Η σύνοδος κορυφής στις 21 Ιουλίου κατέθεσε πρόταση για τον επταετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. (2021-2027) και το Μέσο Ανάκαμψης (Next Generation EU) για την αναθέρμανση της ευρωπαϊκής οικονομίας ως απάντηση στην ύφεση που προκάλεσε και εξακολουθεί να προκαλεί η πανδημία της Covid-19.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που είναι συννομοθέτης, ενέκρινε στις 23 Ιουλίου με ευρεία πλειοψηφία (465 υπέρ, 150 κατά και 67 αποχές) τις δικές του προτάσεις. Το κοινό ψήφισμα πέντε πολιτικών ομάδων (Αριστερά, Σοσιαλιστές, Πράσινοι, Renew Europe, ΕΛΚ), το οποίο συνυπογράφω εκ μέρους της Ευρωομάδας της Αριστεράς, αναγνωρίζει ότι η δημιουργία του Μέσου Ανάκαμψης αποτελεί ένα ιστορικό βήμα προόδου για την Ευρώπη.
Ταυτόχρονα, όμως, το Ε.Κ. δηλώνει ευθέως στο ίδιο ψήφισμα ότι δεν αποδέχεται την πολιτική συμφωνία της συνόδου κορυφής για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027. Διότι οδηγεί σε δραστικές περικοπές κρίσιμα προγράμματα της Ε.Ε., απολύτως αναγκαία για τους πολίτες. Επιρρίπτει δε ευθύνες στις εγωιστικές και εθνοκεντρικές αγκυλώσεις ορισμένων κρατών - μελών εις βάρος των κοινών στόχων της Ε.Ε. και του γενικού συμφέροντος.
Από το 2018 το Ευρωκοινοβούλιο έχει υιοθετήσει με ευρύτατη πλειοψηφία σαφή θέση για τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. Και καταβάλλει διαρκείς προσπάθειες για την εξασφάλιση υψηλότερων κονδυλίων για ευρωπαϊκά ταμεία και προγράμματα, από τα οποία επωφελείται σημαντικά και η Ελλάδα.
Το Ευρωκοινοβούλιο ζητάει πραγματικές ενισχύσεις (νέο χρήμα) για κρίσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, και για προγράμματα στήριξης των επενδύσεων, της καινοτομίας, του κλίματος, των νέων και της υγείας, που μειώθηκαν δραστικά με τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ειδικά για την Ελλάδα η αλλαγή των κριτηρίων κατανομής των επιχορηγήσεων του Μέσου Ανάκαμψης εκτιμάται από την Κομισιόν ότι θα οδηγήσει σε 1,631 δισ. ευρώ λιγότερες επιχορηγήσεις από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ακόμη χειρότερα, η περικοπή που αποφάσισε η σύνοδος κορυφής του Ιουλίου στην προτεινόμενη από την Κομισιόν ενίσχυση των κονδυλίων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης υπολογίζεται ότι οδηγεί την Ελλάδα σε πρόσθετες απώλειες 1 δισ. ευρώ σε σχέση με την πρόταση της Κομισιόν (από 1,7 δισ. σε μόλις 700 εκατ. ευρώ).
Χαρακτηριστικό δείγμα των συνεπειών της προσέγγισης του Συμβουλίου και της Κομισιόν αποτελεί η πρόταση για τον προϋπολογισμό του 2021. Η Κομισιόν πρότεινε έναν προϋπολογισμό μειωμένο κατά σχεδόν 10% σε σχέση με το 2020, με το Συμβούλιο να προτείνει περαιτέρω περικοπές.
Ήδη η πρόταση της Κομισιόν βρίσκει το Ταμείο Συνοχής στο μισό των κονδυλίων, το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης με περικοπές της τάξης του 20%, την Κοινή Αγροτική Πολιτική μειωμένη κατά 5%, το Ταμείο Ασύλου μειωμένο κατά 10% και το πρόγραμμα για την υγεία να διαθέτει -εν μέσω πανδημίας- πόρους μόλις 21 εκατ. ευρώ!
Πέραν, όμως, της αύξησης του πολυετούς προϋπολογισμού, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαιτεί νομικά δεσμευτική συμφωνία και σαφές χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων της Ε.Ε., όπως ο συνοριακός φόρος άνθρακα, η ψηφιακή συνεισφορά, ο φόρος χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ο φόρος που βασίζεται στην εμπορία εκπομπών άνθρακα και ο φόρος στη χρήση πλαστικού.
Η εισαγωγή νέων ιδίων πόρων αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την κάλυψη του κόστους κοινού δανεισμού της Ε.Ε., ύψους 750 δισ. ευρώ, για τη χρηματοδότηση του Μέσου Ανάκαμψης. Παράλληλα η εισαγωγή νέων ίδιων πόρων θα περιορίσει σημαντικά την εξάρτηση της Ε.Ε. από τις εθνικές συνεισφορές των κρατών - μελών.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα που «τρέχει» παράλληλα είναι αυτό της ρήτρας του σεβασμού του κράτους δικαίου, των δημοκρατικών αξιών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων ως προϋπόθεσης για τη χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στη συντριπτική του πλειοψηφία και με μόνη παραφωνία τις θέσεις της συντηρητικής δεξιάς και ακροδεξιάς πτέρυγας, είναι υπέρμαχος μιας τέτοιας αιρεσιμότητας, συνοδευόμενης από έναν σαφή και αποτελεσματικό μηχανισμό ελέγχου και εφαρμογής της.
Ωστόσο δύο χώρες -η Πολωνία και η Ουγγαρία- διαφωνούν με την εισαγωγή μιας τέτοιας αιρεσιμότητας απειλώντας να μπλοκάρουν την υλοποίηση του Μέσου Ανάκαμψης.
Ειδικότερα, ως προς την Ελλάδα, η υιοθέτηση των προτάσεων του Ε.Κ. θα διασφάλιζε επιπρόσθετους πόρους πάνω από 1 δισ. ευρώ, καθώς οι μειώσεις στα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα είναι σε αυτά που η Ελλάδα πετύχαινε υψηλότερο ποσοστό απορρόφησης.
Πέραν αυτού, διαπιστώνονται τρεις κίνδυνοι για την αξιοποίηση των κονδυλίων από την Ελλάδα.
* Ο πρώτος είναι η τριετής -και όχι η τετραετής- περίοδος αξιοποίησης των κονδυλίων του Μέσου Ανάκαμψης.
* Ο δεύτερος είναι η μείωση των αγροτικών κονδυλίων με την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας.
* Ο τρίτος είναι ο δραστικός περιορισμός των κονδυλίων της συνοχής.
Επισημαίνεται ακόμη ότι τα κοινοτικά κονδύλια που τα κράτη - μέλη δεν θα αξιοποιήσουν εγκαίρως δεν θα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν αργότερα, αλλά θα κατευθυνθούν σε άλλα κράτη - μέλη.
Κάθε κράτος - μέλος θα πρέπει να υποβάλει εθνικό σχέδιο ανάκαμψης για το 2021-2023. Το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει μέτρα και ορόσημα για τη μέτρηση της προόδου και θα επανεξεταστεί το 2022. Η Επιτροπή θα αναλύσει κάθε εθνικό σχέδιο ανάκαμψης υπό το φως των συστάσεων οικονομικής πολιτικής που λαμβάνει το κράτος - μέλος ετησίως από την Επιτροπή. Ειδικότερα η συνεισφορά του σχεδίου στο κλίμα και στις ψηφιακές μεταβάσεις θα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις.
Τα χρήματα αυτά μπορεί να αποδειχθούν ευλογία για την Ελλάδα, αλλά και μια τεράστια χαμένη ευκαιρία εάν συνεχιστούν οι πρακτικές του παρελθόντος που οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Χρειάζεται ένας σοβαρός σχεδιασμός για να αξιοποιηθούν σωστά και μακριά από διαφθορά και πελατειακά δίκτυα, τύπου «λίστα Πέτσα» και «voucher».
Τα κοινοτικά κονδύλια δεν είναι προίκα ούτε του Μητσοτάκη ούτε της Ν.Δ. ούτε κανενός κόμματος και το σχέδιο που θα πρέπει να υποβάλουμε ως χώρα αφορά τις επόμενες γενιές. Απαιτείται αναπτυξιακό σχέδιο για την αξιοποίησή τους και συνεννόηση της κυβέρνησης με τη Βουλή και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, την Αυτοδιοίκηση και τους κοινωνικούς φορείς -επιμελητήρια, εργοδότες και εργαζομένους.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς (GUE/NGL) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και σκιώδης εισηγητής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το ταμείο ανάκαμψης και τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για το έτος 2021
