Όσοι είχαν εύλογη καχυποψία για την ειλικρίνεια των διακηρύξεων και των προθέσεων όσων ηγούνται και ενορχηστρώνουν πολιτικά και οικονομικά τη μαζική στροφή του διεθνούς παραγωγικού συστήματος στη λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη έχουν λόγους να αισθάνονται δικαιωμένοι. Η ενεργειακή κρίση αποκάλυψε ή επιτάχυνε μια σύγκρουση που ήταν αναπόφευκτη.
Η αναγνώριση της κλιματικής κρίσης ως πραγματικότητας που πρέπει να αναστραφεί ή να μετριαστεί γιατί δημιουργεί τεράστια κόστη και υπονομεύει την κερδοφορία του κεφαλαίου προκάλεσε μετατόπιση τεράστιων πόρων και επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, αγαθών και υπηρεσιών, με το ελάχιστο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Όμως η μετατόπιση αυτή δεν έγινε ούτε πρόθυμα ούτε ομοιόμορφα από χώρα σε χώρα, από ήπειρο σε ήπειρο και από κλάδο σε κλάδο. Έγινε με εξαιρετικά άνισο τρόπο. Η ανισότητα και ασυμμετρία αυτή διαπερνά πλέον όχι μόνο τη γεωγραφία του πλανήτη, αναζωπυρώνοντας τις αντιθέσεις πλούσιων και φτωχών χωρών, Βορρά - Νότου και Ανατολής - Δύσης, αλλά και τον σκληρό πυρήνα του διεθνούς κεφαλαίου, που περιέρχεται σε μια ιδιότυπη κατάσταση υπαρξιακής κρίσης.
Η ενεργειακή κρίση είναι αποτέλεσμα της σχιζοειδούς κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα σπουδαιότερα κέντρα ισχύος της καπιταλιστικής «Διεθνούς». Για παράδειγμα το χρηματοπιστωτικό σύστημα υιοθέτησε με ζήλο την πράσινη μετάβαση και τη χρηματοδότηση των σχετικών επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών, αφενός επειδή για το ίδιο είναι μια εύκολη προσαρμογή που δεν απαιτεί δαπανηρές υποδομές, αφετέρου διότι η χρηματοδότηση της στροφής υπόσχεται μεγάλα περιθώρια κέρδους.
Όμως η στροφή αυτή φέρνει τις τράπεζες ως χρηματοδότες σε σύγκρουση με την παραδοσιακή μεγάλη πελατεία τους, τη βαριά βιομηχανία, για την οποία η μετάβαση σε κλιματικά ουδέτερες τεχνολογίες είναι υπόθεση που απαιτεί τεράστιες δαπάνες, πολύ χρόνο -ίσως και δεκαετίες- και κυρίως τεχνολογίες που δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί.
Τα πράγματα, μάλιστα, γίνονται ακόμη πιο δύσκολα όταν μπει κανείς στην περίπλοκη δομή πολυεθνικών ομίλων που πατάνε σε δύο βάρκες, με το ένα πόδι στη ρυπογόνο οικονομία του άνθρακα και το άλλο στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στις περιβαλλοντικές καινοτομίες. Είναι προφανές ότι κάποιοι δεν θα ισορροπήσουν για πολύ και θα πέσουν στη θάλασσα.
Το πιο εξωφρενικό παράδειγμα είναι οι ίδιες οι πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η Aramco, που αντιλήφθηκαν μεν την ανάγκη να διοχετεύσουν μέρος του τεράστιου πλούτου που έχουν συσσωρεύσει στις λεγόμενες καθαρές τεχνολογίες, αλλά, μετά το σοκ που υπέστησαν στο πρώτο κύμα της πανδημίας και με τις τιμές πετρελαίου και αερίου πλέον σε απογείωση, αναρωτιούνται αν βιάστηκαν να προχωρήσουν σε μερική αποεπένδυση από τους υδρογονάνθρακες.
Σε ανάλογη υπαρξιακή κρίση έρχονται όλοι οι κλάδοι - πυλώνες της ύστατης παγκοσμιοποίησης, από την ποντοπόρο ναυτιλία, που παραμένει ο βασικός δίαυλος του διεθνούς εμπορίου καίγοντας πετρέλαιο, μέχρι τη θεωρητικώς καθαρή και υπεράνω ρύπων ψηφιακή οικονομία, η οποία όμως εξαρτάται τρομακτικά από τη ρυπογόνα παραγωγή της ανατολικής Ασίας και τις επίσης ρυπαρές θαλάσσιες και χερσαίες μεταφορές.
Τέλος, στο γεωπολιτικό πεδίο η πιο εκτεθειμένη στον κίνδυνο μιας βαθιάς εσωτερικής σύγκρουσης είναι φυσικά η Ε.Ε., η κατ’ εξοχήν επισπεύδουσα παγκοσμίως την πράσινη μετάβαση. Η πράσινη «πρωτοπορία» της Ε.Ε., όμως, κινδυνεύει να εξελιχθεί σε αιτία και πυρήνα της ενεργειακής κρίσης που απειλεί να βυθίσει τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά σε φτώχεια και να εκτρέψει τις μεγάλες προσδοκίες ανάκαμψης σε νέα απειλή ύφεσης.
Και ποιο είναι το βασικό πρόβλημα στο σκούρο πράσινο, σχεδόν φαιό έως και μαύρο σχέδιο ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης;
Πρώτον, το ότι βασίστηκε στον βολονταρισμό των πλουσιότερων και ενεργειακά πιο αυτόνομων χωρών, μετατρέποντας την πράσινη ανάπτυξη σε ένα ακόμη σύνορο διχασμού της Ε.Ε. σε Βορρά - Νότο.
Και δεύτερον, ότι επιχείρησε να εισαγάγει την καθαρή ενέργεια σε μια πλήρως «απελευθερωμένη», απορυθμισμένη αγορά, σε ένα ενεργειακό καζίνο με μόνους κερδισμένους παραγωγούς, προμηθευτές, εμπόρους και μεσάζοντες ρεύματος και αερίου.
Από αυτήν την άποψη ο Πούτιν, έστω και ως κυνικός εκβιαστής, έχει δίκιο να σαρκάζει την Ε.Ε., η οποία πιάστηκε μόνη στη φάκα που είχε στήσει για άλλους.
