Η ένταση στην ανατολική Μεσόγειο την τελευταία εβδομάδα ήταν εξίσου μεγάλη, αν όχι μεγαλύτερη από αυτή του Σεπτεμβρίου, πριν μαζέψει τότε ο Ερντογάν το σεισμογραφικό "Oruc Reis" και τα πολεμικά πλοία που το συνόδευαν από την περιοχή νοτίως του Καστελλόριζου. Μάλιστα, για πρώτη φορά την περασμένη Κυριακή, η Τουρκία αποφάσισε να αμφισβητήσει με Navtex και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στα 12 μίλια, αναγγέλλοντας ότι θα κάνει έρευνες σε μια περιοχή που φτάνει και τα 6,5 ναυτικά μίλια από το Καστελλόριζο. Ενώ, δέκα μέρες νωρίτερα, ο Ερντογάν είχε δώσει τις ευλογίες του για το άνοιγμα της παραλίας της Αμμοχώστου, σπάζοντας ένα ταμπού 46 χρόνων και προσπαθώντας να πείσει την τουρκοκυπριακή κοινότητα να εκλέξει τον εκλεκτό του. Ποιοτικά, πρόκειται για κλιμάκωση της έντασης από την πλευρά της Τουρκίας, τουλάχιστον στο επίπεδο των συμβόλων. Για μια κλιμάκωση όχι μόνο έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και της Ε.Ε. και της προεδρεύουσας Γερμανίας. “Κοιτάξτε, κάνω ό,τι θέλω στην ανατολική Μεσόγειο” ήταν το μήνυμα που έστειλε ο Ερντογάν.
Παρ' όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε αυτή τη φορά την ένταση -και τις προκλήσεις που υφίστανται δύο κράτη-μέλη της- με περισσότερη χαλαρότητα. Ώς ένα σημείο, λόγω... μιθριδατισμού. Είναι πια τόσο συνηθισμένες οι κινήσεις της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο -και τόσο αναίμακτες σε σχέση με τις δραστηριότητές της στη Συρία, στη Λιβύη, στο βόρειο Ιράκ, και εσχάτως στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ- ώστε να έχει υποχωρήσει ο φόβος στην Εσπερία για το ενδεχόμενο μιας ελληνοτουρκικής σύρραξης. Φόβος που ήταν μεγάλος το καλοκαίρι, όπως εξομολογήθηκε προσφάτως η καγκελάριος Μέρκελ, η οποία έχει αναλάβει τον ρόλο της διαμεσολαβήτριας μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, συνεπώς έχουν ενημερωθεί για τη δημιουργία διμερούς μηχανισμού αποκλιμάκωσης και εμπιστεύονται την αισιοδοξία του Γενς Στόλτενμπεργκ ότι στα δύσκολα ο μηχανισμός θα λειτουργήσει.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, άλλωστε, και η γαλλογερμανική ατμομηχανή της έχει άλλα προβλήματα αυτόν τον καιρό στο κεφάλι της. Το δεύτερο κύμα του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε ένα είδος lockdown στο Παρίσι και στις περισσότερες μεγάλες πόλεις, ενώ στη Γερμανία η καγκελάριος ξοδεύει τον μισό της χρόνο για να πείσει τους πρωθυπουργούς των κρατιδίων της να συντονιστούν. Ο φόβος για τη δημόσια υγεία, αλλά και για το επόμενο γονάτισμα της οικονομίας από την πανδημία, είναι πολύ πιο έντονος από την ενόχληση που νιώθουν Μέρκελ και Μακρόν για τις προκλήσεις Ερντογάν. Όπως πιο έντονη είναι και η ανησυχία τους για το τι θα γίνει με τη Βρετανία, καθώς συμφωνία για τη μετά Brexit εποχή δεν φαίνεται στον ορίζοντα και τα χρονικά περιθώρια εξαντλούνται.
Και η Τουρκία απασχολεί τους Ευρωπαίους, αλλά δεν είναι τώρα προτεραιότητα. Επιπλέον, απασχολεί κάθε κράτος-μέλος με διαφορετικό τρόπο. Ανάλογα με το πόσο στενές οικονομικές σχέσεις έχει με την Άγκυρα - και τα περισσότερα έχουν- ή με το πόσο σημαντικό ρόλο στην εσωτερική πολιτική τους παίζει το προσφυγικό. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, βέβαια, το έχει η στάση της Γερμανίας, καθώς έχει αναλάβει τη διαμεσολάβηση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, με την ελληνική κυβέρνηση να της έχει εκχωρήσει σχεδόν αποκλειστικά την πρωτοβουλία των κινήσεων, όταν δεν στρέφεται στον Μακρόν για να αγοράσει καμιά φρεγάτα. Η Γερμανία και στενές οικονομικές σχέσεις έχει με την Τουρκία και έχει πρωταγωνιστήσει σε όλα τα παζάρια με την Άγκυρα για το προσφυγικό και έχει τεράστιο ενδιαφέρον για τις εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία, καθώς αυτές επηρεάζουν τους Γερμανούς πολίτες τουρκικής καταγωγής και απασχολούν τους Γερμανούς πολιτικούς τουρκικής καταγωγής που υπάρχουν σε όλα τα κόμματα.
Η Γερμανία θέλει να είναι στενές οι ευρωτουρκικές σχέσεις, αλλά χωρίς να δώσει στον Ερντογάν αυτά που του υποσχέθηκε, π.χ. την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Παράλληλα, θέλει να επιδείξει την αλληλεγγύη της στην Ελλάδα -για την Κύπρο δεν παίρνουμε όρκο- αλλά χωρίς να τραβήξει το σχοινί με τον Ερντογάν. Για όσο διάστημα, μάλιστα, θα θεωρεί μικρό τον κίνδυνο να γίνει μια στραβή στην ανατολική Μεσόγειο όσο έχει αυτή την προεδρία της Ε.Ε., η Μέρκελ θα ακολουθεί την προσφιλή της τακτική τού... γιαβάς-γιαβάς. Αυτή που υιοθέτησε και η προχθεσινή σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. Δηλαδή, είπαν δυο σκληρές κουβέντες στον Ερντογάν “για τις νέες μονομερείς και προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο” και θύμισαν ότι θα επανέλθουν τον Δεκέμβριο για τη λήψη “αποφάσεων”. Ελπίζοντας ότι δεν θα χρειαστεί ούτε τότε να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία. Κάτι που δεν το θέλει ούτε η Αθήνα - με την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα συμμαζευτεί. Μόνο που χωρίς πίεση αυτό είναι όνειρο απατηλό. Και τη στάση της Ε.Ε. πίεση δεν τη λες...
Η υπομονή δεν είναι στρατηγική
Μετά τη σύνοδο κορυφής προχθές στις Βρυξέλλες, με τα γνωστά μη αποτελέσματα σε σχέση με την Τουρκία, ο πρωθυπουργός εμφανίστηκε στον Τύπο ως άνθρωπος με ανεξάντλητη υπομονή. Την οποία και θα επιδείξει μέχρι να επιτευχθεί η απαραίτητη ομοφωνία, όπως είπε, ώστε να τρίξει η Ε.Ε. τα δόντια στην Τουρκία.
Ο Μητσοτάκης δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να εκχωρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων στους τρίτους και στις καλές -ή λιγότερο καλές- προθέσεις τους. Δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι η υπομονή δεν είναι στρατηγική. Βεβαίως, είναι θετικό ότι τα ανακλαστικά του δεν είναι φιλοπολεμικά κι ότι έχει καταφέρει να μαζέψει, για την ώρα, τους πάσης φύσεως τουρκοφάγους του κόμματος και της κυβέρνησής του.
Αλλά από αυτό μέχρι το να αφήνει τον υπουργό Επικρατείας του να λέει δημοσίως ότι η κόκκινη γραμμή της Ελλάδας είναι τα 6 μίλια, η απόσταση είναι μεγάλη. Και η ανοησία ακόμη μεγαλύτερη. Σ’ αυτή τη φάση, που ο Ερντογάν δοκιμάζει κάθε φορά και πιο σκληρά τα όρια της Ελλάδας, επικαλούμενος τη δική του διασταλτική ερμηνεία του Δικαίου, δεν μπορεί ένας υπουργός της ελληνικής κυβέρνησης να του κάνει την επιχειρηματολογία πιο εύκολη.
Πράγματι, σήμερα τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο είναι στα 6 μίλια, άρα εάν η χώρα αναγκαστεί να αποτρέψει μια τουρκική κίνηση στα 6,5 μίλια, ο Ερντογάν θα ισχυριστεί ότι η Ελλάδα είναι η επιτιθέμενη. Και είναι πολλοί αυτοί που θέλουν να τον ακούσουν.
Η πρόταση του Τσίπρα λοιπόν για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια νότια και ανατολικά της Κρήτης, πριν στείλει η Τουρκία τα σεισμογραφικά της 6,5 μίλια έξω από την Ιεράπετρα, στόχο έχει να κάνει πιο ισχυρή τη διαπραγματευτική θέση της χώρας. Και πιο δύσκολη μια νέα πρόκληση Ερντογάν.
