Σε κομματικές εκλογές σαν τις τελευταίες στον ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν δύο διαστάσεις: η μία επικοινωνιακή προς «τους άλλους» και η άλλη πολιτική για την επιλογή των οργάνων που θα έπρεπε να απεικονίζουν όσο γίνεται πιστότερα τις απόψεις και τους προβληματισμούς των μελών. Μπορούμε να πούμε ότι ο πρώτος στόχος, που επιδιώκει σύγκριση μαζικότητας με τα υπόλοιπα κόμματα, έχει καλυφθεί. Αλλά κατά πόσο οι καινούργιες διαδικασίες πέτυχαν μια οποιαδήποτε δημοκρατικοποίηση της εκλογής της Κεντρικής Επιτροπής; Δημοκρατικοποίηση σε τέτοιου είδους εκλογές σημαίνει μια αποτύπωση στη σύνθεση της Κεντρικής Επιτροπής των απόψεων και ευαισθησιών των μελών του κόμματος, όσο πιστότερη γίνεται.
Αυτή τη φορά οι εκλογές έγιναν σαν ένα είδος «καλλιστείων», όπου, εκτός μιας μειοψηφίας υποψηφίων που εκφράζονταν συχνά δημόσια στα περισσότερα πολιτικά ζητήματα (αλλά σχετικά λίγοι), για τους υπόλοιπους μετρούσε η «εικόνα του υποψηφίου», όπου έπαιζαν διάφοροι παράγοντες (γνωστός καλλιτέχνης, μέλος γνωστής αριστερής οικογένειας, γνωστός φίλων κ.λπ.), ενώ θα έπρεπε να κυριαρχούσε η γνώση των εκπεφρασμένων απόψεών του. Εάν σε μικρές περιφέρειες, που εκλέγουν λίγα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, ήταν δυνατόν να γίνει συζήτηση με παρουσίαση των απόψεων του καθενός από τους υποψηφίους, σε περιφέρειες με πολύ πάνω από είκοσι θέσεις για την Κεντρική Επιτροπή αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο. Στην πιο μεγάλη εκλογική κομματική περιφέρεια, αυτήν της Αθήνας, και να ήθελε κάποιος να μάθει τις απόψεις των υποψηφίων που δεν ήξερε από πριν, θα ήταν πρακτικά αδύνατο. Έτσι, ψηφίστηκαν οι πιο γνωστοί ή «οι γνωστοί των φίλων».
Την εποχή των τάσεων, ήξερε τουλάχιστον ο καθένας στο περίπου τι καπνό φουμάρει ιδεολογικά ο κάθε υποψήφιος. Αλλά, βέβαια, αυτό είχε το μειονέκτημα ότι δημιουργούσε ένα «κόμμα μέσα στο κόμμα», με δυσάρεστα αποτελέσματα στη λειτουργία, γιατί δημιουργούσε μια άτυπη «πειθαρχία τάσης» και ομαδοποιούσε τους υποψήφιους πολύ περισσότερο από όσο θα αντιστοιχούσε στις πραγματικές απόψεις και διαφοροποιήσεις του καθενός.
Η Κεντρική Επιτροπή και η βάση
Το μέγεθος της «περιφέρειας» εδώ έχει καθοριστική σημασία. Σε μια περιφέρεια που εκλέγει, ας πούμε, έως δέκα μέλη Κεντρικής Επιτροπής με, ας πούμε, έως είκοσι υποψήφιους, είναι πραγματοποιήσιμο να ζητηθεί από κάθε υποψήφιο να μην δίνει μόνο σύντομο βιογραφικό, αλλά και μια σύντομη παρουσίαση των απόψεών του σε όσα επίδικα θεωρεί σημαντικότερα, και επίσης με εσωτερικό διάλογο να απαντάει στις ερωτήσεις των μελών. Σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι δυνατόν οι εκλογές σε αυτήν την περιφέρεια να εκφράσουν με κάποια πιστότητα τις απόψεις και ευαισθησίες των μελών της περιφέρειας.
Αυτό όμως είναι πρακτικά αδύνατο σε μια μεγάλη περιφέρεια, που εκλέγει πάνω από εκατό μέλη της Κεντρικής Επιτροπής με καμιά διακοσαριά υποψήφιους, όπως συνέβηκε με την Αθήνα. Έτσι, ο ισχυρισμός ότι η εκλογή της Κεντρικής Επιτροπής εκφράζει τη βάση γίνεται «το πιο σύντομο ανέκδοτο».
Η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική με περισσότερες μικρές περιφέρειες που σε κάθε μία αντιστοιχεί μικρός αριθμός υποψηφίων και θέσεων στην Κεντρική Επιτροπή.
Τίποτα δεν εμπόδιζε την ηγεσία του κόμματος να μοιράσει τα μέλη σε πολλές μικρότερες περιφέρειες για τις κομματικές εκλογές, αλλά φαίνεται ότι δεν την απασχόλησε καν το θέμα!
Κομματική συζήτηση και ποσοστώσεις
Ένα άλλο στοιχείο που έλειψε ήταν η κομματική συζήτηση. Σε μια μικρή περιφέρεια, που στέλνει λίγους συμβούλους, η εκλογή και οι απόψεις των υποψηφίων μπορεί να γίνουν αντικείμενο πολιτικής συζήτησης και αντιπαράθεσης. Ένα διαφοροποιητικό στοιχείο της Αριστεράς σε σχέση με τα πολιτικά ήθη των συντηρητικών κομμάτων, όπου ο πελατειακός χαρακτήρας επικρατούσε, ήταν ακριβώς οι διαβουλεύσεις στις ομάδες βάσης σε σχέση με τις κομματικές εκλογές, που δυστυχώς σε τεράστιες εκλογικές περιφέρειες γίνονται δίχως αντικείμενο γιατί δεν μπορούμε να συζητήσουμε με αντικρουόμενες απόψεις και επιχειρήματα τις υποψηφιότητες διακοσίων υποψηφίων.
Τέλος, το θέμα των ποσοστώσεων με βάση το φύλο μπορεί να πάρει δυσάρεστη μορφή αποκλεισμού εκλεγμένων ανδρών για λόγους ποσόστωσης, ενώ το πιο εύκολο θα ήταν να βάζουν τα μέλη δύο ψηφοδέλτια: ένα για γυναίκα σύμβουλο και ένα για άνδρα σύμβουλο!
Ηλεκτρονικές διαδικασίες
Τέλος, μια παρατήρηση για τα ηλεκτρονικά μέσα για τις κομματικές διαδικασίες. Αυτά θα ήταν ακίνδυνα σε περίπτωση όπου υπήρχαν μηχανισμοί ηλεκτρονικοί που δεν ανήκαν σε καμία ιδιωτική επιχείρηση ή κράτος και που δεν θα υπήρχε κανείς κίνδυνος πώλησης των δεδομένων, είτε σε ιδιωτικές επιχειρήσεις είτε σε ξένες (ή δικές μας) υπηρεσίες.
Σε κανονικές συνθήκες απόλυτης σιγουριάς για τη δημοκρατία στα επόμενα είκοσι χρόνια αυτό δεν θα ήταν πρόβλημα, αλλά σήμερα, που έχουμε την απειλή του πολέμου και όλων των πολιτικών αυταρχισμού που συνήθως ευνοούν οι πόλεμοι, οι ηλεκτρονικές διαδικασίες κινδυνεύουν να γίνουν ωραιότατος μποναμάς για μια άτυπη ή ανοιχτή χούντα που ενδέχεται να βγει από τα σπλάχνα του πολέμου.
Η παραδοσιακή δημοκρατία των πυρήνων (ομάδων βάσης) θα παρείχε πολύ πιο μεγάλη ασφάλεια και πολύ πιστότερη αποτύπωση των επιθυμιών, απόψεων και ευαισθησιών τής βάσης του κόμματος. Οι μέθοδοι και διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν σ' αυτήν την εκλογή μοιάζουνε «μοντέρνες» και «στιλάτες», αλλά, όπως ξέρουμε, «ό,τι γυαλίζει δεν είναι πάντα χρυσός». Άλλη μια φορά «ο διάολος κρύφτηκε στις λεπτομέρειες».
* Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος δίδασκε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 7
