Ο πληθωρισμός μετά από δύο δεκαετίες στην Ελλάδα και πολύ περισσότερες σε Ευρώπη και ΗΠΑ ξανακάνει απειλητικός την εμφάνισή του. Και οι φόβοι ότι θα προκαλέσει αλυσιδωτές αρνητικές καταστάσεις φαίνεται να είναι κάτι περισσότερο από βάσιμοι. Στον σκληρό πυρήνα της πληθωριστικής έκρηξης βρίσκονται οι τεράστιες ανατιμήσεις των καυσίμων, αποτέλεσμα κυρίως των γεωπολιτικών ανταγωνισμών. Με πρωταθλητή των ανατιμήσεων το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο και τις βενζίνες να καταγράφουν αυξήσεις που αγγίζουν το 30%.
Για την ενεργοβόρο ευρωπαϊκή βιομηχανία που είχε βρει στο ρωσικό φυσικό αέριο ένα φθηνό καύσιμο το πρόβλημα είναι τεράστιο και ήδη οι εντατικές διαπραγματεύσεις Πούτιν - Μέρκελ συγκεντρώνουν την παγκόσμια προσοχή.
Οι αιτίες:
1. Η Κίνα
Όταν πριν έναν χρόνο περίπου και λίγο μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας οι ανταγωνισμοί και τα παιχνίδια των Σαουδαράβων και των υπολοίπων πετρελαιοπαραγωγών χωρών εκτόξευαν την τιμή του πετρελαίου πολύ πάνω από τα 60 δολάρια το βαρέλι (κάποιοι τότε προέβλεπαν και 100 δολάρια...), στην Ελλάδα αυτό που έγινε αντιληπτό ήταν η σταδιακή αύξηση των τιμών της απλής βενζίνης από την περιοχή του 1,30 - 1,35 στα 1,65 - 1,70 ευρώ το λίτρο. Ο πολύμηνος εγκλεισμός των Ελλήνων στα σπίτια τους μάλλον και η ελάχιστη κυκλοφορία επί τρίμηνο των ιδιωτικών αυτοκινήτων, άρα και η χαμηλή ζήτηση βενζίνης, μαζί με το τέλος του χειμώνα (και τη συνακόλουθη μείωση της ζήτησης πετρελαίου) μάλλον «βοήθησαν» να μην εκδηλωθούν έντονα οι ανατιμητικές τάσεις, τουλάχιστον στον ενεργειακό τομέα.
Την ίδια στιγμή όμως, και ενώ η πανδημία άρχισε σιγά - σιγά να «δείχνει τα δόντια της» στη Δύση, στην Κίνα οι αρχές με τη στρατιωτική πειθαρχία και το εμπάργκο που επέβαλαν έλεγξαν την εξάπλωση της Covid-19 και οι μηχανές της κινεζικής οικονομίας άρχισαν να «φουλάρουν» και πάλι.
Μόλις τον Ιούλιο του 2020, όταν για τον υπόλοιπο κόσμο άρχιζε η ύφεση, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (NBS) της Κίνας κατέγραφε αύξηση 3,2% στο ΑΕΠ της χώρας σε ετήσιους όρους, ενώ παράλληλα καταγραφόταν αύξηση 1,9% στις επενδύσεις. Δηλαδή το πρώτο εξάμηνο το 2020 η Κίνα «μπήκε» και πάλι στην ανάπτυξη.
Την ίδια στιγμή, καθώς η πανδημία καταρράκωνε τις δυτικές οικονομίες, επενδυτές από όλο τον πλανήτη έσπευδαν να τοποθετήσουν τα κεφάλαιά τους στην κινεζική αγορά. Σύμφωνα με τους Financial Times, πάνω από 150 δισ. επενδύθηκαν σε λίγους μήνες στην Κίνα.
Το 2020, η Κίνα αναδείχθηκε για πρώτη φορά στον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εμπορικές συναλλαγές Κίνας - Ε.Ε. έφτασαν το 2020 στα 709 δισ. δολάρια, ξεπερνώντας τις αντίστοιχες μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ (671 δισ. δολάρια).
Τι σήμαινε αυτό πρακτικά; Ότι η κινεζική βιομηχανία χρειαζόταν και πάλι τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας.
Η οικονομία της Κίνας αναπτύχθηκε με εξωφρενικά υψηλό ρυθμό +18,3% (τον ταχύτερο ρυθμό από το 1992!) το πρώτο τρίμηνο του 2021!
Οι ανάγκες της κινεζικής αναπτυξιακής έκρηξης ήταν μία από τις αιτίες που εκτόξευσαν τις τιμές των πρώτων υλών και κυρίως τις τιμές της ενέργειας, όπως αυτές αποτυπώνονται στον πίνακα 1. Γιατί, ανεξάρτητα από τις όποιες ποσοστιαίες μεταβολές και παρά την πολιτική Τραμπ αλλά και τα αντικινεζικά τείχη που ύψωσαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες (κάτι που επηρέασε σημαντικά αρνητικά και τις κινεζικές επενδύσεις στην Ελλάδα), οι Κινέζοι αύξησαν τρομακτικά τις εξαγωγές τους στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ.
Παρά την πολιτική Τραμπ , εδώ και έναν χρόνο στα λιμάνια των ΗΠΑ η θεαματική αύξηση των κινεζικών εξαγωγών και η συνακόλουθη πύκνωση των εμπορικών δρομολογίων Κίνας - ΗΠΑ έχει προκαλέσει συμφόρηση. Αποτέλεσμα; Χαρές και πανηγύρια για τους εφοπλιστές. Πριν από 14 μήνες η μεταφορά ενός κοντέινερ κόστιζε κάτω από 2.000 δολάρια. Σήμερα στοιχίζει πάνω από 10.000 δολάρια!
Το 2021 η τάση έγινε ακόμη πιο ισχυρή, εξού και το «σάρωμα» των αγορών από πρώτες ύλες.
2. Τα μπαζούκας της ρευστότητας
Τη στιγμή που η Κίνα ξεπέρναγε την πανδημία, το 2020, οι κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων δυτικών οικονομιών, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ύφεση που προκαλούσαν τα lockdown και τα άλλα μέτρα σε Ευρώπη, ΗΠΑ και αλλού, «έκοψαν» τεράστιες ποσότητες χρήματος και τρισεκατομμύρια δολάρια ευρώ, στερλίνες και γιεν έπεσαν στην αγορά.
Εξ αντικειμένου η κατανάλωση επιδοτήθηκε και η Κίνα πωλούσε άνετα τα προϊόντα της παρά τον εμπορικό πόλεμο με τη Δύση.
Έχει όμως ο καιρός γυρίσματα και τώρα πλέον οι Κινέζοι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν και αυτοί την τεράστια αύξηση του κόστους παραγωγής με ανορθόδοξες παρεμβάσεις στις αγορές.
Πριν από λίγες ημέρες η Κίνα απελευθέρωσε, για πρώτη φορά στην ιστορία της, μέρος των στρατηγικών αποθεμάτων της σε πετρέλαιο, με αποκλειστικό στόχο να ρίξει τις διεθνείς τιμές. Τεχνική που έχουν χρησιμοποιήσει αρκετές φορές οι ΗΠΑ στο παρελθόν.
Η απόφαση ελήφθη επειδή η ακόρεστη ενεργειακή «πείνα» της κινεζικής βιομηχανίας οδήγησε στην αλματώδη αύξηση του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του λιγνίτη. Γεγονός που είχε σαν παράπλευρη απώλεια πολλές κινεζικές επαρχίες να μην έχουν επαρκείς ποσότητες ηλεκτρικού ρεύματος και οι διακοπές να είναι συνεχείς, αλλά και αρκετές κινεζικές βιομηχανίες να επιβραδύνουν ή και να διακόψουν την παραγωγή τους.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία και ο Πούτιν και η Gazprom έχοντας και την εναλλακτική επιλογή της Κίνας αύξησαν θεαματικά την τιμή του φυσικού αερίου. Κατά 40% περίπου.
Πολύ πιο... aggressive αποδείχτηκαν οι εν Ελλάδι πάροχοι αερίου, που έφτασαν την αύξηση πάνω από 70%!
3. Η ακρίβεια και η Ελλάδα
Και μόνον η εκτόξευση της τιμής του αερίου αλλά και του πετρελαίου στην Ελλάδα προμηνύει πολύ δύσκολο χειμώνα για τα ελληνικά νοικοκυριά. Αλλά αύξηση του ενεργειακού κόστους σημαίνει ακριβότερες μεταφορές και ακριβότερα προϊόντα καθώς οι αυξημένες τιμές ενέργειας επιβαρύνουν και τη μεταποίηση.
Επιπλέον οι καταγγελίες για καρτέλ στον ενεργειακό τομέα πληθαίνουν καθώς η προοπτική εκμετάλλευσης των κονδυλίων του ΕΣΠΑ και του ταμείου ανάκαμψης έχει συγκεντρώσει την ισχύ στον εν λόγω τομέα σε πολύ λίγους και ισχυρούς παίκτες, με άμεση επιρροή και στα πολιτικά κέντρα αποφάσεων.
Η ΔΕΗ μάλλον δεν παίζει τον ρόλο του αντίρροπου πόλου στον αδηφάγο ιδιωτικό τομέα, ενώ η προοπτική μείωσης των τεράστιων φόρων που επιβαρύνουν όλα τα ενεργειακά προϊόντα μάλλον θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες στον προϋπολογισμό, που ήδη έχει πολύ μεγάλα ελλείμματα.
Ίσως οι αυξήσεις στις τιμές κάποιων βασικών αγροτικών προϊόντων (σιτηρά, βαμβάκι, έλαια) να ήταν μια ευκαιρία για την Ελλάδα. Είναι αμφίβολο όμως αν κάτι τέτοιο μπορεί να πάρει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα εμφανίζει ασθενείς ρυθμούς ανάπτυξης. Παρά τη ζήτηση από το εξωτερικό, η ελληνική πρωτογενής παραγωγή αυξήθηκε μόλις 14% την τελευταία εικοσαετία, έναντι 36% στην Ευρώπη και 170% διεθνώς. Επιπλέον η ελληνική βιομηχανία τροφίμων παρέμεινε στάσιμη την τελευταία δεκαετία, την ώρα που στην Ευρώπη αναπτύχθηκε κατά 23%, ενώ ο βαθμός επεξεργασίας τροφίμων παραμένει χαμηλός, με τη βιομηχανία τροφίμων να προσθέτει μόλις 31% στην αγροτική παραγωγή, έναντι 53% κατά μέσο όρο στη λεκάνη της Μεσογείου.
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν ήταν πλήρως γνωστές οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ. Ζητούμενο όμως παραμένει η ενίσχυση των νοικοκυριών για να αντιμετωπίσουν τη λαίλαπα της ακρίβειας. Η... ευδαιμονική αντίληψη του κ. Σταϊκούρα, που εστιάζει μόνον στην αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης πάνω από 14% στο τρίμηνο Απριλίου -Ιουνίου 2021 ως προς το αντίστοιχο του 2020 (lockdown), είναι λάθος. Σε ετήσια κυλιόμενη δωδεκάμηνη βάση η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε μόλις κατά μερικά χιλιοστά της μονάδας (περί το 0,20%). Άρα δεν υπάρχει πληθωρισμός ζήτησης. Τα 15% και 16% που θριαμβικά ανακοίνωσε ο υπουργός Οικονομικών αφορούν τη σύγκριση ενός τριμήνου που όλη σχεδόν η λιανική ήταν κλειστή με ένα τρίμηνο που όλα σχεδόν ήταν ανοιχτά!
Σίγουρα πρόκειται για πληθωρισμό κόστους και μάλιστα εισαγόμενο. Αλλά και εν μέρει αποτέλεσμα κερδοσκοπίας και καρτελοποίησης ορισμένων κρίσιμων τομέων της οικονομίας.
Όταν στο πρώτο εξάμηνο του 2021 μεγάλο μέρος των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο επιχειρήσεων όχι μόνον υπερακοντίζουν τις ζημιές του 2020 αλλά και καταγράφουν δεκαπλάσια κέρδη, τι νόημα έχει η προστατευτική ομπρέλα του 2% ως προς τις αυξήσεις των μισθών; Η αύξηση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα δεν επιβαρύνει εξάλλου τον κρατικό προϋπολογισμό. Αντιθέτως, τον ευνοεί. Όμως ο κ. Μητσοτάκης μέχρι στιγμής θεωρεί την κρίση ευκαιρία για περαιτέρω μείωση των επιβαρύνσεων στις επιχειρήσεις. Και ενώ για τις ΜμΕ μια τέτοια οπτική έχει σίγουρα βάση, για τους υπερκερδοφόρους (ακόμη και το 2020) επιχειρηματικούς κολοσσούς τι νόημα έχει πλην της αύξησης των διανεμομένων μερισμάτων;
Και βεβαίως η διατήρηση της ισχνής έστω αγοραστικής δύναμης που διαθέτει το 50% και πλέον των μισθωτών δεν πρόκειται να ενισχύσει καμία πληθωριστική τάση. Είναι όμως θέμα επιβίωσης. Τεχνικές υπάρχουν πολλές και οι οικονομολόγοι τις γνωρίζουν. Το θέμα είναι αν υπάρχει πολιτική βούληση.
Για την κυβέρνηση το θέμα είναι «καυτή πατάτα». Αν το αγνοήσει ή αν λάβει ημίμετρα, τότε η φθορά της θα επιταχυνθεί...
