Το 2021 σημειώθηκαν μεγάλες φυσικές καταστροφές σε όλο τον κόσμο, ενώ ιδιαίτερα επλήγησαν περιοχές στο βόρειο ημισφαίριο. Καταστροφικές πλημμύρες σημειώθηκαν στη Γερμανία και στο Βέλγιο, κυκλώνας σαρώνει τις ανατολικές ακτές του Καναδά και των ΗΠΑ, ισχυροί καύσωνες μαστίζουν τον Καναδά και τη Σιβηρία, δασικές πυρκαγιές σημειώνονται στον ευρωπαϊκό Νότο, ενώ ακόμη εξελίσσεται το φαινόμενο της ηφαιστειακής δραστηριότητας στα Κανάρια Νησιά. Και το νότιο ημισφαίριο δεν έμεινε αλώβητο, με την ξηρασία να χτυπά τις πεδιάδες της Αργεντινής ή τις χοιροτροφικές περιοχές της Κίνας. Οι φυσικές καταστροφές, ενισχυόμενες από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, «δοκιμάζουν» τις αντοχές συστημάτων, με ιδιαίτερα ευάλωτα να είναι τα συστήματα υποδομών, Υγείας, μεταφορών, αγροτικής παραγωγής, μεταφοράς ενέργειας κ.ά.
Το κόστος των ζημιών
Ασφαλιστικοί οργανισμοί υπολογίζουν ότι μόνο το πρώτο εξάμηνο του χρόνου σημειώθηκαν ζημιές από φυσικές καταστροφές σε όλο τον κόσμο που ξεπερνούν τα 42 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ βαρύς είναι και ο απολογισμός των ανθρώπινων απωλειών, ακόμα και στις ΗΠΑ, με αποκορύφωμα τα θύματα του τυφώνα Ida. Ο τυφώνας αυτός χαρακτηρίστηκε ως ο πιο σοβαρός τυφώνας από το 1850 και έπληξε περιοχές στην Καραϊβική φθάνοντας μέχρι τα παράλια της Βενεζουέλας. Περιοχές των ΗΠΑ έμειναν χωρίς ηλεκτρικό, σταμάτησε η άντληση πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού και δοκίμασε τα ήδη δοκιμαζόμενα από τον κορωνοϊό νοσοκομεία των πληττόμενων περιοχών.
Ο ΟΗΕ, αναγνωρίζοντας τα μεγάλα προβλήματα που δημιουργούνται από τις συνέπειες των διάφορων καταστροφών, ανακήρυξε, ήδη από το 1989, τη 13η Οκτωβρίου ως Διεθνή Ημέρα Μείωσης Φυσικών Καταστροφών από τη Γ.Σ. του ΟΗΕ το 1989. Φέτος η διεθνής ημέρα είναι εστιασμένη στη Διεθνή Συνεργασία, ώστε να περιοριστούν οι κίνδυνοι και οι απώλειες από καταστροφές ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες (International cooperation for developing countries to reduce their disaster risk and disaster losses).
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO), με την έκθεση «Άτλαντας», διαπιστώνει τον πενταπλασιασμό των φυσικών καταστροφών (πλημμύρες, καύσωνες, ξηρασία, καταιγίδες, κυκλώνες...) τα τελευταία 50 χρόνια, με πάνω από 2 εκατομμύρια θύματα, λόγω κλιματικής αλλαγής. Προειδοποιεί δε για αναμενόμενη αύξηση του αριθμού των ακραίων μετεωρολογικών, κλιματικών και υδρολογικών φαινομένων και την αναγκαιότητα βελτίωσης των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, πρόληψης και διαχείρισης των καταστροφών.
Η κλιματική κρίση στην Ελλάδα
Η Ελλάδα γνωρίζει συχνά τη μήνη των φυσικών καταστροφών. Σύμφωνα με το meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από το 2000 έως σήμερα τα καιρικά επεισόδια που έχουν προκαλέσει φυσικές καταστροφές με κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις είναι γύρω στα 500, σε μερικά των οποίων, δυστυχώς, σημειώθηκαν και απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Το 2021 η Ελλάδα γνώρισε τη "Μήδεια", τις φοβερές πυρκαγιές του καλοκαιριού στα Γεράνεια, στη βόρεια Εύβοια, ακόμα και στην Πελοπόννησο, τους σεισμούς στην Ελασσόνα και την Κρήτη, πρόσφατα δε την κακοκαιρία "Αθηνά" και τις πλημμύρες που τη συνόδευσαν, για να αναφερθούν μερικές.
Προσφάτως ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γ. Οικονόμου, αναφερόμενος στις καταστροφικές πλημμύρες, ανέφερε: «Με τον Θεό δεν μπορεί να τα βάλει κανείς... Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα φυσικά φαινόμενα»... Προφανώς δεν γνωρίζει ούτε το «συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Ο αυτοαναιρούμενος ελληνικός μηχανισμός
Μια ευνομούμενη Πολιτεία οφείλει να έχει αναπτύξει ισχυρούς μηχανισμούς πρόληψης, αλλά και αποκατάστασης συνεπειών φυσικών καταστροφών. Ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας αποκτά στις παρούσες συνθήκες ιδιαίτερη σπουδαιότητα. Μέχρι στιγμής, όμως, τα δείγματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, πιστή στις ιδεοληψίες της, «ζαλισμένη» από τις πολιτικές επικοινωνίας και μόνο, διαρκώς αυτοαναιρείται, ψηφίζει νόμους (π.χ. Ν. 4662/2020 περί Πολιτικής Προστασίας) τους οποίους δεν εφαρμόζει αναστέλλοντας την εφαρμογή με ΠΝΠ, «στήνει», πρόχειρα και επικοινωνιακά, υπουργεία όπως το Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, χωρίς οργανόγραμμα και σαφείς αρμοδιότητες, ενώ οι συνέπειες των ακραίων φαινομένων επελαύνουν με σοβαρές συνέπειες, περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές. Γενικώς αντιμετωπίζει το θέμα με προχειρότητα, χωρίς σχέδιο, «έτσι, χωρίς πρόγραμμα», με σχεδιασμό δεκαετιών και «αδιαφορεί» για τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
Στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή, όπως αναγνωρίστηκε και στην προπαρασκευαστική σύνοδο για τη Διεθνή Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή COP26, που θα γίνει στις αρχές Νοεμβρίου, η Πολιτική Προστασία έχει να παίξει σημαντικό ρόλο. Υπενθυμίζουμε ότι η Πολιτική Προστασία, που ενεργεί με βάση το τρίπτυχο πρόληψη - ετοιμότητα και αντιμετώπιση - βραχεία αποκατάσταση, με το στάδιο της πρόληψης (αναγνώριση κινδύνου, προετοιμασία, ενημέρωση - εκπαίδευση, μετριασμό επιπτώσεων) να είναι καθοριστικό στην εξέλιξη του συμβάντος, χρειάζεται να ξεπεράσει ιδεοληψίες του παρελθόντος, να υπερβεί ξεπερασμένα δόγματα και επικοινωνιακού χαρακτήρα επεμβάσεις, πολλές από τις οποίες γίνονται εκ των υστέρων, ενώ καλείται να αποδείξει στην πράξη αποτελεσματικότητα. Κλειδί σε όλα αυτά είναι ο σωστός και αποτελεσματικός σχεδιασμός εκ των προτέρων και πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της πρόληψης και της έγκαιρης προετοιμασίας.
Εν κατακλείδι, η Πολιτική Προστασία οφείλει να αναβαθμιστεί ουσιαστικά, να ανανεωθεί η υλικοτεχνική υποδομή για αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών με διαφανείς διαδικασίες, να ενισχυθεί σε προσωπικό μέσω ΑΣΕΠ και, παράλληλα, με κυρίαρχο τον ρόλο της επιστήμης και των φορέων της και των πορισμάτων τους, καθώς η εποχή της κλιματικής κρίσης που διανύουμε θέτει υψηλές προτεραιότητες.
* Η Χαρά Καφαντάρη είναι βουλευτής Δυτικής Αθήνας και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτικής Προστασίας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
