Η αλήθεια είναι ότι τα μέτρα που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα είχαν κάτι από τον παλιό καλό Μητσοτάκη, αυτόν τον Καταλληλότερο, τον Μωυσή, το αδίστακτο τσιτάχ, τον γκόμενο που παντρεύτηκε την υπέρλαμπρη. Ειδικά αυτή η φοβερή παπάτζα με τα νοίκια ήταν Μητσοτάκης από τον λαιμό ώς τα νύχια. Τι σημαίνει «επιστροφή ενός ενοικίου» στους ενοικιαστές κάθε Νοέμβριο;
Ας τα δούμε ένα-ένα. Για αρχή, σημαίνει μηδενική πίεση στην τάξη των ιδιοκτητών. Μηδέν. Νουλ. Ζερό. Νεάν. Οι ιδιοκτήτες, οι οποίοι αποθρασυμένοι από τον νέο συσχετισμό προσφοράς και ζήτησης που δημιούργησαν πρώτα τα Μνημόνια και αμέσως μετά η έκρηξη του Airbnb -ωθούμενη και από την πυρόσφαιρα της πανδημίας- χρεώνουν τα διαμερίσματά τους στην τιμή μιας φρουτοσαλάτας του Μίδα, δίχως να έχουν καν τη στοιχειώδη υποχρέωση να τα φροντίζουν, δεν καλούνται να κάνουν τίποτα. Ούτε να μειώσουν τις τιμές ούτε να βελτιώσουν τα σπίτια ούτε να μην τα αφήνουν άδεια για πολύ καιρό ούτε να σταματήσουν να μετατρέπουν το κέντρο της Αθήνας σε θεματικό τουριστικό πάρκο. Τίποτα. Η τάξη των ιδιοκτητών εδώ και έξι χρόνια μπορεί να κάνει ό,τι επιθυμεί, κάθε έλεγχος, κάθε περιοριστικό μέτρο είναι περίπου ανήθικα. Το θέμα της ποιότητας της κατοικίας δεν είναι αστείο. Βέβαιοι ότι θα νοικιάσουν και σε καλή τιμή, οι ιδιοκτήτες προσφέρουν ερείπια σε τιμές luxury suites του Παρισιού, οδηγώντας ανθρώπους στο να περνούν τα πιο δημιουργικά χρόνια της ζωής τους σε άθλια διαμερίσματα. Κάπως έτσι πέφτουν οι κοινωνίες σε κατάθλιψη.
Η προδοσία του Μάλθους
Και τι κάνει η κυβέρνηση; Ρίχνει λεφτά, μοιράζει επιδόματα. Εντάξει, αυτό δεν είναι πολύ φιλελεύθερο, ο Ρικάρντο και ο Μάλθους δεν θα ήταν πολύ χαρούμενοι με τον Κυριάκο, αλλά κάπως πρέπει να ζήσουμε όλοι. Για να μπορούμε να αφήνουμε ανεξέλεγκτη την τάξη των ιδιοκτητών, πρέπει πού και πού να εξαγοράζουμε και να εξαρτούμε την τάξη των υποτελών. Να την εξαγοράζουμε με τα δικά της λεφτά, αλλά ποιος έχει τώρα χρόνο για μακροοικονομικές αναλύσεις; Μην κρυβόμαστε: Πολιτικά και εκλογικά, το σύστημα αυτό μέχρι τώρα έχει πιάσει. Όταν η κυβέρνηση μοίραζε την επιστρεπτέα προκαταβολή ή επέστρεφε ένα μέρος της πρωτοφανούς κλοπής στους λογαριασμούς του ρεύματος, η αντιπολίτευση και οι αντικυβερνητικοί σχολιαστές γελούσαν. Όταν ήρθε το αποτέλεσμα της κάλπης, τα γέλια κόπηκαν. Και το ίδιο (ελπίζει ότι) πάει να συμβεί κι εδώ: Ένα μέρος της τεράστιας πρωτογενούς κλοπής που πραγματοποιείται με το τρομπάρισμα στις τιμές των ενοικίων θα επιστραφεί στα αθώα θύματα της κλοπής, στους ενοικιαστές. Λίγο-πολύ χαμένοι στο τέλος, αυτοί θα θυμούνται ότι η κυβέρνηση κάτι έκανε γι’ αυτούς - ή τέλος πάντων αυτό σκέπτεται ο Μητσοτάκης.
Μικρές παρατηρήσεις: Το μέτρο πρόκειται να εκτοξεύσει κι άλλο τις τιμές των ενοικίων. Μπορεί να το καταλάβει ένας πρωτοετής φοιτητής Οικονομίας, μπορεί να το καταλάβει και ένας έμπειρος γνώστης της ελληνικής κοινωνίας. Ο πρώτος θα αρκεστεί να θυμίσει ότι η ξαφνική προσφορά χρήματος σε μια αγορά γεννά πληθωρισμό και ανεβάζει τις τιμές. Είναι ένας νόμος με τον οποίο δύσκολα θα διαφωνήσουν μαρξιστές, κεϊνσιανοί και φιλελεύθεροι οικονομολόγοι - απλώς θα αξιολογήσουν διαφορετικά το φαινόμενο. Κατά τα άλλα, όσοι έχουμε ψάξει κάποτε στη ζωή μας για σπίτι ακούμε ήδη τη φωνή των ιδιοκτητών να επικαλούνται την επιστροφή ενός ενοικίου ως επιχείρημα για την ακόμα πιο τσιμπημένη τιμή. Αφού θα τα πάρεις πίσω, τι σημασία έχει αν θα τα δώσεις; Έτσι, η κυβέρνηση παίρνει χρήματα του Δημοσίου (δηλαδή κατά συντριπτική πλειονότητα χρήματα των ενοικιαστών) για να τα δώσει ως επίδομα στους ενοικιαστές, γνωρίζοντας ότι ένα μεγάλο μέρος από αυτά θα τα πάρουν πάλι οι ιδιοκτήτες. Ο φιλελευθερισμός δεν θα πάψει ποτέ να είναι μια αμοραλιστική μπίζνα. Αλλά είπαμε, ποιος θα κάτσει να τα μετρήσει αυτά, όταν η κυβέρνηση μοιράζει χρήμα στον λαό;
Αναδιανομή εισοδήματος
Κι όμως, και παρά τις περί του αντιθέτου διαδόσεις, υπάρχει και άλλος τρόπος. Η περίπτωση των ενοικίων είναι μια σκαστή περίπτωση αναδιανομής εισοδήματος που βασίζεται στο πιο παρασιτικό είδος κερδοφορίας. Ιδιοκτησία που παράγει κέρδος, δηλαδή πλούτος που δημιουργεί πλούτο χωρίς να αυξάνει σε τίποτα το εθνικό -ας το πούμε έτσι- εισόδημα. Μπορούμε να εξαλείψουμε το φαινόμενο; Ασφαλώς. Όταν θα ωριμάσουν οι συνθήκες και θα έχουμε σοσιαλισμό, που θα έλεγε και το ΚΚΕ. Στο μεταξύ, όμως, μπορούμε να «στήσουμε» διάφορα οδοφράγματα στην ανεξέλεγκτη παρασιτική κερδοσκοπία. Θέτοντας πλαφόν στις τιμές, κι ας ουρλιάζουν οι φιλελεύθεροι, δημιουργώντας ένα μεγάλο πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, στο οποίο να δοθούν ενδεχομένως κίνητρα και στους ιδιοκτήτες να ενταχθούν, υπογράφοντας μακροχρόνιες και ασφαλείς συμβάσεις με το Δημόσιο, δίνοντας ισχυρότατα αντικίνητρα στο να μένουν σπίτια άδεια και βάζοντας φραγμούς στην airbnbοποίηση του κέντρου. Είναι όλα εναλλακτικές πολιτικές για τις οποίες η Αριστερά θα έπρεπε κάποτε, δέκα χρόνια μετά το 2015, να σταματήσει να ντρέπεται.
Α, η Αριστερά; Αυτή, ναι. Εκείνη. Που κάποτε μιλούσε για σπίτια του λαού και κοινωνική αναδιανομή και τώρα αρκείται σε αφηρημένες διακηρύξεις και κριτικές στα δελτία Τύπου. Ίσως περιμένει να φτάσουν τα ενοίκια τα 2.000 ευρώ για να θυμηθεί ότι η στέγη είναι θεμελιώδες δικαίωμα και πως το άνοιγμα της συζήτησης και η ώθηση για οργάνωση γύρω από αυτό το ζήτημα αποτελούν κομβική ταξική αντιπαράταξη της εποχής μας. Η στέγη δεν είναι lifestyle επιλογή. Είναι ζήτημα ζωτικό και ταξικό επίσης. Αν η Αριστερά δεν έχει αποφασίσει να υπάρχει όχι απλώς ως μουσειακό έκθεμα του 20ού αιώνα, αλλά ως δύναμη εναλλακτικής πολιτικής, οφείλει να μιλήσει με λόγια συγκεκριμένα. Πλαφόν, κοινωνική κατοικία, έλεγχος ενοικίων, αναχαίτιση του Airbnb, σκληρή φορολόγηση της κενής ιδιοκτησίας. Ναι, όλα αυτά. Μαζί. Τώρα. Ή αλλιώς μπορούμε να συνεχίσουμε να ποστάρουμε screenshots από αγγελίες του τρόμου. Κι ας κλείσουμε τη μούρη μας, όταν βρέχει, μέσα.
