Η χώρα και η κοινωνία δοκιμάζονται από ένα σφοδρό δεύτερο κύμα της πανδημίας. Το σύστημα Υγείας βρίσκεται στο κόκκινο, η ύφεση είναι ήδη διψήφια, με εκτιμήσεις ασθενικής ανάκαμψης τα επόμενα χρόνια, η ανεργία καλπάζει και το δημόσιο χρέος είναι υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της Ε.Ε.
Η απάντηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη σ’ αυτή τη διπλή αποτυχία είναι το εμπόριο ελπίδας για το εμβόλιο και τα κοινοτικά χρήματα. Ασφαλώς το εμβόλιο και τα αυξημένα κοινοτικά κονδύλια είναι σημαντικά θετικά βήματα στη μάχη κατά της πανδημίας και για την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο, από μόνα τους δεν αποτελούν πανάκεια. Η αξιοποίησή τους απαιτεί σοβαρό σχέδιο, με διαφάνεια και κοινωνική ευθύνη.
Η σύνοδος κορυφής και η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου μόλις ολοκλήρωσαν, μετά από επίπονη διαπραγμάτευση, το πακέτο ευρωπαϊκής χρηματοδότησης συνολικού ύψους πάνω από 1,8 τρισ. ευρώ για τα επόμενα επτά χρόνια.
Το ταμείο ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ είναι ασφαλώς ένα σημαντικό θετικό βήμα και γι’ αυτό το στηρίζουμε με την ψήφο μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το Ευρωκοινοβούλιο, μάλιστα, ζητάει, μετά από πρότασή μου ως εισηγητή εκ μέρους της ευρωομάδας της Αριστεράς, διπλάσια προχρηματοδότηση των κρατών - μελών από τους πόρους του ταμείου ανάκαμψης με ποσοστό 20% και όχι 10%. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεκδικεί επίσης ισχυρό εποπτικό ρόλο έτσι ώστε η αξιοποίηση από τα κράτη - μέλη των πόρων του ταμείου να γίνει με σχέδιο, διαφάνεια, έντιμη διαχείριση και πλήρη σεβασμό στο κράτος δικαίου.
Όμως ο πολυετής προϋπολογισμός της Ε.Ε. για τα έτη 2021-2027, παρά την αύξηση των 16 δισεκατομμυρίων ευρώ που πετύχαμε με σκληρή προσπάθεια ως Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, παραμένει ανεπαρκής.
Αναγκαία η φορολόγηση των ψηφιακών γιγάντων
Είναι αδύνατον η Ε.Ε. να πετύχει τους στόχους που η ίδια έχει θέσει με προϋπολογισμό ύψους μόλις 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Γι’ αυτό και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητάμε -και ιδιαίτερα οι προοδευτικές πολιτικές ομάδες, Αριστερά, Σοσιαλιστές, Πράσινοι- να προχωρήσουμε ταχύτερα στη θεσμοθέτηση του φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (FTT), στη φορολόγηση των «ψηφιακών γιγάντων» που μπορούν να αποδώσουν πρόσθετους ίδιους πόρους πολλών δεκάδων δισ. ευρώ ετησίως για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Την ίδια ώρα, θέτουμε επί τάπητος την ανάγκη να αλλάξουν δραστικά οι κανόνες τού -σε αναστολή- Συμφώνου Σταθερότητας προκειμένου να υπάρξουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο νέοι, ρεαλιστικότεροι κανόνες και ρυθμίσεις για το δημόσιο χρέος.
Λόγω και της δημιουργίας του ταμείου ανάκαμψης, τα επόμενα χρόνια αναμένεται να έρθουν στην Ελλάδα περίπου διπλάσια κονδύλια απ’ ό,τι λαμβάναμε τις προηγούμενες περιόδους. Σύνολο 72 δισ. ευρώ. Τα 32 δισ. από αυτά θα προέρχονται από το ταμείο ανάκαμψης (εκ των οποίων τα 19 σχεδόν θα είναι επιχορηγήσεις), συν άλλα 20 από το νέο ΕΣΠΑ, συν άλλα 20 για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ).
Μια προκαταβολή των κοινοτικών κονδυλίων αναμένεται μέσα στους πρώτους μήνες του 2021. Τα εθνικά σχέδια κάθε χώρας -συνεπώς και της Ελλάδας- θα πρέπει να υποβληθούν έως τον Απρίλιο του 2021 και αναμένεται να εγκριθούν μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2021
Είναι μια μεγάλη πρόκληση για το πολιτικό σύστημα, τη διοίκηση, την κοινωνία και τη χώρα. Αυτά τα χρήματα πρέπει να πιάσουν τόπο. Να αξιοποιηθούν και όχι απλά να «απορροφηθούν». Και χρειάζεται σχεδιασμός και ρήτρες που θα μας προστατεύσουν από τα πελατειακά δίκτυα, τη διαφθορά και την πάγια πρακτική της διαπλοκής και της Ν.Δ., που θέλει τα λεφτά να πηγαίνουν στους πλούσιους και τους ισχυρούς. Τα χρήματα αυτά δεν πρέπει να ξοδευτούν με όρους «σκόιλ ελικίκου» και λίστας Πέτσα. Είναι χρήματα που πρέπει να αξιοποιηθούν έγκαιρα μέχρι το 2026-2027, διαφορετικά τα κονδύλια του ταμείου ανάκαμψης θα επιστρέψουν στα ευρωπαϊκά ταμεία. Για δε το κομμάτι εκείνο που δεν είναι επιχορηγήσεις, αλλά δάνεια, θα το ξεπληρώνουμε μέχρι το 2058!
Δεν έχουμε το περιθώριο να πάει ούτε 1 ευρώ χαμένο ακολουθώντας τις πρακτικές του παρελθόντος που οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Πρόσφατο είναι, άλλωστε, και το «χαστούκι» από τις Βρυξέλλες με αφορμή το σχέδιο που υπέβαλε η κυβέρνηση για το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, το οποίο επιστράφηκε από την Κομισιόν με κριτική για έλλειψη εστίασης, στόχευσης και ιεράρχησης προτεραιοτήτων και αγνόηση των συνεπειών της πανδημίας.
Στον ΣΥΡΙΖΑ ετοιμάζουμε τις δικές μας προτάσεις για την αξιοποίησή τους. Θεωρώ επίσης αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα παρατηρητήριο με ευθύνη του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Αν αυτό δεν γίνει αποδεκτό από τη Ν.Δ., τότε να δημιουργηθεί με ευθύνη της αντιπολίτευσης και των κοινωνικών οργανώσεων. Η συμμετοχή ανθρώπων με ειδικές γνώσεις, από την κοινωνία, σε ένα παρατηρητήριο που να προτείνει και να εποπτεύει το πού διοχετεύονται και πώς αξιοποιούνται αυτά τα χρήματα για το κοινό εθνικό όφελος είναι πρωταρχικής σημασίας.
Απαραίτητη η ευρωπαϊκή ρύθμιση για το δημόσιο χρέος
Τέλος, ένα ζήτημα που συνδέεται άμεσα με τα παραπάνω είναι εκείνο του δημόσιου χρέους των κρατών - μελών. Το δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη, λόγω της ύφεσης και των έκτακτων δαπανών που προκάλεσε η πανδημία, είναι αυτή τη στιγμή πάνω από 100% του ΑΕΠ. Η Ελλάδα είναι η χώρα με το υψηλότερο δημόσιο χρέος, που φτάνει στο 208% του ΑΕΠ μας. Το Σύμφωνο Σταθερότητας, που είναι τώρα σε αναστολή, ορίζει 60% και γι’ αυτό η Αριστερά και οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ε.Ε. θέτουμε το αίτημα να αλλάξει αυτός ο παράλογος κανόνας, αλλιώς δεν θα έχουμε ανάκαμψη της οικονομίας. Για να μην έχουμε έναν νέο γύρο σκληρής λιτότητας και Μνημονίων, τυπικών ή άτυπων, χρειάζεται αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και ελάφρυνση του χρέους.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επικεφαλής της ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, συντονιστής της ευρωομάδας της Αριστεράς (GUE/NGL) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και σκιώδης εισηγητής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το ταμείο ανάκαμψης και τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για το έτος 2021
