσε το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς» την Τετάρτη το βράδυ στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ, με θέμα τις αλλαγές που προωθεί η κυβέρνηση στον Ποινικό Κώδικα. Η εκδήλωση άνοιξε με σύντομη τοποθέτηση του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρη Βερβεσού, ενώ τις βασικές ομιλίες έκαναν ο επίτιμος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Παναγιώτης Μπρακουμάτσος, ο νομικός και πρώην γ.γ. του υπουργείου Δικαιοσύνης Ευτύχης Φυτράκης, ο νομικός Γιάννης Ματζουράνης και ο καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γιώργος Νικολόπουλος. Τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ψύλλος, ο οποίος εισαγωγικά επισήμανε ότι από το 2019 μέχρι σήμερα έχουν γίνει 17 παρεμβάσεις και αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα, εκ των οποίων μάλιστα οι 7 θεωρούνται δραστικές.
Υπόθεση κάθε δημοκρατικού πολίτη
Το θέμα δεν αφορά μόνο τον νομικό κόσμο αλλά όλους τους δημοκρατικούς πολίτες, είπε ο Δ. Βερβεσός, εξηγώντας ότι με τους νέους κώδικες το ποινικό σύστημα στρέφεται σε τιμωρητική κατεύθυνση, ενώ κρύβονται κάτω από το χαλί σοβαρά θέματα, όπως οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, η αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος ή η αποτυχία του σωφρονιστικού συστήματος. Η αυστηροποίηση, είπε, παρουσιάζεται ως πανάκεια για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας τη στιγμή που από τα στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας καμία συσχέτιση δεν προκύπτει ανάμεσα στην αυστηρότητα των νόμων και στην εγκληματικότητα. Ως ενδείξεις αυτής της αυστηροποίησης, ο Δ. Βερβεσός ανέφερε τη δυνατότητα να επιβληθεί ποινή ολοκληρωμένου εγκλήματος σε δράστη απόπειρας και ποινή φυσικού αυτουργού σε απλό συνεργό, τη μείωση της επίδρασης των ελαφρυντικών στην επιμέτρηση της ποινής, τον περιορισμό της αναστολής, ενώ σημείωσε ότι η πρόβλεψη να εκτίεται η φυλάκιση πάνω από δύο χρόνια δεν λαμβάνει υπόψη την αντοχή του σωφρονιστικού συστήματος και την επίδραση της φυλάκισης πάνω στον δράστη.
Επικίνδυνη η νομοθέτηση από ιδεοληψία
Από τη δική του πλευρά, ο Π. Μπρακουμάτσος είπε ότι το Ποινικό Δίκαιο αποτελεί πεδίο σύγκρουσης αξιών και ιδεολογιών, επισημαίνοντας ότι η αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα είναι πολιτική ενέργεια με σαφές ιδεολογικό στίγμα. Σημείωσε ωστόσο ότι η αυστηροποίηση δεν αντιμετωπίζει την πραγματικότητα. Η Ελλάδα, είπε, έχει την αυστηρότερη νομοθεσία για τα ναρκωτικά. Ωστόσο, η δραστηριότητα εντείνεται γιατί με την αυστηροποίηση αυξάνεται το κέρδος. Σχολίασε ότι με τις σχεδιαζόμενες αλλαγές θα γίνει πολύ πιο δύσκολη η χρήση ελαφρυντικών και η απόλυση υπό όρους, ενώ ως σοβαρό πρόβλημα στον νέο κώδικα προσδιόρισε το γεγονός ότι όλα τα πλημμελήματα αλλά και πολλά κακουργήματα θα εκδικάζονται πλέον από μονομελή δικαστήρια. Χαρακτήρισε μεσαιωνική την πρόβλεψη να μην καταθέτουν αστυνομικοί και ανακριτικοί υπάλληλοι στο ακροατήριο, αλλά να διαβάζονται οι καταθέσεις που έχουν δώσει σε προηγούμενο στάδιο της διαδικασίας. Δεν είναι δυνατόν, είπε χαρακτηριστικά, η κατάθεση ενός προανακριτικού υπαλλήλου, που μπορεί να στείλει κάποιον φυλακή, να μην μπορεί να ελεγχθεί ακροαματικά από τον κατηγορούμενο και τον συνήγορό του. Η νομοθέτηση από ιδεοληψία, είπε ο Π Μπρακουμάτσος, είναι παθογένεια. Και χωρίς μελέτη της πραγματικότητας αποτελεί ποινικό λαϊκισμό.
Αγνοούν τις επιστημονικές παραδοχές
Την πλήρη αδιαφορία της κυβέρνησης για τις παρατηρήσεις των επιστημονικών ενώσεων και για τα διεθνώς ισχύοντα επισήμανε ο Ευτ. Φυτράκης, ο οποίος χαρακτήρισε πρωτοφανές ένας εφέτης, έμπειρος ή άπειρος, να δικάζει μόνος του υποθέσεις που μπορούν να οδηγήσουν ανθρώπους ακόμα και σε 20ετή κάθειρξη. Ο Ευτ. Φυτράκης σημείωσε ότι η κυβέρνηση κινείται από λαϊκισμό, χωρίς να ενδιαφέρεται για το αν αυτά που κάνει ανταποκρίνονται σε επιστημονικές παραδοχές. Δεν τους ενδιαφέρει, είπε χαρακτηριστικά, ότι η αυστηροποίηση των ποινών δεν έχει καμία επίδραση στην εγκληματικότητα. Τους αρκεί που παράγει από μόνη της πολιτικό αποτέλεσμα. Ο Ευ. Φυτράκης χαρακτήρισε επίσης προσχηματικό τον ισχυρισμό της κυβέρνησης πως επικεντρώνει στη «θυματοκεντρική» πολιτική όταν πουθενά στις προτεραιότητές της δεν φαίνεται να βρίσκεται η δικονομική ενίσχυση του θύματος ή η προστασία του μέσα από οργανωμένες δομές. Σημείωσε επίσης ότι οι αλλαγές αυτές θα αυξήσουν τους μικροπαραβάτες φυλακισμένους, και ιδιαίτερα τους ανήλικους, ενώ αδιαφορούν εντελώς για το λεγόμενο «έγκλημα του λευκού κολάρου». «Αν έχεις χρήματα, ασκείς όλα τα δικαιώματα. Αν δεν έχεις, δεν ασκείς» είπε χαρακτηριστικά. Η Ελλάδα λοξοκοιτάζει την Ουγγαρία και τον Τρίτο Κόσμο.
Βάναυση παραβίαση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου
Στη δική του εισήγηση, ο δικηγόρος Γ. Ματζουράνης χαρακτήρισε καταστροφή τη μονομελή σύνθεση των δικαστηρίων, καθώς έτσι καταργείται η δικαστική διαβούλευση, ενώ σημείωσε ότι σε όλη την Ευρώπη κακουργήματα από μονομελές δικαστήριο εκδικάζονται μόνο στη Μάλτα. Όπως εξήγησε, εξαιτίας των μονομελών συνθέσεων θα εξασθενίσει και η δύναμη αντίστασης του δικαστή απέναντι σε πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Η φυλακή γίνεται ο κανόνας, είπε, ενώ σημείωσε τις επιπτώσεις που θα έχουν στον φόρτο του δικαστή η κατάργηση της προδικασίας και η απευθείας εισαγωγή υποθέσεων στο ακροατήριο. Χαρακτήρισε βάναυση παραβίαση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων τις δίκες χωρίς μάρτυρες και προέβλεψε ότι οδηγούν σε βιομηχανία κατασκευασμένων σκευωριών. Οι αστυνομικοί είναι οι πιο ουσιώδεις μάρτυρες, είπε, και δεν είναι μία και δύο οι φορές που διαπιστώθηκε στήσιμο υποθέσεων και η αξιοπιστία των καταθέσεων των αστυνομικών κατέρρευσε στο ακροατήριο. Ο Γ. Ματζουράνης αναφέρθηκε επίσης και στην αυστηροποίηση της απλής συκοφαντικής δυσφήμησης, που επισύρει πλέον ποινές από 6 μήνες έως 5 χρόνια, διάταξη που, όπως είπε χαρακτηριστικά, θα λειτουργήσει ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια των δημοσιογράφων που θέλουν να κάνουν ερευνητική δημοσιογραφία.
Τέλος, ο καθηγητής Εγκληματολογίας Γ. Νικολόπουλος σημείωσε ότι η εκπόνηση του νομοσχεδίου επικρίθηκε για την προκλητική απουσία συγκρότησης νομοπαρασκευαστικής επιτροπής με ειδικούς, πολύ περισσότερο όταν επιχειρεί αλλαγές τόσο μεγάλης εμβέλειας. Ο Γ. Νικολόπουλος είπε ότι αγνοήθηκαν όλα τα επιστημονικά δεδομένα για τη συσχέτιση της αυστηροποίησης των ποινών με την εγκληματικότητα και την αποτροπή, ενώ σημείωσε ότι σε κανένα από τα ερωτήματα που παρατίθενται στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου δεν υπάρχει τεκμηριωμένη απάντηση.
