Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς δημοσίευσε το τέταρτο κατά σειρά «κύμα» της έρευνας «Συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα: Εμπειρίες και στάσεις γύρω από την αγορά εργασίας».
Τα ευρήματα του φετινού (4ου) ετήσιου κύματος επιβεβαιώνουν όσα έχουν καταγραφεί και στα προηγούμενα κύματα της συγκεκριμένης έρευνας και σε άλλες ανάλογες, όπως και στις επίσημες εθνικές και ευρωπαϊκές στατιστικές:
Σύμφωνα με την έρευνα μείζον πρόβλημα στην ελληνική αγορά εργασίας «παραμένει το χαμηλό επίπεδο των μισθών, των οποίων η αγοραστική δύναμη υποβαθμίστηκε ακόμη περισσότερο, μετά τη ραγδαία άνοδο του κόστους ζωής τα τελευταία χρόνια».
Την ίδια ώρα το ζήτημα των ειδοημάτων και η επισφάλεια στην αγορά εργασίας, «που κορυφώθηκε την περίοδο εφαρμογής πολιτικών λιτότητας και εργασιακής απορρύθμισης, φαίνεται ότι παραμένει και επηρεάζει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι εργαζομένων».
Όσον αφορά τον εργάσιμο χρόνο -που αποτελεί και το κεντρικό θέμα του φετινού κύματος- «αποτυπώνεται με σαφήνεια το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι/ες στην Ελλάδα εργάζονται πολύ περισσότερο σε σύγκριση με την πλειοψηφία των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, και κυρίως η υπερεργασία παραμένει σε μεγάλο βαθμό άτυπη και απλήρωτη».
Παράλληλα, στην έρευνα αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι, το ζήτημα του εργάσιμου χρόνου «έχει και μία προφανή έμφυλη διάσταση, είτε αυτοτελώς (π.χ. σε σχέση με τη θέσπιση ειδικής άδειας περιόδου) είτε λόγω της συσχέτισης με την άτυπη εργασία φροντίδας και αναπαραγωγής, που πολύ συχνά παρέχεται ακόμα από τις γυναίκες στο πλαίσιο της οικογένειας».
Σημειώνεται ότι συνολικά, το φετινό τέταρτο «κύμα» εστιάζει στο με την ευρεία έννοια ζήτημα του εργάσιμου χρόνου, περιλαμβάνει ωστόσο και άλλες θεματικές ενότητες γύρω από την εργασία, και συγκεκριμένα:
-Εργασιακή κατάσταση και ενδείξεις επισφάλειας
-Μεγάλη Παραίτηση και προτεραιότητες ως προς την εργασία
-Εργάσιμος χρόνος
-Έμφυλη διάσταση του εργάσιμου χρόνου και φροντίδα
-Μισθοί και εισοδήματα
-Επίκαιρα ζητήματα πολιτικής για την εργασία
-Συνδικαλισμός και εργατικό κίνημα
Πιο αναλυτικά η σύνοψη και συνολική αποτίμηση των ευρημάτων της έρευνας
Η έρευνα Συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα. Εμπειρίες και στάσεις γύρω από την αγορά εργασίας πραγματοποιείται από το ΙΝΠ, σε συνεργασία με την εταιρία Prorata SA, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά και αποτελεί ήδη ένα σημαντικό σημείο αναφοράς τόσο για τις αντικειμενικές συνθήκες στην αγορά εργασίας, όσο και (κυρίως) για τις απόψεις των ίδιων των εργαζομένων γύρω από τις τάσεις στην αγορά εργασίας και τις πολιτικές που ασκούνται στο πεδίο αυτό.
Τα ευρήματα του φετινού (4ου) ετήσιου κύματος επιβεβαιώνουν όσα έχουν καταγραφεί και στα προηγούμενα κύματα της συγκεκριμένης έρευνας και σε άλλες ανάλογες, όπως και στις επίσημες εθνικές και ευρωπαϊκές στατιστικές:
Πρώτον, μείζον πρόβλημα στην ελληνική αγορά εργασίας παραμένει το χαμηλό επίπεδο των μισθών, η αγοραστική δύναμη των οποίων υποβαθμίστηκε ακόμη περισσότερο, μετά τη ραγδαία άνοδο του κόστους ζωής τα τελευταία χρόνια. Για τον λόγο αυτό, εξάλλου, οι απαισιόδοξες εκτιμήσεις για την αναμενόμενη πορεία των μισθών, παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες, όπως και το αίτημα για αύξησή τους, αποτελούν κοινό τόπο για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στη χώρα μας.
Δεύτερον, παράλληλα προς το ζήτημα των εισοδημάτων, και η επισφάλεια στην αγορά εργασίας, που κορυφώθηκε την περίοδο εφαρμογής πολιτικών λιτότητας και εργασιακής απορρύθμισης, φαίνεται ότι παραμένει και επηρεάζει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι εργαζομένων. Έτσι, ο φόβος της απώλειας της θέσης εργασίας, η μη ηθελημένη υποαπασχόληση, η άτυπη απασχόληση ή η παραβίαση των όρων της σύμβασης και των κανόνων του εργατικού δικαίου είναι τάσεις που επιμένουν και καταγράφονται στις απαντήσεις και της φετινής έρευνας.
Τρίτον, σε ό,τι αφορά στον εργάσιμο χρόνο -που αποτελεί και το κεντρικό θέμα του φετινού κύματος- αποτυπώνεται με σαφήνεια το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι/ες στην Ελλάδα εργάζονται πολύ περισσότερο σε σύγκριση με την πλειοψηφία των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών, και κυρίως η υπερεργασία παραμένει σε μεγάλο βαθμό άτυπη και απλήρωτη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το ζήτημα αυτό βρίσκεται μεταξύ των προτεραιοτήτων που θέτουν οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες στη χώρα μας κατά την επιλογή εργασίας.
Ταυτόχρονα, και στο φετινό κύμα καταγράφεται η κατά μεγάλη πλειοψηφία θετική αξιολόγηση της δυνατότητας να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος στη χώρα μας, χωρίς μείωση μισθού, αλλά και των συνεπειών που θα έχει αυτή και για τη φυσική και ψυχική υγεία και την προσωπική ζωή των εργαζόμενων, όπως και για την παραγωγικότητα της εργασίας, την κερδοφορία των επιχειρήσεων και την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας.
Τέταρτον, το ζήτημα του εργάσιμου χρόνου έχει και μία προφανή έμφυλη διάσταση, είτε αυτοτελώς (π.χ. σε σχέση με τη θέσπιση ειδικής άδειας περιόδου) είτε λόγω της συσχέτισης με την άτυπη εργασία φροντίδας και αναπαραγωγής, που πολύ συχνά παρέχεται ακόμα από τις γυναίκες στο πλαίσιο της οικογένειας. Είναι ενδιαφέρον και ενθαρρυντικό το γεγονός ότι, με βάση τις απαντήσεις στην έρευνα, η πλειοψηφία των εργαζόμενων -ακόμη και των ανδρών εργαζόμενων- στέκεται θετικά έναντι της θέσπισης ειδικής άδειας περιόδου, ενώ αντιλαμβάνεται περισσότερο ως πρόβλημα έλλειψης δημόσιων δομών φροντίδας και λιγότερο ως πρόβλημα μείωσης του εργάσιμου χρόνου το θέμα της φροντίδας των παιδιών, των ηλικιωμένων, των ΑμεΑ κ.λπ.
Τέλος, χαρακτηριστικό της έντασης και του βάθους των προβλημάτων που προαναφέρθηκαν σε σχέση με την αγορά εργασίας, είναι το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων στη χώρα -και ακόμη μεγαλύτερη, όπως είναι αναμενόμενο, όσων αυτοτοποθετούνται στην αριστερή πλευρά του πολιτικού φάσμα- τος ή/και ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές- φαίνεται να έχει μία σαφώς ταξική οπτική στα πράγματα: αντιλαμβάνεται ως δομικά ανταγωνιστικές τις σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, θεωρεί τις επιχειρήσεις στον τουρισμό και τις κακές συνθήκες που επικρατούν στον κλάδο υπεύθυνες για τις ελλείψεις σε προσωπικό που παρατηρούνται τελευταία, ενώ αξιολογεί αρνητικά την παροχή δικαιώματος απόκτησης μετοχών στους εργαζόμενους/στις εργαζόμενες των επιχειρήσεων (stock-options).
Η ταυτότητα της έρευνας
Η συλλογή των δεδομένων (field work) πραγματοποιήθηκε μεταξύ 23 και 30 Οκτωβρίου 2023, με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, με τη μέθοδο της αυτοσυμπλήρωσης μέσω της πλατφόρμας διαδικτυακών ερευνών της εταιρίας Prorata SA σε δείγμα (δειγματοληψία χωρίς πιθανότητα) 804 ατόμων (γενικός πληθυσμός) ηλικίας άνω των 17 ετών στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας.
Το δείγμα επιλέχθηκε με βάση δύο αρχικές ερωτήσεις-φίλτρα για τον καθορισμό της θέσης των ερωτώμενων στην αγορά εργασίας και αποτελείται από μισθωτούς/-ές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, περιλαμβανομένων και τυπικά αυτοαπασχολούμενων που εργάζονται με «μπλοκάκι» ως de facto εξαρτημένα απασχολούμενοι.
Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται χωρίς στάθμιση, τα δε κοινωνικοδημογραφικά και πολιτικά χαρακτηριστικά του δείγματος παρουσιάζονται στην τελευταία ενότητα της αναλυτικής παρουσίασης των ευρημάτων.
