Ένα βασικό πρόβλημα των δημοσιογράφων όταν απευθύνονται σε ανώνυμους πολίτες και όχι σε δημόσια πρόσωπα είναι πώς θα «ξεκλειδώσουν» τον συνομιλητή, για να πάρουν κάτι παραπάνω από τις στερεοτυπικές απαντήσεις. Τις περασμένες ημέρες στις γειτονιές του κέντρου της Αθήνας αρκούσε μία λέξη για να πυροδοτήσει μικρές και μεγάλες εκρήξεις αγανάκτησης. «Ακρίβεια».
«Αν έρθει το ποσό που υπολογίζουμε στον εκκαθαριστικό της ΔΕΗ, δηλαδή πάνω από 5.000 ευρώ (ενώ σε άλλες περιόδους πληρώναμε 1.500 για το ίδιο διάστημα), μάλλον θα κλείσουμε και θα σας... αποχαιρετήσουμε μετά από 50 χρόνια λειτουργίας» λέει προβληματισμένη η αρτοποιός. Συνεχίζει, παρά τις δυσκολίες, να λειτουργεί τον οικογενειακό φούρνο που άνοιξαν σε γειτονιά της Κυψέλης οι γονείς του συζύγου της το 1972. «Έχουμε περάσει όλες τις φάσεις, κάποιες καλές, κάποιες όχι. Τα τελευταία 20 χρόνια η πορεία είναι φθίνουσα. Παλαιότερα είχαμε ουρές, θυμάμαι ότι δίπλωνα τα πόδια μου για να ξεκουραστώ γιατί δεν προλάβαινα να κάτσω. Πλέον η κατάσταση χειροτερεύει ραγδαία. Κλείναμε τον φούρνο στις 10, τώρα το αργότερο 8.30. Δεν έχει νόημα να περιμένω τον έναν πελάτη που θα μπει και να καίω ρεύμα». Περικόπτουν απ’ όπου μπορούν, προκειμένου να μην μετακυλιστεί το κόστος στον καταναλωτή.
Το τσουβάλι το σιτάρι θα πάει 25 ευρώ από 12
«Πόσο να αυξήσεις την τιμή του ψωμιού; Έχω 70 λεπτά τη φρατζόλα, θα το πάω 90, αλλά σώζεται η κατάσταση; Αν μειώσει ο πελάτης την κατανάλωση, πάλι ζημιωμένοι θα βγούμε. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, οι άνθρωποι είναι πολύ πιο συγκρατημένοι, βλέπεις καθημερινά τη διαφορά».
Ο προμηθευτής της από τον αλευρόμυλο προλαβαίνει την επόμενη ερώτησή μας: «Ό,τι φτιάχνεται από μαλακό σιτάρι, 70άρια, ψωμί πολυτελείας, μαύρα ψωμιά, τσουρέκια κ.λπ. θα ανέβουν τις επόμενες ημέρες 30%-40%, γιατί όλα είναι εισαγωγής. Από Ρωσία και Ουκρανία δεν μπορούμε να πάρουμε, αναγκαζόμαστε να στραφούμε σε άλλες χώρες (Καναδά, Εσθονία). Το τσουβάλι θα φτάσει τα 25 ευρώ (από 12)».
Η χώρα μας εισάγει το 70% περίπου του μαλακού σιταριού. Μετά την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ το μαλακό σιτάρι άρχισε να εγκαταλείπεται, ενώ στηρίχθηκε η στροφή σε άλλα δημητριακά, όπως το σκληρό σιτάρι, βασική πρώτη ύλη στη βιομηχανία τροφίμων. Το 1980 καλλιεργούνταν 7.281.370 στρέμματα μαλακού σίτου και έβγαζαν 2.274.250 τόνους. Το 2018 στην Ελλάδα καλλιεργήθηκαν για μαλακό σιτάρι μόλις 1.196.980 στρέμματα και η παραγωγή ήταν 302.849 τόνοι, ενώ εισήχθησαν 989.493 τόνοι για να καλυφθούν οι ανάγκες της εγχώριας αγοράς.
Στη λαϊκή αγοράζουν 2-3 πατάτες και μισό κιλό σπανάκι
Δύο δρόμους πιο πάνω, στη λαϊκή αγορά της Σικίνου, απορείς με τη μικρή κίνηση. «Ελάτε μετά τις 2 να δείτε τι χαμός γίνεται, αφού αναγκαζόμαστε να δώσουμε τα προϊόντα κάτω του κόστους, για να μην μας μείνουν» εξηγεί η Γεωργία Παπακωνσταντίνου, παραγωγός από τη Λιβαδειά. Έχει κρατήσει ίδιες τις τιμές της («50 λεπτά κόστιζαν πέρυσι όλα τα ματσάκια, μαϊντανός, άνηθος, το ίδιο και φέτος»), «πολύ κάτω από του σούπερ μάρκετ», αλλά ο κόσμος «έχει μαγκώσει». «Παίρνει μισό κιλό σπανάκι αντί για ένα, παίρνει 2-3 πατάτες, μετρημένες. Αγοράζουν τα άκρως απαραίτητα και τους φαίνονται, μάλιστα, ακριβά».
Σκοτεινιάζει όταν τη ρωτάς για το μέλλον. «Αβέβαιο. Την προηγούμενη εβδομάδα πήγε χάλια. Πετρέλαιο και λιπάσματα ήταν ήδη από το φθινόπωρο στον Θεό, φανταστείτε ότι από Λιβαδειά δίνουμε πλέον 100 ευρώ πήγαινε-έλα την ημέρα μαζί με τα διόδια (από 45)».
Στις 3 το μεσημέρι, πράγματι, η εικόνα είναι χαοτικά διαφορετική, με κόσμο να πηγαινοέρχεται βιαστικά στους πάγκους που ξεπουλάνε την πραμάτεια τους. «Αυτή τη στιγμή θα βρεις πορτοκάλια με 35 λεπτά, μαρούλια με 30 λεπτά, μπανάνες με 1 ευρώ, που σημαίνει ότι ο παραγωγός έχει μπει μέσα. Και πάλι ο κόσμος δεν ψωνίζει. Οδηγούμαστε σε επισιτιστική κρίση με μαθηματική ακρίβεια» συνοψίζει την κατάσταση ένας επαγγελματίας που μάταια περιμένει κάποιον τελευταίο πελάτη. Τα τυριά που πουλάει φαντάζουν είδος πολυτελείας.
Απαγορευτική ακόμα και η έξοδος στην ταβέρνα
Από τη λαϊκή αγορά της οδού Σικίνου ψωνίζει και ο ιδιοκτήτης ενός εκ των πιο γνωστών οικογενειακών μαγειρείων της Κυψέλης. «Θα είναι πλέον απαγορευτικό για κάποιον να τρώει έξω, ακόμα και σε εμάς που έχουμε χαμηλά τις τιμές». «Το γάλα από το οποίο φτιάχνουν τα τυριά είχε 85 λεπτά πέρυσι την άνοιξη, τον Σεπτέμβριο που είναι η περίοδος της γαλακτοπαραγωγής πήγε στο 1,20 - 1,25. Επιβαρύνθηκαν όλα τα τυριά που κυκλοφόρησαν από τον Νοέμβριο μέχρι σήμερα», μας λέει.
Ακόμα πιο δυσβάστακτη είναι η άνοδος στο ηλιέλαιο, το οποίο χρησιμοποιείται σε όλη την εστίαση: «Η συσκευασία των 10 λίτρων πωλείται πλέον σχεδόν 25 ευρώ, από 8 πριν από μερικούς μήνες! Προμηθευτές έχουν βάλει ήδη βάλει πλαφόν στις πωλήσεις, δίνουν 2-4 συσκευασίες ανά ΑΦΜ, ενώ η τιμή αλλάζει κάθε τρεις ημέρες». Το ουκρανικό ηλιέλαιο κάλυπτε το 35-45% των πρώτων υλών που χρειάζονται οι ευρωπαϊκές μονάδες επεξεργασίας φυτικών ελαίων και οι σοβαρές ελλείψεις είναι προ των πυλών.
«Αυτό που βιώνουμε δεν είναι κρίση παραγωγής αλλά κρίση διανομής, που οφείλεται κατά 80% στους πολέμους, αλλά και στην κλιματική αλλαγή και την πανδημία, η οποία δημιούργησε προβλήματα στις μεταφορές», σχολίασε Στο Κόκκινο ο καθηγητής Αγροτικής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα Κώστας Καραντινίνης.
Αλυσίδα ακρίβειας
Πίσω στο εστιατόριο της Κυψέλης, κάθε υλικό συνειρμικά σε οδηγεί σε μια αλυσίδα ακρίβειας: «Οι παραγωγοί από τους οποίους προμηθεύομαι πατάτα με 50 λεπτά το κιλό, από Τρίπολη και Χαλκίδα, μου λένε ότι με 2 ευρώ το πετρέλαιο δεν θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν ξανά και να έρχονται Αθήνα. Έχουν αυξηθεί ακόμα και τα είδη συσκευασίας, 30-40%. Για ρεύμα πλήρωνα 1.800 ευρώ τον μήνα και τώρα έφτασε 4.000. Αλλά είμαστε εργατικοί και θα επιβιώσουμε».
«Ο πόλεμος φταίει; Η καταστροφή για την εστίαση έχει ξεκινήσει ήδη από τη δεύτερη καραντίνα, 8 στους 10 πάνε για κλείσιμο, αλλά κρατιούνται όπως μπορούν» είναι το δυσοίωνο μήνυμα του Γιώργου, ιδιοκτήτη του «Μπέργιαυλου» στην οδό Κυψέλης. Το βασικό του προϊόν, η ρακή, έχει φτάσει από 20 λεπτά το λίτρο στα 60. Στο δεκάλιτρο δίνει 6 ευρώ παραπάνω.
Μεσημέρι Τρίτης, το κρητικό καφενείο είναι άδειο, αλλά υποθέτουμε ότι αργότερα θα έχει λίγο κίνηση. «Κάθε μέρα είναι απρόβλεπτη πλέον, παλιά δουλεύαμε πέντε ημέρες την εβδομάδα, τώρα ούτε τρεις. Όσοι έρχονταν 2-3 φορές, γιατί μαγαζιά όπως αυτό είναι 'στέκια', τώρα θα έρθουν μία, θα κάνουν μικρότερη κατανάλωση και θα προτιμήσουν να κρατήσουν μερικά ευρώ για ένα σαββατοκύριακο, γιατί αυτό λείπει στον κόσμο, να ξεφύγει από την Αθήνα».
«Έχουν όλοι 'μαζευτεί', δεν αγοράζουν κάτι έξτρα. Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για ντελικατέσεν πράγματα, οι εταιρείες κόβουν τα ψωμιά πολυτελείας του τοστ και φέρνουν μόνο τα απλά»: ο Δημήτρης Νικάκης, υπάλληλος σε συνοικιακό σούπερ μάρκετ στον Κολωνό, βλέπει πώς αλλάζει μέρα με τη μέρα η καταναλωτική συμπεριφορά των ανθρώπων.
«Δίναμε από το φθινόπωρο διαρκώς προσφορές, φυλλάδιο κόντρα στο φυλλάδιο, για να νιώσει ο καθένας ότι θα μπορέσει να πάρει ένα τυρί. Τώρα τελείωσαν τα ψέματα. Ένα φτηνό Gouda Γερμανίας, το οποίο πουλιέται μαζικά, το προμηθευόμασταν 5,45 ευρώ το κιλό (από περίπου 3,50 παλαιότερα), τώρα ανέβηκε κι άλλο (5,50 ευρώ) και έτσι το πουλάμε 7,45 ευρώ το κιλό. Η MISKO έχει ακριβύνει ήδη από τον Σεπτέμβριο, ανέβηκε 2-3 φορές, ένα πακέτο μακαρόνια κόστιζε 90 λεπτά, τώρα έχει πάει στα 1,28».
Στον Δημήτρη επιστρέφουν μνήμες του 2012, όταν έμεινε για τρία χρόνια άνεργος. Ξέρει ότι αυτό το σπιράλ της φτώχειας θα οδηγήσει σε νέα κύματα ανεργίας και απόγνωσης.
Κλείνω για να μην φορτωθώ χρέη
Η περασμένη Τετάρτη, ημέρα που ο πρωθυπουργός εξήγγειλε τα ανεπαρκή μέτρα κατά της ακρίβειας, ήταν σημαδιακή για τον Ανδρέα Μπεγνή. Υπό το βάρος του κόστους και της μείωσης της πελατείας, έβαλε λουκέτο στο κουρείο που από το 1965 λειτουργούσε (πρώτα ο πατέρας του και μετά ο ίδιος) στον πεζόδρομο της Αγίας Ζώνης. «Κλήθηκα να αποφασίσω αν θα αρχίσω να φορτώνω το παιδί μου με χρέη ή αν θα κλείσω καθαρός. Το πουλάω στην τρομερή τιμή των 7.000 ευρώ, όταν το 2006 μου έδιναν 75.000 και δεν είχα λόγο να φύγω. Ίσχυε το δόγμα τον καλό κουρέα δεν τον αλλάζεις».
Ποιος κατώτατος;
«Η σχολική λίστα για την οποία ο γονιός ξόδευε πέρυσι 50 ευρώ άγγιξε φέτος τα 75, ενώ τον Σεπτέμβριο θα φανούν ακόμα πιο καθαρά οι ανατιμήσεις» αναφέρει χαρακτηριστικά η Μαρινίκη, εργαζόμενη σε βιβλιοχαρτοπωλείο στο Παγκράτι. «4,20 πουλούσαμε λιανική τιμή το εκτυπωτικό χαρτί, μετά πήγε 4,90 και τώρα (μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία) ξέρουμε ότι η επόμενη παρτίδα θα κοστίσει 5,60». Δουλεύει εξαήμερο - οκτάωρο με τον κατώτατο μισθό. Σε αντίθεση με μερικές δεκαετίες πριν, όταν η αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή ή οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας αποκαθιστούσαν μέρος των εισοδημάτων, σήμερα στον ορίζοντα διακρίνεται μόνο η φτωχοποίηση. «Αν ανέβαινε αύριο το πρωί ο μισθός μου στα 800 ευρώ, θα τα βόλευα, όπως τον περασμένο Σεπτέμβριο. Τώρα είναι αδύνατον να διατηρήσω το ίδιο επίπεδο ζωής».
