Η συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο πλαίσιο της πρόσφατης Συνόδου του ΝΑΤΟ διέλυσε κάθε ψευδαίσθηση για τους στόχους της ελληνικής κυβέρνησης στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών: ο πρωθυπουργός μας υποσχέθηκε ένα ήρεμο καλοκαίρι τονίζοντας παράλληλα ότι οι διαφορές μας με τη γείτονα είναι αγεφύρωτες. Με αυτές τις δηλώσεις ο Έλληνας πρωθυπουργός έκλεισε την πόρτα σε κάθε προσπάθεια επίτευξης λύσης.
Με τη στάση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης κλείνει ένας μεγάλος κύκλος προσπαθειών, συστηματικής και επίμονης δουλειάς πολλών χρονών για επίτευξη λύσης στα ελληνοτουρκικά: Ένας κύκλος που αρχίζει με τη συμφωνία του Ελσίνκι το 1999 και απ' ό,τι όλα δείχνουν κλείνει με την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του;
Μια συστηματική προσπάθεια απο-διμεροποίησης των ελληνοτουρκικών και μεταφοράς των διαφορών στο επίπεδο των ευρωτουρκικών. Όταν η ελληνική κυβέρνηση μιλάει για ανυπέρβλητες διαφορές και για "ήρεμα καλοκαίρια", είναι σαφές ότι καμιά αναφορά στην ευρωτουρκική διάσταση δεν υπάρχει. Μια συστηματική προσπάθεια εξεύρεσης οριστικής λύσης. Ανεξάρτητα από τη ρητορική κάθε κυβέρνησης από το 1999, καμιά δεν αμφισβήτησε ότι τελικός στόχος ήταν η επίτευξη λύσης στα θέματα που συμφωνούν όλοι, δηλαδή την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα.
Πρέπει να είμαστε σαφείς: Μόνη εγγύηση για την ασφάλεια στην περιοχή μας είναι ένας ουσιαστικός διάλογος με την Τουρκία με στόχο τη λύση. Ακόμη και εάν η άλλη πλευρά έχει τις δικές της σκοπιμότητες ώστε να κωλυσιεργεί, από μεριά μας έχουμε κάθε συμφέρον να εξαντλήσουμε όλα τα όρια του διαλόγου και να προτείνουμε τρόπους οριστικής εξόδου από την ένταση.
Σε ό,τι αφορά την Ε.Ε., η Τουρκία είναι ένας σημαντικός εταίρος και η αναθεωρημένη τελωνειακή ένωση έχει άτυπα ήδη αποφασιστεί. Ήδη στην Επιτροπή οι συνομιλίες σε τεχνικό επίπεδο για την επονομαζόμενη και "τελωνειακή ένωση plus" έχουν ξεκινήσει εδώ και πολλούς μήνες σε πυρετώδεις ρυθμούς. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης - 25ης Ιουνίου, απλώς αναμένεται όλα αυτά να αποτυπωθούν. Η Τουρκία θα ξεκινήσει και επίσημα τη διαδικασία αναθεώρησης της τελωνειακής ένωσης και προβλέπεται να επισημαίνεται ότι η διαδικασία θα είναι "σταδιακή, αναλογική και αναστρέψιμη". Γενικά, αναμένεται το κείμενο να είναι ενθαρρυντικό για την Τουρκία, ενώ οι παραπάνω έννοιες παραμένουν ασαφείς. Η απομονωμένη, κατά την ελληνική κυβέρνηση και τα ΜΜΕ, Τουρκία έχει ισχυρούς συμμάχους εντός της Ε.Ε., ενώ η αναθεώρηση της τελωνειακής ένωσης είναι και προς το συμφέρον της Ευρώπης. Άρα η έννοια της "αναστρεψιμότητας" είναι ένα "δωράκι" προς την ελληνική κυβέρνηση αλλά ελάχιστα πράγματα σημαίνει. Όπως δεν μπήκαν κυρώσεις κατά τις πιο δύσκολες στιγμές της πρόσφατης ελληνοτουρκικής κρίσης, έτσι και το "αναστρέψιμο" γίνεται ιδιαίτερα σχετικό. Ποιο είναι το όριο πέραν του οποίου η πορεία γίνεται αναστρέψιμη;
Τα συμπεράσματα βγαίνουν αβίαστα: η κυβέρνηση αποφεύγει τα "δύσκολα" στα ελληνοτουρκικά, έχοντας πάντα το μάτι στο πολιτικό κόστος. Γιατί μια λύση ως αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης δεν μπορεί να σημαίνει υιοθέτηση κατά 100% των ελληνικών θέσεων. Επιλέγοντας να μην ταράξει τα νερά, χαϊδεύοντας τα αυτιά της κοινής γνώμης αλλά και παίζοντας με την επιθυμία των πολιτών για ειρήνη και ομαλότητα, ο Κ. Μητσοτάκης αρνείται να προχωρήσει στον δύσκολο δρόμο της επίλυσης των διαφορών και της ουσιαστικής διαπραγμάτευσης, επιλέγοντας τη στρατηγική της μη λύσης και έχοντας ως μόνο στόχο την εξομάλυνση. Η "πολιτική του ελάχιστου πολιτικού κόστους" διαπνέει όλη την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησής του. Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζει να αναβάλλει να φέρει στη Βουλή τα τρία εφαρμοστικά μνημόνια της Συμφωνίας των Πρεσπών φοβούμενος τη συνοχή της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας.
Δυστυχώς για τη χώρα, η ελληνική κυβέρνηση δεν κάνει εξωτερική πολιτική αλλά εξωτερική "μικροπολιτική": όλα υποτάσσονται στην προτεραιότητα του ελάχιστου πολιτικού κόστους. Οποιαδήποτε ενέργεια ή απόφαση που μπορεί να αναταράξει τα νερά αποκλείεται.
Όλα θα ήταν καλά αν η πολιτική αυτή όντως διασφάλιζε ειρήνη και ηρεμία. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Η διατήρηση της σύγκρουσης χαμηλής έντασης, η απουσία της παραμικρής προσπάθειας οριστικής επίλυσης, άρα και εξασφάλισης μακροπρόθεσμης και σταθερής ειρήνης μεταξύ των δύο κρατών, το μόνο που κάνει είναι να μετατρέπει τις ελληνοτουρκικές διαφορές σε μια "παγωμένη σύγκρουση" που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα φέρει κατά το επόμενο διάστημα. Η κυβέρνηση με τη στρατηγική της μη λύσης αφήνει τις δύσκολες αδιαμφισβήτητα διαπραγματεύσεις για το μέλλον, με μια έλλειψη πολιτικής ευθύνης την οποία κινδυνεύουν να πληρώσουν όλοι οι Έλληνες πολίτες.
* Η Μαριλένα Κοππά είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρώην ευρωβουλευτής, πρώην αντιπρόεδρος της Μεικτής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ε.Ε. - Τουρκίας
