Ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδότησε και τη συζήτηση για την αναγκαιότητα ενός νέου κινήματος ειρήνης, ικανού να δρα και προληπτικά.
Υπενθυμίζω ότι το διεθνές κίνημα ειρήνης έχει ιστορία πλέον του ενός αιώνα. Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύχθηκε ως κίνημα αντιφασιστικό, διότι, όπως έλεγαν τότε -και είχαν δίκιο- «φασισμός σημαίνει πόλεμος». Γι’ αυτό και η αντιφασιστική νίκη ήταν και μεγάλη φιλειρηνική νίκη, η οποία σφραγίστηκε τόσο με το σύνθημα «Ποτέ πια πόλεμος, ποτέ πια φασισμός», όσο και με την ίδρυση του ΟΗΕ. Ωστόσο, οι μεταπολεμικές εξελίξεις δεν ακολούθησαν την υπόσχεση που δόθηκε από τους νικητές του πολέμου ούτε από τα μηνύματα που προέκυψαν από τη Δίκη της Νυρεμβέργης.
Μεταπολεμικά ο Ψυχρός Πόλεμος και η οξύτατη αντιπαράθεση ΗΠΑ-ΕΣΣΔ τροφοδότησαν απόψεις για το «αναπόφευκτο του πολέμου» που, αν συνέβαινε, θα ήταν πυρηνικός. Η απειλή αυτή οδήγησε στην παγκοσμιοποίηση και την πρωτοφανή ευρύτητα του κινήματος ειρήνης, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, με τέτοιο παρεμβατισμό στις εξελίξεις ώστε να χαρακτηριστεί «διπλωματία των λαών», η οποία πιστώθηκε εν μέρει και σημαντικότατες συμφωνίες για τον αφοπλισμό. Προσθέτω ότι στον χώρο του αντιπυρηνικού κινήματος κυοφορήθηκε και γεννήθηκε ένα νέο προοδευτικό πολιτικό κίνημα, αυτό των Πράσινων, που οργανώθηκε και κομματικά με αφετηρία τη Γερμανία.
Περιεχόμενο του κινήματος
Προφανώς, όταν λέμε ειρήνη ως Αριστερά, δεν εννοούμε μόνο την απουσία του πολέμου, μιλάμε για πολλά πράγματα ταυτόχρονα, σε τελευταία ανάλυση για καλύτερη ζωή και κοινή ασφάλεια και όχι μόνο εθνική ασφάλεια. Όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος στο πασίγνωστο ποίημά του «Ειρήνη», «Μες στην ειρήνη διάπλατα ανασαίνει / όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρά του».
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, χρειαζόμαστε πολύ περισσότερο σήμερα ένα πλατύ και πολύμορφο κίνημα ειρήνης, συνδεδεμένο με όλα τα κινήματα. Αφού η ειρήνη είναι το πρόβλημα των προβλημάτων, το αντίστοιχο κίνημα οφείλει να είναι κίνημα των κινημάτων.
Μια τέτοια προσέγγιση για την ανάπτυξη του κινήματος ειρήνης θέτει στο επίκεντρο και το κρίσιμο ζήτημα του ελέγχου και της μείωσης των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, που εδώ και χρόνια έχουν υπερβεί κατά πολύ τα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου και σήμερα αναλογούν ημερησίως σε πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Το τι σημαίνει αυτό για τις οικονομίες των χωρών και πολύ περισσότερο για τις κοινωνίες μπορεί να το αντιληφθεί κανείς σχετικά εύκολα.
Στο σημείο αυτό επισημαίνω ότι το πολυδιάστατο του κινήματος ειρήνης μάς προφυλάσσει και από τη λανθασμένη αντίληψη να αποδίδουμε όλους τους πολέμους σε συγκεκριμένες χώρες και να μη βλέπουμε περιφερειακές ή και εθνικές αιτίες, όπως η απουσία της δημοκρατίας, η καταπίεση εθνοτήτων και μειονοτήτων, οι θρησκευτικοί φανατισμοί, οι ακραίοι εθνικισμοί.
Ο ελληνικός λαός έχει μακρά ιστορία φιλειρηνικών αγώνων, που μετά τον εμφύλιο πόλεμο συνδέθηκαν στενά με τους αγώνες για δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία, το δε σύνθημα στο έμβλημα της ΕΔΑ ήταν «Ειρήνη-Δημοκρατία-Αμνηστία». Δυστυχώς, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με αφορμή τον πόλεμο της Ουκρανίας, θέλησε να επιτεθεί στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ισχυριζόμενη ότι η Δεξιά «ήταν πάντοτε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας», νεκρανασταίνοντας και την καταστροφική αντίληψη για την Ελλάδα ως «προκεχωρημένο φυλάκιο της Δύσης». Ωστόσο, η Ιστορία τη διαψεύδει πανηγυρικά…
Μέγα ζήτημα μεταδικτατορικά στη χώρα μας, το ότι στο όνομα της «απειλής εξ Ανατολών» ο λαός μας κλήθηκε να σηκώσει το βάρος υπέρογκων στρατιωτικών δαπανών, γύρω από τις οποίες στήθηκαν «μεγάλα φαγοπότια», τα οποία ωφέλησαν κατά κανόνα τις εταιρείες εμπορίας όπλων, είτε ήταν εγχώριες είτε άλλων χωρών. Δυστυχέστατα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προβαίνει σε νέες «αγορές του αιώνα», τις οποίες συνοδεύει και με επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, όπως την υπέρπτηση των Rafales πάνω από την Ακρόπολη
Ακόμα μία επισήμανση. Για να είναι αποτελεσματικό το νέο κίνημα ειρήνης, πρέπει να πηγάζει και από μια κουλτούρα ειρήνης, στη βάση μιας σύγχρονης αντίληψης για την ασφάλεια, που δεν μπορεί να είναι μόνο στρατιωτική ούτε αστυνομική, αλλά πολυδιάστατη, ασφάλεια μέσω του αφοπλισμού, διεύρυνσης της δημοκρατίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων, καθώς και της οικολογικής προστασίας.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
