Εν αρχή ην ο λόγος. Ο Γουτεμβέργιος πρόσταξε «τυπωθείτω» και η διακίνηση των ιδεών άρχισε να γίνεται μέσω βιβλίων, εφημερίδων, προκηρύξεων και πάσης φύσης γραπτών. Η αναπαραγωγή και η κατοχύρωσή τους προϋπέθεταν το καφενείο, τον χώρο δουλειάς, «τη συγκέντρωση».
Ήταν η εποχή των μεγάλων επαναστάσεων, των «κεντρικών» πολέμων. Ήταν ακόμα μια κοινωνία σωμάτων. Μετά ήρθαν το ραδιόφωνο και η TV. Εξαφάνισαν τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας, σχετικοποίησαν τον ρόλο των εφημερίδων αλλά και των ίδιων των κομμάτων και της εθνικής Βουλής, χωρίς βέβαια να καταργούν τέτοιους θεσμούς. Είναι η εποχή των πάμπολλων περιφερειακών πολέμων, των τεχνολογικών επιτευγμάτων και καταστροφών, «της αυτοκράτειρας εικόνας». Και, βέβαια, αυτή η εικόνα σερβίρεται φρέσκια και πολύχρωμη στη μέση του σαλονιού μας. Είναι η κοινωνία των παθητικών σωμάτων. Και γεννήθηκαν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Και ο κυβερνοχώρος, που στηρίζεται πρωτίστως στο Διαδίκτυο (Ιnternet), το νέο πολυμέσο. Μια νέα ποιοτική ανασύνθεση όλων των μέσων και των μορφών επικοινωνίας που υπάρχουν. Μέσω του Internet διασυνδέονται οικονομικά, πολιτιστικά και οικονομικά συμφέροντα σε ένα όλον άμεσα ορατό και προσβάσιμο. Κάθε επαφή, ασώματη κατ’ αρχάς, διασφαλίζεται σχετικά φθηνά και με ένα μόνο κλικ. Έχει αρχίσει πια να γεννιέται η ασώματη κοινωνία. Οι «νέοι ισχυροί», δηλαδή οι ίδιοι συνήθεις ύποπτοι με παγκοσμιοποιημένο πρόσωπο και αναπροσαρμοσμένες ιδιοκτησίες, πολύ θα το ήθελαν. Το θέμα είναι εμείς τι κάνουμε.
Κοινωνικές σχέσεις
Στον ασώματο κυβερνοχώρο διαμορφώνονται (και εκεί) κοινωνικού τύπου σχέσεις. Σχέσεις δημιουργικές, αλλά και αρνητικές για τον παραπέρα εξανθρωπισμό τής κοινωνίας. Νέες σχέσεις εξουσίας και νέες σχέσεις αντίστασης (ένα πρώτο τέτοιο παράδειγμα είναι οι περιβόητοι hackers, «ασυνείδητοι», χωρίς ιδεολογική φανέλα αντάρτες, ιδιότυποι «κλέφτες», μοναχικοί ιδιοφυείς τρομοκράτες των ηλεκτρονικών λεωφόρων). Δεν είναι ένας εικονικός ή απλώς πιο ψηφιακός κόσμος. Είναι τμήμα της αντικειμενικής πραγματικότητας και επιδρά - αναδρά στο υπόλοιπο τμήμα της, αυτό που προϋπήρχε του κυβερνοχώρου. Έτσι η συνολική πραγματικότητα είναι ένα συνεχές «παράθυρο της πραγματικής ζωής που κοιτά προς το φανταστικό». Και, βέβαια, οι ταυτότητες που αποκτά ο άνθρωπος εκεί μέσα αποτελούν στοιχείο τής συνολικής φυσιογνωμίας του. Η σύγχρονη Αριστερά είναι υποχρεωμένη να το θυμάται καλά αυτό. Ισχύει, βλέπετε, και για τον εαυτό της!
«Ο εργάτης είναι μια δυνατότητα για το καλύτερο, αλλά και για το χειρότερο» έλεγε ο Μαρξ. Το ίδιο ισχύει και για το Διαδίκτυο. Δημιουργεί νέες δυνατότητες ανάπτυξης του ανθρώπου και καινούργια περιθώρια υποδούλωσής του. Στον 21ο αιώνα αυξάνει ο ρόλος του χρόνου εις βάρος τού χώρου. Οι νέες ηγεμονίες θα είναι περισσότερο χρονοπολιτικές και λιγότερο γεωπολιτικές. Η τεχνολογία τού κυβερνοχώρου εκμηδενίζει τις αποστάσεις. Άμεσο αίτημα και στόχος της Αριστεράς πρέπει να είναι η συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση των πολιτών στις νέες τεχνολογίες. Οι Η/Υ να φθάσουν στο πιο απόμακρο σχολείο. Να υπάρξουν σε όλα τα κτήρια και τους χώρους δημόσιας και κοινωνικής χρήσης ώστε η πρόσβαση και από τους φτωχότερους και τους άνεργους να είναι εφικτή. Στο Διαδίκτυο ξαναεμφανίζεται η δυνατότητα της άμεσης δημοκρατίας. Καθήκον μας είναι να εδραιώσουμε αυτή την εύθραυστη ανεξαρτησία και δημοκρατία του με κάθε κόστος. Το εθνικό κράτος πρέπει να υποχρεωθεί όχι μόνο να επεκτείνει το υπάρχον δικαιικό - νομοθετικό σύστημα δικαιωμάτων και προστασίας και στον τομέα του κυβερνοχώρου αλλά και να λάβει μέτρα που θα προστατεύουν την ιδιωτική ζωή τού πολίτη τόσο από το ίδιο το κράτος όσο και από επιθέσεις / παρεμβάσεις άλλων ατόμων, ομάδων, επιχειρήσεων. Μαζί με άλλα εθνικά κράτη (σίγουρα εντός Ευρωζώνης, αλλά όχι μόνο) να δημιουργήσει μια διεθνή κυβερνοτάξη πραγμάτων που θα βασίζεται σε δημοκρατικά νομιμοποιημένα αντιπροσωπευτικά σώματα καθώς και σε αντίστοιχες διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Προσαρμογή των κομμάτων
Τα κόμματα θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα. Θα πρέπει να διασφαλίσουν την πρόσβαση των μελών τους σε όλες τις εσωκομματικές διαδικασίες. Εν προκειμένω, i-ΣΥΡΙΖΑ στο φουλ, νομιμοποίηση ηλεκτρονικών ψηφοφοριών, fora για τη δημιουργία ομάδων σκέψης (think tanks) όχι μόνο με κοντινούς αλλά και με απομακρυσμένους επιστήμονες, ειδικούς και ενεργούς πολίτες, αλλά και την εκμετάλλευση κάθε επικοινωνιακής δυνατότητας (ανεξάρτητο κανάλι στο YouTube κ.ά.). Το ίδιο να πράξουν και με τους «εξωκομματικούς» πολίτες, οι οποίοι σε πολλά έχουν να βοηθήσουν αλλά και να προσελκυστούν σε μια χαλαρότερη μεν, συνειδητότατη δε σχέση με αυτά. Αλλά και πόσες κινητοποιήσεις, ακόμα και διεθνή ραντεβού, μπορούν να προκληθούν με ένα κλικ εναντίον κρατικών ή υπερκρατικών παρεμβάσεων και προσπαθειών ελέγχου, λογοκρισίας και καταστολής από την πλευρά των ισχυρών;
Έμπιστος μεσολαβητής η Αριστερά
Το Διαδίκτυο μέχρι στιγμής δείχνει να έχει ένα ισχυρό «αντιμεσολαβητικό» αποτέλεσμα στην ανταλλαγή πληροφοριών. Είναι εδώ όμως ο καιρός που οι «κυβερνοναύτες» βρίσκουν τον εαυτό τους να πνίγεται σε αναρίθμητα κύματα ατακτοποίητων πληροφοριών. Απαιτούνται νέοι συντάκτες -νέοι ενδιάμεσοι- με βασικό καθήκον να ξεχωρίσουν την ήρα από το στάρι. Γιατί ο έμπιστος και διαφανής μεσολαβητής να μην είναι η Αριστερά; (Φανταστείτε μια άλλη πολιτική - πολιτιστική leftopedia!) Μα και για ακόμα έναν λόγο - ίσως τον σπουδαιότερο: ο ανελέητος βομβαρδισμός πληροφοριών από τη πλευρά των ψηφιοκρατών έχει υπόγειο στόχο μέσα από τις αναρίθμητες επιλογές που σου προσφέρουν να στερείσαι μία βασική, την επιλογή να αποσυνδέεσαι! Τεντώνοντας λίγο τον συλλογισμό, το μυαλό μας θα θεωρείται ένας πολύπλοκος υπολογιστής. Είτε θα είμαστε συνδεδεμένοι στο δίκτυο είτε θα πεθάνουμε. Εδώ πρέπει να παρεμβαίνει έγκαιρα ο προοδευτικός μεσολαβητής ώστε τις κρίσιμες στιγμές να αποσυνδεόμαστε. Οι χρήστες να γίνουν πάλι σώματα που θα συναντιούνται για να διασκεδάσουν, να ερωτευτούν, να διαμαρτυρηθούν, να συγκρουστούν.
Ο Μαρξ στον υπολογιστή
Η ανθρωπότητα μπαίνει σε μια εποχή θρυμματισμένων ταυτοτήτων, ριζικής επιχειρηματικής αναδιάρθρωσης και άγριου μεταμοντέρνου σχετικισμού. Η πληροφορία απογειώνεται, η γνώση αγκομαχάει. Κάθε νέος κώδικας - όπλο επικοινωνίας πρέπει να κατακτάται. Φαντάζομαι τον Μαρξ σκυμμένο μπροστά στον υπολογιστή του να στέλνει χιλιάδες ηλεκτρονικά μηνύματα: «Προλετάριοι όλων των χωρών διασυνδεθείτε! Για να μην αντικατασταθούν το όνειρο και η φαντασία από την virtual reality, το υγρό, ιδρωμένο χάδι από μια στεγνή καλωδίωση, ο άνθρωπος από τη ρέπλικα». Θα είχε καταλάβει, βλέπετε, το πασιφανές: ο σοσιαλισμός ή θα έχει και ηλεκτρονική διεύθυνση ή θα εξαφανιστεί από τους καταλόγους!
* Ο Δημήτρης Χαλαζωνίτης είναι μέλος Πολιτικού Συμβουλίου ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, ΔΗΜ.ΑΡ.
