Χάρτες κινδύνου πυρκαγιάς που δεν έχουν επικαιροποιηθεί από το 1980 και δυσκολίες στην απορρόφηση των κονδυλίων διαπιστώνει για την Ελλάδα η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Οι Ευρωπαίοι ελεγκτές αξιολόγησαν τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αξιοποίησαν την ενωσιακή χρηματοδότηση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στην ΕΕ, την ετοιμότητα για την αντιμετώπισή τους και την αποκατάσταση μετά από αυτές.
Σύμφωνα με την έκθεση ολοένα συχνότερα, ενωσιακά κονδύλια χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Ωστόσο, τα χρήματα δεν δαπανώνται πάντοτε κατά τρόπο αποτελεσματικό.
Όσον αφορά την χώρα μας στην έκθεση επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι από την ανάλυση της διαδικασίας επιλογής των 62 έργων του δείγματος παρατηρήθηκε ότι ο κίνδυνος πυρκαγιάς χρησιμοποιείτο τακτικά ως κριτήριο επιλεξιμότητας ή επιλογής. Διαπιστώθηκε ότι σε δύο από τα κράτη μέλη τα οποία επισκέφτηκαν οι ελεγκτές οι κύριοι χάρτες/κατάλογοι κινδύνου δεν έδιναν την πλέον επικαιροποιημένη εικόνα αναφορικά με τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Στην Ελλάδα, οι ευαίσθητες σε δασικές πυρκαγιές περιοχές της χώρας καθορίζονται στο προεδρικό διάταγμα 575/1980. Οι ελληνικές αρχές δεν είχαν επικαιροποιήσει τον χάρτη από το 1980 και εξακολουθούσαν να τον χρησιμοποιούν για τον προσδιορισμό μέτρων διαχείρισης του κινδύνου δασικών πυρκαγιών. Τον Δεκέμβριο του 2024, βρίσκονταν σε εξέλιξη εργασίες των ελληνικών αρχών για την επικαιροποίηση του διατάγματος.
Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι κράτη μέλη της ΕΕ χρησιμοποιούσαν όλο και περισσότερο ενωσιακά κονδύλια, προερχόμενα από διάφορους τομείς πολιτικής και προοριζόμενα για δράσεις σχετικές με τις δασικές πυρκαγιές, για τη χρηματοδότηση δράσεων πρόληψης. Ωστόσο, όπως αναφέρεται ελάχιστες ήταν οι διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα των έργων που χρηματοδοτήθηκαν με ενωσιακούς πόρους, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους δεν διασφαλιζόταν πάντοτε, η δε διαδικασία επιλογής τους διαπιστώσαν ότι έκρυβε αδυναμίες.
Σύμφωνα με την έκθεση σε τρία από τα τέσσερα κράτη μέλη που επισκέφτηκαν οι ελεγκτές (Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία), διαπιστώθηκε ότι κονδύλια του ΜΑΑ χρησιμοποιούνταν για τη χρηματοδότηση έργων όλων των ειδών: πρόληψης, ετοιμότητας και ανάκαμψης/αποκατάστασης.
Από τους υπολογισμούς προκύπτει ότι πάνω από τα δύο τρίτα της χρηματοδότησης που παρείχε το ΕΓΤΑΑ την περίοδο 2014-2022 για μέτρα που αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών σε σχέση με τα δάση στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και σε τρεις περιφέρειες της Ισπανίας διατέθηκαν για δράσεις σχετικές με τις δασικές πυρκαγιές.
Στην έκθεση προστίθεται ότι τρία από τα τέσσερα κράτη μέλη που επέλεξαν (Πορτογαλία, Ισπανία και Ελλάδα) συμπεριέλαβαν στα ΣΑΑ τους μέτρα σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές. Ειδικότερα, η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχουν δεσμεύσει σημαντικά ποσά για μέτρα σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές (615 εκατομμύρια ευρώ και 837 εκατομμύρια ευρώ, αντίστοιχα, σύμφωνα με τα ΣΑΑ ως είχαν στο τέλος του 2024 μετά τις τελευταίες αναθεωρήσεις τους).
Σύμφωνα με την έκθεση στην περίπτωση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, η πρόσθετη εφάπαξ χρηματοδότηση από τον ΜΑΑ είναι σημαντική σε σύγκριση με τη συνολική χρηματοδότηση από τα τακτικά χρηματοδοτικά μέσα [ΕΓΤΑΑ, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και Ταμείο Συνοχής] κατά την περίοδο 2014-2020
Όσον αφορά την Ελλάδα η έκθεση αναφέρει ακόμα ότι το μερίδιο του ΕΓΤΑΑ είναι χαμηλό, καθώς οι πρώτες πληρωμές πραγματοποιήθηκαν μόλις το 2020 και, τον Μάιο του 2024, είχε καταβληθεί κάτι λιγότερο από το 10 % των προγραμματισμένων κονδυλίων. Οι ελληνικές αρχές απέδωσαν τα χαμηλά ποσοστά απορρόφησης κονδυλίων του ΕΓΤΑΑ εν μέρει στη χρηματοδότηση από τον ΜΑΑ και εν μέρει στην ανεπαρκή στελέχωση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στις δυσκολίες στη χρήση των πλατφορμών για τα έργα του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης και στη μη εξοικείωση των Δασικών Υπηρεσιών με τις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων.
Διαπιστώθηκε ακόμα ότι το ελληνικό ΣΑΑ είχε αναθεωρηθεί σημαντικά, ώστε να αντικατοπτρίζει τις επανεξετασθείσες προτεραιότητες και τις πρακτικές δυσκολίες υλοποίησης. Κατά την αναθεώρηση του σχεδίου της το 2023, η Ελλάδα τροποποίησε και αύξησε τα κονδύλια για δράσεις πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Ως αποτέλεσμα της μεταβολής αυτής μεταξύ της αρχικής και των αναθεωρημένων εκδόσεων του ΣΑΑ, τα κονδύλια για δασοκομικές εργασίες υπό τη διαχείριση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας υπερδιπλασιάστηκαν. Ενώ τα κονδύλια για δράσεις αναδάσωσης μειώθηκαν στο ένα τέταρτο, προβλέφθηκε νέος προϋπολογισμός για μέτρα πρόληψης, ύψους 470 εκατομμυρίων ευρώ.
Στην έκθεση αναφέρεται ακόμα ότι στην Πορτογαλία (πέντε έργα), η ανταπόκριση στις προσκλήσεις που αφορούσαν αναδάσωση ήταν μικρή και, ως εκ τούτου, χρηματοδοτήθηκαν όλες οι επιλέξιμες αιτήσεις που έλαβαν την ελάχιστη απαιτούμενη βαθμολογία. Καθώς τα διαθέσιμα κονδύλια δεν απορροφήθηκαν στο σύνολό τους, προκειμένου να εξασφαλιστούν υψηλότερα ποσοστά ανταπόκρισης, δημοσιεύθηκε νέα πρόσκληση, η οποία κάλυπτε περιοχές που είχαν πληγεί από πυρκαγιές μεταξύ του 2003 και του 2019. Ομοίως, στην Ελλάδα (δύο έργα), η πρόσκληση χρειάστηκε να παραταθεί αρκετές φορές λόγω χαμηλού ενδιαφέροντος.
Στην Ελλάδα, οι εργασίες πρόληψης, όπως ο καθαρισμός δασών, η συντήρηση δασικών οδών και υφιστάμενων αντιπυρικών ζωνών και η δημιουργία μικτών αντιπυρικών ζωνών, αναμένεται να καλύψουν περισσότερα από 100 000 εκτάρια (470 εκατομμύρια ευρώ), σύμφωνα με την έκθεση.
Η Ελλάδα χρηματοδοτεί στο πλαίσιο του ΜΑΑ ένα έργο επιδεικτικής αναδάσωσης σε έκταση πέντε εκταρίων, το οποίο υποστηρίζεται από τεχνολογία που αναμένεται να συμβάλει στον προσδιορισμό του βέλτιστου χρονοδιαγράμματος για το πότισμα κατά τα πρώτα έτη μετά τη φύτευση. Στόχος είναι η αύξηση του ποσοστού επιτυχίας της αναδάσωσης. Κατά τον χρόνο της επίσκεψης των ελεγκτών η φύτευση είχε ολοκληρωθεί, αλλά το σχετικό σύστημα δεν αναμενόταν να είναι έτοιμο πριν από το τέλος του 2025.
Στο πλαίσιο της παρέμβασης του ΜΑΑ με τίτλο «Προσαρμογή στα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με το κλίμα: πυρκαγιές (συμπεριλαμβανομένων της ευαισθητοποίησης, της πολιτικής προστασίας και των συστημάτων διαχείρισης καταστροφών, των υποδομών και των προσεγγίσεων με βάση το οικοσύστημα)», εντοπίστηκαν συνολικά 1,47 δισ. ευρώ στα 27 κράτη μέλη, στα αρχικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Κύπρου (23 εκατ. ευρώ), της Ελλάδας (640 εκατ. ευρώ), της Ισπανίας (170 εκατ. ευρώ), της Πορτογαλίας (634 εκατ. ευρώ) και της Σλοβενίας (0,3 εκατ. ευρώ).
