Το πρώτο θύμα σε έναν πόλεμο είναι η αλήθεια, λένε οι ειδικοί, έτσι όπως κοιτούν εποπτικά όσα διαδραματίζονται στα πεδία των μαχών, αλλά και όχι μόνο εκεί. Στην πραγματικότητα όμως, που κάποιες φορές απέχει από την αλήθεια, το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι οι άνθρωποι.
Αυτοί που ξεθάβονται από τα συντρίμμια μετά από έναν βομβαρδισμό, όπως τα μικρά παιδάκια που κούναγαν τα χέρια τους στους διασώστες όταν έβγαζαν από τα ποδαράκια τους τις πέτρες που τα είχαν καλύψει. Σε αυτές τις περιπτώσεις το σοκ στον οργανισμό των ανθρώπων είναι τόσο ισχυρό και η αδρεναλίνη τόσο ψηλά, που σχεδόν δεν νιώθουν πόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς, οι οικείοι ανησυχούν πρώτα για τη ζωή των παιδιών και έπειτα για την αρτιμέλειά τους. Τι τεράστια αντίφαση, άραγε… Αυτό που θα μείνει για πάντα χαραγμένο στην παιδική ψυχούλα τους και ύστερα θα αναπαράγει τη βία μέχρι τον επόμενο πόλεμο.
Αυτό που η επιστήμη ονομάζει ψυχικό τραύμα.
Ενα άλλο θύμα του πολέμου είναι και η ανθρωπιά, που δεν είναι πάντα σύμφυτη με τον άνθρωπο, μιας και πολλές φορές οι άνθρωποι φέρονται απάνθρωπα στο όνομα ενός υψηλότερου ιδανικού, όπως και να ονομάζεται αυτό: αυτοάμυνα, ελευθερία, οικονομικές σκοπιμότητες, στρατηγικές επιδιώξεις, επεκτατισμός.
Μια τέτοια απάνθρωπη πρακτική θα μπορούσε να είναι και ο αποκλεισμός των αθώων πολιτών μιας περίκλειστης πόλης από την πρόσβαση σε βασικά είδη επιβίωσης, όπως το νερό, η τροφή, ο ηλεκτρισμός, και όλων εκείνων των αγαθών που διαφοροποιούν τους ανθρώπους από τα κτήνη, κατά την παλιά έννοια, ή που κάνουν το Μεσολόγγι ηρωικό και το Δίστομο μαρτυρικό.
Αυτό που η διεθνής κοινότητα ονομάζει έγκλημα πολέμου.
Το τρίτο θύμα του πολέμου είναι η λογική, διότι πώς να εξηγήσει κάποιος ότι μία βόμβα ή μία «έξυπνη» ρουκέτα που εκτοξεύεται από κάπου ταξιδεύει στον αέρα κι έπειτα πλήττει έναν στόχο; Ένα νοσοκομείο, ένα σχολείο, ένα μοναστήρι, έναν χώρο ασύλου αμάχων διότι υπέργειο καταφύγιο δεν νοείται, μια πόλη ολόκληρη ή κάποιο μικρό αυτοδιαχειριζόμενο χωριό σε κάποια σύνορα. Μικρή η διαφορά. Εξάλλου, αυτά είναι λεπτομέρειες ή, όπως λένε άλλοι ειδικοί, παράπλευρες απώλειες. Τσουβαλιάζοντας έτσι τον θύτη και το θύμα στον ίδιο μαύρο σάκο μεταφοράς πτωμάτων ή ανθρώπινων μελών.
Γιατί αυτή είναι η εικόνα του πολέμου που όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και πιο απάνθρωπος, μιας και σε κάθε επόμενο πόλεμο σκοτώνονται περισσότεροι άμαχοι και λιγότεροι στρατιώτες από κάθε προηγούμενη φορά.
Σε κάποια Γάζα, σε κάποιο κιμπούτσκ, σε κάποια Βαρσοβία, σε ένα στρατόπεδο, σε κάποιο γκέτο.
