«Ανάλογα με το πού ζει κανείς, μπορεί να φαίνεται ότι η πανδημία της νόσου της Covid-19 έχει σχεδόν τελειώσει ή, εναλλακτικά, ότι βρίσκεται στη χειρότερη στιγμή της, πάντως, όπου και να ζείτε, ο κορωνοϊός δεν έχει τελειώσει». Αυτά δήλωσε πρόσφατα ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) δρ. Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.
Τι πραγματικά συμβαίνει και γιατί, μετά από δυόμισι περίπου χρόνια της πανδημίας και παρά την τεράστια και ταχεία επιτυχία των εμβολίων αλλά και των νέων φαρμάκων κατά του κορωνοϊού, αυτός εξακολουθεί να ανθίσταται;
Η αναζήτηση της αλήθειας δεν βρίσκεται μόνο στην επιστημονική αντιμετώπιση της νόσου ούτε καν στην πολιτική αντιμετώπιση της, πηγαίνει πιο μακριά και πιο βαθιά: στην ίδια την επέμβαση του ανθρώπου στη Φύση.
Οι τεράστιες φαρμακοβιομηχανίες και τα ανεπτυγμένα κράτη κινήθηκαν ταχύτατα κατασκευάζοντας εμβόλια και φάρμακα απέναντι σε έναν πρωτόγνωρο εχθρό. Εμβολιαστικά προγράμματα ξεκίνησαν γρήγορα σε αυτά τα κράτη έχοντας φτάσει σε ικανοποιητικά επίπεδα εμβολιασμού, παρ΄ όλ' αυτά νέες μεταλλάξεις του ιού έρχονται συνεχώς και η τελευταία μετάλλαξη Όμικρον, αν και γενικά με ήπια συμπτώματα, αποδείχτηκε ιδιαίτερα θανατηφόρα. Ταυτόχρονα, επαναμολύνει ακόμα και εμβολιασμένους.
Εμβόλια στις φτωχές χώρες
Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερο συνειδητοποιεί ο μέσος άνθρωπος ότι για να βγούμε από την πανδημία στον δυτικό κόσμο απαραίτητη προϋπόθεση είναι να εμβολιαστούν οι φτωχές χώρες, στις οποίες το ποσοστό εμβολιασμού με δύο δόσεις είναι μόνο 5,5%. Την κύρια ευθύνη για τους χαμηλούς εμβολιασμούς την έχουν, φυσικά, οι πλούσιες χώρες, οι οποίες δεν συνέδραμαν αποφασιστικά τον ΠΟΥ προς αυτή την κατεύθυνση.
Βέβαια, η πανδημία δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία, δεν αποτελεί ένα απρόσμενο βιολογικό συμβάν. Οι εξελικτικοί βιολόγοι και σπουδαίοι επιστήμονες από πολλούς άλλους κλάδους, κυρίως ιολόγοι και επιδημιολόγοι, για περισσότερο από 20 χρόνια κτυπούν τον κώδωνα του κινδύνου για τους κορωνοϊούς λόγω καταστροφής του περιβάλλοντος στην ανθρωπόκαινο εποχή. Ο όρος «ανθρωπόκαινος εποχή», νεοεισαχθείς από τον νομπελίστα χημικό Πωλ Κρούτσεν, υποδηλώνει τη βίαιη και καταλυτική επέμβαση του ανθρώπου στη Φύση με αρνητικά αποτελέσματα.
Οι επιστήμονες είχαν διαπιστώσει μια ασυνήθιστη κινητικότητα στον κόσμο των μικροοργανισμών, γεγονός που καθιστούσε σχεδόν βέβαιη την εμφάνιση νέων ιών, οι οποίοι μάλιστα θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα απειλητικοί. Οι διαπιστώσεις επαληθεύτηκαν με την εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού της γρίπης (Οrthomyxoviruses), τον ιό Έμπολα καθώς και κορονοϊών έτοιμων να κάνουν το γενετικό «άλμα είδους» μεταπηδώντας από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους.
Οι ειδικοί επιστήμονες έχουν φτάσει σε μια ευρεία συμφωνία: η καταστροφή των οικοσυστημάτων που για χιλιάδες χρόνια έμειναν απρόσβλητα από τον άνθρωπο, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η επακόλουθη κλιματική αλλαγή είναι οι βασικές αιτίες αυτής της κινητικότητας των μικροοργανισμών.
Από το 1950 ο πληθυσμός της γης τριπλασιάστηκε, ενώ η οικονομική παραγωγή δωδεκαπλασιάστηκε κατασπαταλώντας τους φυσικούς πόρους. Οι αποδασώσεις, οι έντονες ξηρασίες, οι ερημοποιήσεις και τα ακραία φυσικά φαινόμενα μειώνουν τη παραγωγή, αυξάνουν την πείνα και τις ασθένειες και ανάμεσά τους τις μολυσματικές όπως η Covid-19. Παράλληλα, η έντονη παγκόσμια αστυφιλία και η διαβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων σε συνθήκες υγειονομικής υποβάθμισης κάνει ανεξέλεγκτη και ταχύτατη τη διάδοση νέων ιώσεων, με πρωταγωνιστές την εμβολιαστική και υγειονομική ανισότητα ανάμεσα στα πλούσια και φτωχά κράτη.
Οι δύο στόχοι
Φαίνεται λοιπόν ότι το πρώτο μέλημα είναι η αντιμετώπιση των ανθρώπινων υγειονομικών ανισοτήτων και στην παρούσα φάση κυρίως μέσω των εμβολιασμών και της χρήσης των νέων φαρμάκων.
Ο δεύτερος στόχος, ακόμα πιο δύσκολος, η ελαχιστοποίηση και στη συνέχεια η αντιστροφή της καταστροφής της Φύσης. Χωρίς την επίτευξη αυτού του στόχου, ο άνθρωπος μοιάζει σαν να κάνει μια τρύπα στο νερό: θα δέχεται όλο και μεγαλύτερες επιθέσεις από τον κόσμο των μικροοργανισμών -και όχι μόνο-, με δυσοίωνη τη μελλοντική επιβίωσή του. Οι επιστήμονες παρατηρούν όλο και συχνότερα καταστροφικά συμβάντα στον εικοστό πρώτο αιώνα.
Η κύρια δυσκολία της επίτευξης των στόχων, κυρίως αυτών που έχουν να κάνουν με τη βιόσφαιρα, σκοντάφτει στην ακόρεστη ανάγκη του καπιταλιστικού κόσμου για κέρδος. Αυτό το γεγονός είναι η βασική αιτία που συντηρείται η γενικότερη κρίση με τα καταστροφικά συμβάντα. Τα συμβάντα αυτά αναμοχλεύουν την οικονομία και δημιουργούν νέα κέρδη, που γιγαντώνουν κυρίως τους οικονομικά ισχυρούς.
Επάνω σε αυτό τον πλανήτη που ζούμε έχουν συμβεί πέντε εξαφανίσεις των ειδών. Η έκτη εξαφάνιση των ειδών που έχει ξεκινήσει είναι η μόνη ανθρωπογενής. Είναι όμως στο χέρι του ανθρώπου να την διακόψει. Η συνειδητοποίηση του ολέθρου που μπορεί να ακολουθήσει είναι το ισχυρότερο όπλο για την αποτροπή του. Εάν δεν είμαστε εντελώς τυφλοί, πρέπει να επιλέξουμε τη ζωή αντί του υπερβολικού οικονομικού κέρδους που την υποσκάπτει.
* Ο Δημήτρης Σωφρονάς είναι μέλος του Δ.Σ του Ιατρικού Συλλόγου Μεσσηνίας και εκλέκτορας στον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο.
