Μια μέρα πριν από την 25η Νοεμβρίου, μια ακόμα γυναικοκτονία, στη χώρα μας, στη Μάνη αυτή τη φορά, έρχεται να μας θυμίσει με τον πιο οδυνηρό τρόπο το φαινόμενο που βάζει σε δοκιμασία τον ίδιο τον πολιτισμό μας.
H γυναικοκτονία είναι η δολοφονία μιας γυναίκας εξαιτίας του φύλου της και διαπράττεται τις περισσότερες φορές από άνδρα του στενού οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντός της ή από άνδρα με τον οποίο διατηρούσε προσωπικές σχέσεις (σύζυγος, πρώην σύζυγος, εραστής κ.λπ.). Το γεγονός καταρρίπτει τον μύθο ότι οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επίθεσης στον δρόμο, άρα πρέπει να αποδέχονται τον εγκλεισμό τους και να απέχουν από τη δημόσια σφαίρα της ζωής, αφού δολοφονούνται συχνότερα εντός της ιδιωτικής σφαίρας, εκεί που, σύμφωνα με τις κυρίαρχες πατριαρχικές πεποιθήσεις, είναι ασφαλέστερες. Και βέβαια δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως άμεσα συνδέεται μαζί του η αντίληψη περί του δικαιώματος του αρσενικού ελέγχου επί των γυναικών, η οποία προκύπτει από την πατριαρχική ιδεολογία του «ιδιόκτητου θηλυκού».
Απενοχοποίηση του δράστη
Το εξοργιστικό είναι πως στις συγκεκριμένες περιπτώσεις δεν είναι σπάνιες οι φορές που, μέσω κυρίως των παραδοσιακών και των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας, ο δράστης απενοχοποιείται σε κοινωνικό επίπεδο (διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη και με την τελευταία περίπτωση), αφού γίνεται προσπάθεια να ερμηνευτεί η γυναικοκτονία άλλοτε με ψυχολογικά προβλήματα του δράστη και άλλοτε με τα γνωστά επιχειρήματα πως το θύμα και η προκλητική του συμπεριφορά όπλισε το χέρι του δολοφόνου. Σημειώνω πως όταν υπάρχουν όπλα στο σπίτι (και ο δολοφόνος είχε δύο), τότε οι πιθανότητες γυναικοκτονίας αυξάνονται κατά τρεις τουλάχιστον φορές.
Θα επαναλάβω το πόσο απογοητευτική και εξοργιστική είναι η κοινωνική αδράνεια και η συνακόλουθη σιωπή (και η δική μας, με την εξαίρεση των φεμινιστριών και, ευτυχώς, φέτος, του προέδρου του κόμματός μας) απέναντι στη γυναικοκτονία, η άρνηση να σχετισθεί το πρόβλημα με την έμφυλη ανισότητα και τις διακρίσεις που τη συνοδεύουν, ίσως όχι άσχετες με την ευρέως διαδεδομένη και στη χώρα μας αντίληψη πως κάποτε η βία πρέπει να χρησιμοποιείται και ως μέσον σωφρονισμού των «ηθικά» αδύναμων γυναικών.
Σε ότι αφορά το δικαστικό σύστημα, εύλογα τίθεται το ερώτημα: Γιατί αρνείται τον όρο "γυναικοκτονία" (femicide), που δέχεται ο ΟΗΕ, η Ε.Ε. κι όλοι οι διεθνείς οργανισμοί; Γιατί το τσουβαλιάζει στους όρους "ανθρωποκτονία", "έγκλημα πάθους" κ.λπ. συσκοτίζοντας την έμφυλη διάστασή του, ενώ δεν έχει αντίρρηση να μιλάει για παιδοκτονία, πατροκτονία κ.ά.; Δεν είναι κάθε δολοφονία γυναίκας γυναικοκτονία, αλλά μόνον αυτή που γίνεται ακριβώς επειδή είναι γυναίκα και τις περισσότερες φορές αποτελεί την κατάληξη μιας μακράς βίαιης συντροφικής σχέσης, και αυτό συνέβη στη Μάνη, όπως προκύπτει από την προ λίγων ημερών καταγγελία της κόρης στην τοπική αστυνομία.
* Η Μαρία Γκασούκα είναι ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου