Η έναρξη εργασιών εκσκαφής για την ανέγερση της οικοδομής, αποτελεί το κρίσιμο σημείο αναφορικά με την απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία κρίθηκε αντισυνταγματικός ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ) ο οποίος προέβλεπε αύξηση των όρων δόμησης (συντελεστής δόμησης, ύψος) για την ανέγερση κτηρίων, με αντιστάθμισμα την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων και την αύξηση κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με την Καθημερινή, με βάση τη δημοσίευση των αποφάσεων του ΣτΕ ο χρόνος πραγματοποίησης των εργασιών εκσκαφής «πρέπει να αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως, μεταξύ άλλων:
- με τη γνωστοποίηση, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, της έναρξης των εργασιών εκσκαφής σε οποιαδήποτε διοικητική αρχή,
- με την ηλεκτρονική υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης (ΑΠΔ) από τον εργοδότη στη βάση δεδομένων του ΕΦΚΑ κ.ο.κ., εφόσον η γνωστοποίηση ή η υποβολή των ως άνω στοιχείων έχει γίνει έως και την 11η Δεκεμβρίου 2024.
Το ανώτατο δικαστήριο ξεκαθαρίζει δε, ότι «δεν αρκούν η ηλεκτρονική αυτόματη έκδοση της οικοδομικής άδειας και η λήψη αριθμού άδειας, ούτε η ηλεκτρονική ενημέρωση άλλων Υπηρεσιών, τα οποία αφορούν μόνον το γεγονός της έκδοσης της άδειας και δεν αποδεικνύουν τον χρόνο έναρξης των οικοδομικών εργασιών».
Σε άλλο σημείο της απόφασης αναφέρεται ότι «οι άδειες για τις οποίες οι οικοδομικές εργασίες έχουν ξεκινήσει και, πολύ περισσότερο, έχουν ολοκληρωθεί δεν μπορούν να ακυρωθούν ή να ανακληθούν εξαιτίας της αντισυνταγματικότητας αυτής. Εντούτοις, άδειες οι οποίες είχαν ήδη προσβληθεί στα δικαστήρια έως και τις 11.12.2024 μπορούν να ακυρωθούν για τον λόγο αυτόν έστω και αν είχαν ήδη αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες, διότι το αντίθετο θα παραβίαζε το δικαίωμα δικαστικής προστασίας».
Σχετικά με τις άδειες που υπάρχει δυνατότητα δικαστικής προσβολής, το ΣτΕ επισημαίνει ότι «οι άδειες για τις οποίες δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη οι οικοδομικές εργασίες μπορούν να ακυρωθούν για τους λόγους που αναφέρονται στις αποφάσεις. Οι άδειες για τις οποίες έχουν ξεκινήσει οι οικοδομικές εργασίες δεν κινδυνεύουν εξαιτίας της εφαρμογής των αντισυνταγματικών κινήτρων του ΝΟΚ, αλλά κινδυνεύουν μόνο εφόσον έχουν άλλες πλημμέλειες».
Σημειώνεται ότι για τις άδειες που ακυρώθηκαν λόγω της αντισυνταγματικότητας του νόμου υπάρχει καταρχήν δικαίωμα αποζημίωσης εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για την αστική ευθύνη του κράτους. Το δικαίωμα για αποζημίωση κρίνεται κάθε φορά ανάλογα με τις ειδικότερες περιστάσεις τής κάθε υπόθεσης από τα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια.
Όσον αφορά σε υποθέσεις οικοδομικών αδειών στις οποίες τίθεται το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας άλλων διατάξεων του ΝΟΚ, όπως για παράδειγμα υπόσκαφα και διεύρυνση υπογείων γκαράζ, αξίζει να σημειωθεί ότι αυτές θα δικαστούν ξεχωριστά και δεν καταλαμβάνονται από τις αποφάσεις του ΣτΕ που δημοσιεύθηκαν σήμερα.
Τέλος, κατά το ΣτΕ, είναι αντισυνταγματικός ο μη συνυπολογισμός στον συντελεστή δόμησης των παταριών και του κτίσματος έως 35 τ.μ. στο δώμα, καθώς και η εξομοίωση της πισίνας με φυτεμένη επιφάνεια και πρέπει να προσμετρώνται στον συντελεστή δόμησης.
Αντίθετα είναι συνταγματικός ο μη συνυπολογισμός στον συντελεστή δόμησης αρχιτεκτονικών στοιχείων περιορισμένων διαστάσεων (έρκερ), και των κλιμακοστασίων που δεν συνιστούν χώρους κατοίκησης.