Ως χαμένη ευκαιρία για την ουσιαστική προστασία και ενθάρρυνση των whistleblowers στη Ελλάδα, μπορεί να χαρακτηριστεί το πολυαναμενόμενο σχέδιο νόμου για την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας 2019/1937 για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, το οποίο κατατίθεται την Τετάρτη στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, από το υπουργείο Δικαιοσύνης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κράτος δικαίου / Ηχηρό χαστούκι Κομισιόν σε Μητσοτάκη την ώρα που μιλούσε στη Βουλή
Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση υπό τον φόβο ότι θα δικαιώνονταν οι προστατευόμενοι μάρτυρες στο σκάνδαλο Novartis, κρατούσε στο συρτάρι το εν λόγω νομοσχέδιο για περισσότερους από 10 μήνες. Όταν μάλιστα η σχετική νομοθετική ρύθμιση είχε πάει στο υπουργικό συμβούλιο τον περασμένο Απρίλιο, αποσύρθηκε άρον άρον μετά τις έντονες αντιδράσεις των Άδωνι Γεωργιάδη, Μάκη Βορίδη και Θάνου Πλεύρη.
Τελικά για να λάβει την κοινοβουλευτική οδό, το νομοσχέδιο για τους whistleblowers, έπρεπε πρώτα να επισκεφτεί τη χώρα η Επίτροπος Ευρωπαϊκών Αξιών και Διαφάνειας, Βέρα Γιούροβα, και να κατακεραυνώσει την κυβέρνηση της ΝΔ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το απόγευμα της Πέμπτης 3 Οκτωβρίου, η κα Γιούροβα συναντήθηκε αρχικά με τον υπουργό Δικαιοσύνης, Κώστα Τσιάρα και στη συνέχεια με τον πρωθυπουργό. Το βράδυ της ίδια ημέρας, ο Κ. Τσιάρας, έδωσε σε δημόσια διαβούλευση το ν/σ υπό τον τίτλο: «Προστασία προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου - Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2019 (L 305)».
Τα κενά στο νομοσχέδιο
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί η κριτική στην οποία προχωρά το Vouliwatch αναφορικά με το παραπάνω σχέδιο νόμου. Τα δύο βασικά ζητήματα που εγείρονται είναι ότι το γεγονός ότι το ν/σ δεν καλύπτει παραβιάσεις του εθνικού Δικαίου και δεν καλύπτει περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος.
Συγκεκριμένα, για την πρώτη περίπτωση, παρά τη ρητή σύσταση και ενθάρρυνση της ευρωπαϊκής Οδηγίας και τα αντίστοιχα καλά παραδείγματα σε άλλα κράτη - μέλη όπως η Δανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Σουηδία και η Κύπρος, το πεδίο εφαρμογής του νομοσχεδίου «παραμένει περιορισμένο στις παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου και δεν επεκτείνεται στο εθνικό δίκαιο».
Όσον αφορά στη μη κάλυψη περιπτώσεων δημοσίου συμφέροντος επισημαίνεται ότι το εν λόγω ν/σ δεν εφαρμόζεται, σε ποινικά αδικήματα, όπως οι περιπτώσεις διαφθοράς, απάτης (π.χ. χρηματισμός δημοσίων λειτουργών), συγκάλυψη αδικημάτων, περιπτώσεις κακοδικίας (miscarriage of justice), σύγκρουσης συμφερόντων, κατάχρησης εξουσίας, παραβιάσεις των νόμων για την ανοιχτή πρόσβαση στην πληροφορία και την ανοιχτή διακυβέρνηση, κακοδιαχείριση δημόσιων κονδυλίων, παραβιάσεις του κώδικα διοικητικής διαδικασίας, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δηλαδή δεν εφαρμόζεται σε όλες τις παραβιάσεις που άπτονται σε θέματα δημοσίου συμφέροντος.
Παράλληλα, το Vouliwatch κάνει λόγο για ημίμετρα καθώς πρώτα πρώτα στο ν/σ δεν προβλέπονται οικονομικά κίνητρα για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «δεν αρκεί η προστασία σε μορφή διάταξης που αντιδρά (reactive) σε τυχόν εκδικητικές στάσεις απέναντι στους whistleblowers αλλά οφείλει να ενθαρρύνει από πριν με την παροχή οικονοµικών κινήτρων (proactive) τους εργαζοµένους να καταγγείλουν µε ασφάλεια, γεγονός που αποτελεί διεθνώς καλή πρακτική».
Σημειώνεται ότι η δικλείδα ασφαλείας εν προκειμένω είναι ότι τα χρήματα αποδίδονται μόνο εφόσον αποδειχθεί ότι οι πληροφορίες ήταν αληθείς και άρα αποφεύγονται τυχόν παραπλανητικές πληροφορίες ή καταχρηστική συμπεριφορά.
Αναφορικά με την ημιτελή προστασία των whistleblowers, το Vouliwatch επισημαίνει ότι δεν είναι ξεκάθαρο αν μπορεί να γίνει ανώνυμη αναφορά καθώς μόνο στο άρθρο 7 εμφανίζεται η λέξη «ανώνυμος».
Επιπρόσθετα δεν προβλέπεται η δυνατότητα εξακρίβωσης της κατάθεσης των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Συγκεκριμένα οι άνθρωποι που επιλέγουν να δώσουν πληροφορίες για ένα σημαντικό θέμα δημοσίου συμφέροντος δεν έχουν την δυνατότητα να ελέγξουν και να εξακριβώσουν αν τα όσα κατήγγειλαν προφορικά μεταγράφηκαν αυτούσια από τους αρμόδιους υπάλληλους.
Καταλήγοντας, το Vouliwatch επισημαίνει ότι οι προβλέψεις του νομοθέτη περιορίζονται αντί να διευρύνονται, με βάση το ν/σ της κυβέρνησης.
Αναλυτικότερα, επισημαίνεται ότι στις «παραβιάσεις» δεν συμπεριλαμβάνεται η καταχρηστική συμπεριφορά, επίσης αντίθετα με την ευρωπαϊκή οδηγία, περιορίζεται ο χρόνος προστασίας της ταυτότητας των whistleblowers και τέλος δεν προβλέπονται κυρώσεις και για τα νομικά πρόσωπα, παρά μόνο για φυσικά πρόσωπα.
