Στις 16 Δεκεμβρίου 2021, η Meta που κατέχει το Facebook δημοσίευσε την έκθεσή της για τις απειλές από λογισμικά παρακολούθησης. Ήταν το έναυσμα για μια μακρά δημοσιογραφική έρευνα γύρω από τη βορειομακεδονική Cytrox που κατασκεύασε το Predator και την παρουσία της ιδιοκτήτριας Intellexa στην Κύπρο και ακολούθως στην Ελλάδα. Λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 2022, αποκαλύφθηκε η παρακολούθηση του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη, του οποίου το κινητό είχε μολυνθεί με το Predator το διάστημα 12 Ιουλίου 2021 - 24 Σεπτεμβρίου 2021.
Σχεδόν έναν μήνα πριν την έκθεση της Meta και ενάμιση μήνα μετά την παρακολούθηση Κουκάκη, και συγκεκριμένα στις 15 Νοεμβρίου 2021, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, και συγκεκριμένα οι υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας, έδιναν δύο άδειες στην Intellexa προκειμένου να εξάγει το Predator. Προορισμός, η Μαδαγασκάρη.
Το νομικό πλαίσιο και ο απαιτούμενος χρόνος διεκπεραίωσης της διαδικασίας αδειοδότησης για λογισμικά «διττής χρήσης», όπως το Predator, οδηγούν με βεβαιότητα στο συμπέρασμα πως η ελληνική κυβέρνηση εργαζόταν για την πολυπόθητη άδεια στην Intellexa ενόσω εκείνη παρακολουθούσε στόχους όπως ο Θανάσης Κουκάκης. Ωστόσο, η παραδοχή του εκπροσώπου του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρου Παπαϊωάννου στους New York Times, οι δηλώσεις του υφυπουργού Εξωτερικών Κώστα Φραγκογιάννη και η ένορκη κατάθεση του επικεφαλής της ΕΥΠ Θεμιστοκλή Δεμίρη δημιουργούν τις προϋποθέσεις ενός νέου σκανδάλου, στο οποίο κυριαρχεί η παρανομία και το ψεύδος.
Η νόμιμη διαδικασία και η παρανομία
Η χορήγηση άδειας για εξαγωγή προϊόντων διττής χρήσης, όπως το Predator, διέπεται από αυστηρό εθνικό και ευρωπαϊκό νομικό και διαδικαστικό πλαίσιο. Η πρώτη ρύθμιση του πεδίου, που αφορά την εμπορία όπλων και συναφών συστημάτων, έγινε το 1993. Ακολούθησαν κανονισμοί του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με τελευταίο τον 2021/821 με έναρξη εφαρμογής την 9η Σεπτεμβρίου 2021, που έχει άμεση ισχύ για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η αδειοδότηση της Intellexa να εξάγει το Predator έγινε λοιπόν με βάση ακριβώς αυτό το πλαίσιο.
Αρμόδιο για την έκδοση της άδειας το Τμήμα ΙΙΙ της Γενικής Γραμματείας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας του υπουργείου Εξωτερικών, με γενικό γραμματέα τον Γιάννη Σμυρλή, που θεωρείται «άνθρωπος του Κυριάκου Μητσοτάκη». Ο Κ. Φραγκογιάννης γνωστοποίησε (ΕΡΤ) πως έχει διατάξει ΕΔΕ από τις 16 Νοεμβρίου 2022 και σημείωσε ότι «γίνεται μια αίτηση. Γίνεται ένας έλεγχος με βάση τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό και τον Εθνικό Κανονισμό και υπογράφεται η άδεια της εξαγωγής».
Ο έλεγχος πραγματοποιείται σε συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία. Μέχρι να μεταφερθεί η αρμοδιότητα στο υπουργείο Εξωτερικών την ευθύνη είχε το υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο ανάλογα με τη φύση του υπό αδειοδότηση προϊόντος προσέφευγε είτε στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας είτε στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Ο Θεμιστοκλής Δεμίρης, διοικητής της ΕΥΠ, όπως αποκάλυψε στη Βουλή ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Γιάννης Ραγκούσης, είχε ενόρκως καταθέσει στην Εξεταστική Επιτροπή για τις υποκλοπές ότι για να δώσει το υπουργείο Εξωτερικών άδεια για την εξαγωγή τέτοιων λογισμικών πρέπει να έχει τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Ο Θ. Δεμίρης είχε μάλιστα πει πως τα δύο τελευταία χρόνια η ΕΥΠ δεν έχει δώσει τέτοια αδειοδότηση και τέτοια σύμφωνη γνώμη στο υπουργείο Εξωτερικών. Πώς δόθηκε λοιπόν η άδεια στην Intellexa; Εδώ φαίνεται ότι κάποιος έχει παρανομήσει. Είτε ο Γιάννης Σμυρλής, οι υπηρεσίες του οποίου εξέδωσαν την άδεια χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις, είτε ο Θεμιστοκλής Δεμίρης, που είπε ψέματα στην Εξεταστική Επιτροπή.
Σοβαρές ευρωπαϊκές διαστάσεις
Η αδειοδότηση προϊόντων διττής χρήσης, ακριβώς λόγω της πιθανής πολεμικής χρήσης τους, υπόκεινται σε αυστηρούς ευρωπαϊκούς κανόνες. Αυτό επιβεβαίωσε και η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μίριαμ Γκαρσία Φερέρ κατά την ενημέρωση των συντακτών στις Βρυξέλλες. Η Φερέρ αρνήθηκε να αναφερθεί συγκεκριμένα στην περίπτωση της Ελλάδας και του Predator ή σε επαφές που έχει η Κομισιόν με την Αθήνα, ωστόσο είπε ότι «υπάρχει μηχανισμός συνεργασίας, τον οποίο χρησιμοποιούμε για να διασφαλίσουμε ότι εφαρμόζονται ορθά οι κανόνες».
Οι προβλέψεις του Κανονισμού και τα όσα φαίνεται να έχει πράξει ή να μην έχει πράξει η Ελλάδα προοιωνίζονται ότι οι Βρυξέλλες θα εξετάσουν πιθανή παραβίαση των κοινών κανόνων από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Συγκεκριμένα, η κάθε κυβέρνηση πρέπει να τηρεί απαρέγκλιτα τους κανόνες ασφαλείας, να διασφαλίζει ότι τα εξαγόμενα προϊόντα δεν θα χρησιμοποιηθούν για παραβίαση ατομικών ελευθεριών, αλλά και να ενημερώνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τους ελέγχους που διενήργησε προτού δώσει άδειες εξαγωγής. Παραμένει άγνωστο εάν η κυβέρνηση Μητσοτάκη παρείχε στοιχεία στην Κομισιόν για την αδειοδότηση της Intellexa. Ωστόσο, η Επιτροπή αναμένεται να ζητήσει εξηγήσεις, που αν δεν δοθούν, μπορεί να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στις σχέσεις Ε.Ε. και Ελλάδας.
