Το 2017, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, ο σημερινός πρωθυπουργός είχε πει «με ενδιαφέρει η επικοινωνία και όχι η ουσία». Το lapsus linguae του Κυριάκου Μητσοτάκη αποδείχθηκε «οδηγός» για τις προκλήσεις και τις κρίσεις που αντιμετώπισε η χώρα μετά την εκλογή του. Ακόμα και τώρα, που η ελληνική κοινωνία θρηνεί δεκάδες ανθρώπους που σκοτώθηκαν στο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, το επιτελείο γύρω του εφάρμοσε και εφαρμόζει πιστά την τακτική της κυνικής επικοινωνιακής διαχείρισης της τραγωδίας. Και έχει σταθερά το βλέμμα στις κάλπες.
Η ικανοποίηση για τον Καραμανλή και η φιέστα
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τους τελευταίους μήνες πραγματοποιεί περιοδείες και ομιλίες στην περιφέρεια, επιχειρώντας να αποδείξει ότι έκανε πράξη τη φράση του πως «θα μετατρέψουμε τη χώρα σε ένα μεγάλο εργοτάξιο». Ωστόσο, αρκετά από αυτά τα έργα είτε δεν έχουν ολοκληρωθεί είτε έχουν μείνει στο επίπεδο της μακέτας.
Στην τελευταία του περιοδεία στις 25 Φεβρουαρίου 2023 στη Θεσσαλία μαζί με τον τότε υπουργό Μεταφορών Κώστα Καραμανλή δήλωνε πως «έχουμε κάνει μια πολύ σοβαρή δουλειά, να μαζέψουμε το σιδηροδρομικό έργο» και πως «είχαμε πάρα πολύ μεγάλες αστοχίες στον τρόπο με τον οποίο τα έργα αυτά σχεδιάστηκαν και δημοπρατήθηκαν». Ουσιαστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφραζε την ικανοποίησή του για τον τρόπο που λειτουργούσε η κυβέρνησή του στο πεδίο των σιδηροδρόμων.
Αυτήν την επικοινωνιακή «γραμμή» επρόκειτο να ακολουθήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την επίσκεψή του στο κέντρο τηλεδιοίκησης-σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου Βορείου Ελλάδος, που ήταν προγραμματισμένη για την 1η Μαρτίου. Σύμφωνα με πληροφορίες από το Μαξίμου, η «φιέστα» θα αφορούσε το τμήμα Θεσσαλονίκη-Προμαχώνας, όπου οι εργασίες ασφάλειας θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί το 2020, βάσει του σχετικού ευρωπαϊκού κανονισμού που υιοθετήθηκε το 2017. Το δυστύχημα στα Τέμπη επέβαλε την αναβολή της παρουσίας του εκεί και ακύρωσε με τον πλέον τραγικό τρόπο την επικοινωνιακή τακτική του συστήματος Μητσοτάκη και τους ισχυρισμούς πως η κυβέρνησή του διόρθωσε παλαιότερες στρεβλώσεις.
Το χρονολόγιο των κυβερνητικών εμφανίσεων
Η τραγική σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών συνέβη στις 23.21. Τρία λεπτά αργότερα υπήρξε κλήση στο 112, στις 23.40 έφτασαν πυροσβεστικές δυνάμεις και στις 23.50 έφτασαν τα πρώτα ασθενοφόρα. Οι πρώτες αναφορές στα μέσα ενημέρωσης δημοσιεύτηκαν στις 0.40 και έκαναν λόγο για σοβαρό δυστύχημα.
Από την κυβέρνηση, ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης επισκέφθηκε νοσοκομεία της Λάρισας όπου νοσηλεύονταν τραυματίες μετά τις 7 το πρωί. Ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκαν περίπου στις 7.30 ανέφεραν ότι οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Κώστας Καραμανλής κατευθύνονταν προς τη Λάρισα, δίνοντας την αίσθηση πως θα εμφανιστούν από κοινού στον τόπο του δυστυχήματος. Τελικά οι δυο τους εμφανίστηκαν ξεχωριστά, ο μεν Κώστας Καραμανλής στις 11.58, ο δε Κυριάκος Μητσοτάκης λίγο αργότερα, στις 12.32.
Η επιστολή παραίτησης του πρώην υπουργού Μεταφορών εστάλη από το γραφείο του περίπου στις 4 το απόγευμα.
Η χορογραφία της παραίτησης Καραμανλή
Στις ώρες από το δυστύχημα μέχρι την παραίτηση του Κώστα Καραμανλή μεσολάβησαν συσκέψεις και συνεννοήσεις του πρωθυπουργού με στενούς του συνεργάτες, αλλά και σύσκεψη του επικοινωνιακού επιτελείου του Μαξίμου. Δύο ήταν τα κρίσιμα ζητήματα: Το πώς θα ελαχιστοποιηθεί η «ζημιά» στο προφίλ του ίδιου του Κυριάκου Μητσοτάκη και το πώς δεν θα υπάρξει παραλληλισμός με την τραγωδία στο Μάτι του 2018.
Η θέση του Κώστα Καραμανλή ουσιαστικά «έτριζε» από τη στιγμή που στο Μαξίμου αντελήφθησαν τη φύση και την έκταση του δυστυχήματος. Όχι τόσο για λόγους ουσίας -επαναλαμβάνουμε, τέσσερις μέρες νωρίτερα ο Μητσοτάκης εμφανιζόταν ικανοποιημένος για το έργο του υπουργού. Μέριμνα του πρωθυπουργικού επιτελείου ήταν να μην φανεί ο Μητσοτάκης ανακόλουθος. Πώς γίνεται τη μία μέρα να εξαίρει τον υπουργό του και λίγες μέρες μετά να τον αποπέμπει;
Γι’ αυτό και επελέγη ο Κώστας Καραμανλής να μην αποπεμφθεί από την κυβέρνηση, αλλά να παραιτηθεί δήθεν για λόγους ευθιξίας.
Η απόφαση για εύσχημη παραίτηση του πρώην υπουργού Μεταφορών ελήφθη, σύμφωνα με πληροφορίες, περίπου στις 11.30 το πρωί. Λίγα λεπτά αργότερα έλαβαν χώρα δύο ενδιαφέρουσες «συμπτώσεις». Αρχικά παρουσιαστές τηλεοπτικών σταθμών άρχισαν να ψέγουν στοχευμένα τον Κώστα Καραμανλή. Κατόπιν ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε στα Τέμπη χωρίς τον Κώστα Καραμανλή στο πλάι του. Το μήνυμα ήταν σαφές, αλλά και η εικόνα χαρακτηριστική: Το επιτελείο του Μαξίμου δεν ήθελε να υπάρχει ενσταντανέ του πρωθυπουργού με τον αποπεμφθέντα.
Η επιλογή να παραιτηθεί και να μην αποπεμφθεί ο υπουργός Μεταφορών εξυπηρετούσε και ακόμα ένα αφήγημα τελείως ψευδές. Η Ν.Δ. στήριξε πριν το 2019 ολόκληρη την προεκλογική της εκστρατεία στην τυμβωρυχία μετά την τραγωδία στο Μάτι. Ένα από τα επιχειρήματα ήταν πως δεν παραιτήθηκε κανένας υπουργός της γιατί δεν είχε ανάλογη ευθιξία. Ο Νίκος Τόσκας, ως γνωστόν, είχε υποβάλει την παραίτησή του στον Αλέξη Τσίπρα, με τον τότε πρωθυπουργό να μην την κάνει δεκτή, παρά μόνον προτού σβηστούν οι πυρκαγιές.
Προκειμένου να ολοκληρωθεί το κίβδηλο αφήγημα, έσπευσαν πλείστοι όσοι μητσοτακικοί αρθρογράφοι να καταθέσουν την άποψή τους σε ιστοσελίδες που διευθύνουν: «Καραμανλής, το αντίθετο των ΣΥΡΙΖΑίων», η κοινή γραμμή.
Το dress code της τραγωδίας
Ολα είναι εικόνα, ισχυρίζονται ορισμένοι κυνικοί επικοινωνιολόγοι. Και το επιτελείο Μητσοτάκη φαίνεται να έχει μπόλικα στελέχη που ενστερνίζονται αυτήν την άποψη. Ο ένοικος του Μαξίμου δεν αρκούσε να είναι συντετριμμένος. Κυρίως έπρεπε να δείχνει συντετριμμένος, προκειμένου να πείσει και τους πλέον αδαείς.
Στις δηλώσεις του το απόγευμα της Τρίτης, όταν απέδωσε το δυστύχημα σε «κυρίως ανθρώπινο λάθος», ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε αξύριστος. Η εμφάνιση αυτή δεν συνιστά από μόνη της τίποτα μεμπτό. Ωστόσο χρησιμοποιεί αυτό το look κάθε φορά που θέλει να υποδηλώσει ότι εργάζεται άοκνα ή έχει ταλαιπωρηθεί από αντικειμενικές συνθήκες. Υπενθυμίζεται ότι εμφανίστηκε αξύριστος στις 6 Φεβρουαρίου 2023, προκειμένου να εννοηθεί πως βρισκόταν σε ολονύκτιες συνεδριάσεις για τον χιονιά.
Στις 17 Μαρτίου 2022, ενόσω νοσούσε με κορωνοϊό -ευτυχώς ελαφρά-, έκανε δηλώσεις, με αρκετές ιστοσελίδες να τον συγκρίνουν με τον Εμανουέλ Μακρόν. Τότε οι τηλεσχολιαστές του ΣΚΑΪ έλεγαν: «Ο ηγέτης είναι ανθρώπινος, γι’ αυτό εμφανίστηκε αξύριστος με πουλοβεράκι». Ευτυχώς αυτή τη φορά σεβάστηκαν τα θύματα της τραγωδίας και δεν προχώρησαν σε ανάλογα σχόλια.
Τα σκονάκια στον πρώην
Ο Κώστας Καραμανλής βρέθηκε στην τελετή παράδοσης-παραλαβής του υπουργείου Μεταφορών και προχώρησε σε λιτές δηλώσεις, συγκινησιακά φορτισμένες. Προκάλεσε όμως αλγεινή εντύπωση η αποκάλυψη πως οι συνεργάτες του τον είχαν προετοιμάσει ακόμα και για το ενδεχόμενο κάποιοι δημοσιογράφοι να επιμείνουν να θέτουν άβολες ερωτήσεις.
Συγκεκριμένα, στο σκονάκι που έφτιαξαν οι επικοινωνιολόγοι του υπουργού αναγράφονταν τα εξής: «Αν γίνει οποιαδήποτε ερώτηση: Σας παρακαλώ πολύ, θα μου επιτρέψετε να μην πούμε τίποτα άλλο σήμερα. Αν επιμείνουν: Σας παρακάλεσα να μείνουμε σε αυτά. Δεν είναι ώρα για λόγια. Ας σεβαστούμε τη μνήμη τόσων ανθρώπων που χάθηκαν».
Εκλογές στα «σαράντα των θυμάτων»;
Το επιτελείο Μητσοτάκη δεν σταματά πάντως να έχει ποτέ το βλέμμα καρφωμένο στις κάλπες, ακόμα και όταν η χώρα ζει μια ανείπωτη εθνική τραγωδία. Το πρωί της αποφράδας ημέρας ξεκίνησαν να κυκλοφορούν σενάρια περί αναβολής των εκλογών, τα οποία εκκινούσαν από την παραδοχή ότι αναβάλλεται η συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, στο οποίο θα ανακοίνωνε πιθανόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης την προσφυγή στις κάλπες.
Ενα από τα βασικά επιχειρήματα που ακούστηκαν, σύμφωνα με πληροφορίες, εντός των τειχών του Μαξίμου είναι πως θα ισοδυναμεί με αυτοκτονία οι κάλπες να στηθούν στις 9 Απριλίου, όταν θα συμπληρώνονται τα «σαράντα» των θυμάτων της τραγωδίας. Ορισμένοι έλεγαν μάλιστα ότι η ανακοίνωση εκλογών αυτές τις ημέρες θα ισοδυναμούσε με παραδοχή ήττας και ανάληψης των ευθυνών για το τραγικό δυστύχημα.
Αυτό το σκεπτικό δηλοί πως στελέχη του επιτελείου του Κυριάκου Μητσοτάκη αντιλαμβάνονται την τραγωδία με μόνο άξονα την επικοινωνιακή υπεροχή του σημερινού πρωθυπουργού. Βλέπουν μια τραγωδία ως πολιτικό εμπόδιο, που μπορεί να τους στερήσει την εξουσία και ό,τι αυτή φέρει.
Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν υπήρχε σαφής εικόνα για το το πότε θα στηθούν οι κάλπες.
Non paper σαν ζεστά ψωμάκια
Η λίστα Πέτσα στα δύσκολα φαίνεται. Γι’ αυτό και έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ο μηχανισμός αναπαραγωγής των απόψεων του Μαξίμου προκειμένου να αποκρουστούν οι σοβαρές καταγγελίες των συνδικαλιστών των σιδηροδρομικών για την έλλειψη μέτρων ασφαλείας.
Την Τετάρτη και ενόσω τα συνεργεία ανέσυραν νεκρούς από το διαλυμένο τρένο όλες οι φιλοκυβερνητικές ιστοσελίδες αναπαρήγαγαν non paper του Μαξίμου, χωρίς φυσικά να αναφέρουν ότι όσα αναγράφονται αποτελούν ισχυρισμούς της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Χαρακτηριστικά στα πανομοιότυπα δημοσιεύματα αναφερόταν ότι «παρά τις καταγγελίες συνδικαλιστικών εκπροσώπων των σιδηροδρομικών περί παντελούς απουσίας αυτόματων δικλίδων ασφαλείας στο δίκτυο, κυβερνητικές πηγές και στελέχη του ΟΣΕ έλεγαν ότι και σύγχρονα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου έχουν αποδοθεί σε ολόκληρο το κομμάτι από το Πλατύ Ημαθίας έως τον Προμαχώνα, όπως και σε μεγάλο μέρος της διαδρομής από την Αθήνα έως τη Λάρισα. Ως αποτέλεσμα, το όλο έργο έχει υλοποιηθεί σε ποσοστό που αγγίζει το 70%. Τα δύο κομμάτια που δεν καλύπτονται ακόμα είναι το σκέλος ανάμεσα στη Λάρισα και το Πλατύ, όπου σημειώθηκε το δυστύχημα, και νοτιότερα η έκταση μεταξύ Οινόης και Τιθορέας».
Με άλλα λόγια, το Μαξίμου δήλωνε ικανοποίηση για την πορεία των σχετικών έργων, αποδίδοντας την ευθύνη -πού αλλού- στην «κακιά στιγμή» και στο «ανθρώπινο λάθος.
