Ας θέσουμε το ζήτημα ως εκφώνηση μαθηματικού προβλήματος: Έστω πρωθυπουργός αναλαμβάνει καθήκοντα και ο πρώτος νόμος που φέρνει στη Βουλή είναι να αναλάβει ο ίδιος τον απόλυτο έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών (και της ενημέρωσης). Στο πλαίσιο του ίδιου νόμου, περιορίζει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την κάλυψη της θέσης του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και τοποθετεί εκεί έναν ιδιοκτήτη μπιλιαρδάδικων. Για να μην μιλάει κάθε τόσο με τον ιδιοκτήτη των μπιλιαρδάδικων, βάζει ενδιάμεσο τον πιο στενό ανιψιό του. Τρία χρόνια μετά, αποκαλύπτεται ότι οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούν το τηλέφωνο του αρχηγού του τρίτου πολιτικού κόμματος της χώρας και ανιψιός και επικεφαλής παραιτούνται. Έστω ο πρωθυπουργός δηλώνει σε πολιτικό διάγγελμα: δεν μου το είχαν πει, δεν είχα ιδέα. Ερώτημα: Απαντήστε πόσες ακόμα φορές ο κόσμος πρέπει να ακούσει να τον λένε ηλίθιο στα μούτρα του για να βγει στον δρόμο και να τους πάρει στο κυνήγι.
Πολιτικά μελλοθάνατος αλλά...
Καλώς ή κακώς, η πολιτική και η κοινωνική κίνηση δεν είναι μαθηματικοί τύποι. Η υπόθεση των υποκλοπών πολιτικών αρχηγών και δημοσιογράφων ξέφυγε από τον έλεγχο του πρωθυπουργού και τον καθιστά, όπως φαίνεται, πολιτικά μελλοθάνατο. Μεταξύ άλλων γιατί η ιστορία αυτή πήρε διεθνείς διαστάσεις και η ενόχληση των Ευρωπαίων (ΜΜΕ, Κοινοβούλιο, αλλά και Κομισιόν) λειτουργεί συσσωρευτικά με άλλες υποθέσεις. Ωστόσο, πρέπει να κάνουμε ορισμένες παραδοχές για να δούμε μέσα σε ποιο πλαίσιο ξέσπασε αυτό το σκάνδαλο θρασύτατου αυταρχισμού, που κατά πάσα πιθανότητα θα μας απαλλάξει μέσα στους επόμενους μήνες από τον Μητσοτάκη - έστω και αν κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ακολουθήσει.
Η πολιτεία Μητσοτάκη δεν έπεσε από τον ουρανό. Υπήρξε η ενσάρκωση ενός αυταρχικού και συντηρητικού ονείρου της ελληνικής κοινωνίας που ήρθε να διαδεχθεί τον κύκλο της τεράστιας κοινωνικής ώσμωσης και των κινημάτων της περιόδου 2006-2015. Και, κυρίως, να εκμεταλλευτεί την αποτυχία του. Η ελληνική κοινωνία, κουρασμένη και εν μέρει απογοητευμένη, επέλεξε να εγκρίνει το 2019 ένα μοντέλο το οποίο δεν προσπαθούσε καν να κρύψει τον συγκεντρωτισμό του. Τα συνθήματα περί «αριστείας» και «επιτελικού κράτους» δεν ήταν παρά κωδικές ονομασίες για το κάθετο μονοπώλιο που έχει δημιουργηθεί στο κράτος εδώ και μια τριετία. Και αυτό οι ψηφοφόροι της Ν.Δ., από παραδοσιακούς χουνταίους που επαναπατρίστηκαν μέχρι φιλελεύθερους κεντρώους που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Μητσοτάκη, το ήξεραν. Δεν τους κορόιδεψε κανείς. Συσπειρώθηκαν σε ένα σχέδιο που περιλάμβανε τον εξοβελισμό από το προσκήνιο (όχι του ΣΥΡΙΖΑ αλλά) της κοινωνίας, με τρόπο που να μην επιστρέψει ποτέ εκεί - ή έστω για κάποιες δεκαετίες.
...ζωντανό παραμένει το αυταρχικό όνειρο
Πεθαίνει το σχέδιο αυτό μαζί με την εποχή του Μητσοτάκη; Ας είμαστε ρεαλιστές: είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Το αυταρχικό όνειρο παραμένει ζωντανό στην ελληνική κοινωνία και δείχνει μάλλον να αναπαράχθηκε παρά να συρρικνώθηκε από την εποχή της πανδημίας. Στο κάθετο μονοπώλιο του κράτους που δημιουργήθηκε και περιλαμβάνει εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική εξουσία και Τύπο, ο Μητσοτάκης δεν ήταν ιδιοκτήτης, ήταν διαχειριστής - κι αν δεν το κατάλαβε ο ίδιος αυτό, τόσο το χειρότερο για τον ίδιο. Το αυταρχικό όνειρο δεν καταρρέει μαζί με τον Μητσοτάκη και πάντως όχι με τον ίδιο πάταγο.
Η αλλαγή πολιτικών, μακροπρόθεσμα, προϋποθέτει αλλαγή του κλίματος στην κοινωνία. Δεν μπορεί να υπάρξει συντριβή αυτού του κάθετου μονοπωλίου του κράτους αν δεν αρχίσουν να ανθίζουν ξανά στην κοινωνία κινήματα τα οποία θα κολυμπούν στη θάλασσα των ελευθεριών, των αποχρώσεων, της ανοχής και της δημιουργικότητας, χωρίς να αντανακλούν από την ανάποδη το κάτοπτρο του κρατικού αυταρχισμού και της ακαμψίας του.
Θα ήταν άτοπο να υποστηρίξουμε ότι βρισκόμαστε εκεί. Αλλά θα ήταν αυτοκτονικό να αφήσουμε το σύστημα να αλλάξει πίστα χωρίς κόστος. Πέραν του γνωστού και παρεξηγημένου γκραμσιανού σχήματος περί απαισιοδοξίας της γνώσης και αισιοδοξίας της βούλησης, η σοσιαλιστική τάση μέσα στην κοινωνία, που δεν είναι κάτι άλλο από την ορμή των συλλογικών διεργασιών και των συλλογικών διεκδικήσεων, οφείλει στον εαυτό της να αφήσει κατά μέρος τον θυμό της και να βγει από την πολύχρονη αμηχανία της.
