«Εδώ και περίπου ενάμιση μήνα κάτοικοι, επισκέπτες και φίλοι της Πάρου έχουμε ξεκινήσει έναν αγώνα ενάντια στην καταπάτηση των παραλιών μας από το μαμούνι “επιχειρηματίκιους - λαμόγιους - παρτάλιους”, που γεμίζει τη μία παραλία μετά την άλλη με τα αυγά του, γνωστά ως “ξαπλώστριους - ομπρέλιους”. Το επόμενο διάστημα θα επισκεφθούμε όσες περισσότερες “άρρωστες” παραλίες μπορέσουμε, με σκοπό να ενισχύσουμε το ανοσοποιητικό τους σύστημα, κάνοντας κομπρέσες στην άμμο με πετσέτες και θαλασσινό αλάτι»: Με τον ευρηματικό αυτό τρόπο, ο Ηλίας Πετράκης, κάτοικος και επιχειρηματίας της Πάρου, μας εισάγει στον υπερδραστήριο, τούτες τις ημέρες, κόσμο της Κίνησης Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες.
Η συλλογικότητα συστάθηκε αυθόρμητα τον Ιούνιο, μετά από κάλεσμα του συνταξιούχου λυκειάρχη Παροικιάς, ποιητή και ενεργού πολίτη Χρίστου Γεωργούση. Σήμερα, τα μέλη της ομάδας στο facebook πλησιάζουν τις 2.000, ενώ, την ώρα που διαβάζετε το ρεπορτάζ, εκατοντάδες από αυτά βρίσκονται στη Σάντα Μαρία, μια από τις «κατειλημμένες» παραλίες, προκειμένου να διεκδικήσουν αυτό που τους στερούν: τον δημόσιο χώρο. Για τη συγκεκριμένη παραλία, η οποία βρίσκεται στην καρδιά προστατευόμενης περιοχής Natura, το δημοτικό συμβούλιο Πάρου έχει αποφασίσει οριστικά (23.6.23) τη µη παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας για ανάπτυξη οµπρελοκαθισµάτων μέχρι το 2025. «Δεν είναι μόνο η (Μικρή και Μεγάλη) Σάντα Μαρία. Ο Φάραγκας στα ανατολικά, που βρίσκεις απάγκιο από τους αέρηδες, οι Κολυμπήθρες με το εξωπραγματικό τοπίο, το Πάρκο της Πάρου (εκεί η κατάληψη έχει ξεπεράσει το... 100%), ο Λογαράς, η Αλυκή, όλες τελούν υπό κατάληψη από ομπρελοκαθίσματα», εξηγεί στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο Χρ. Γεωργούσης.
Από το 1978 το νησί έχει δει τη σταδιακή καταστροφή των «παραδεισένιων παραλιών». «Η αλλαγή στην αρχή συνέβαινε με μικρές ταχύτητες αλλά επιταχύνθηκε ανεξέλεγκτα την τελευταία 15ετία. Επιχειρηματίες επεκτείνονται, αγοράζουν τα πάντα, δημιουργούν απίστευτη ηχορύπανση, χτίζουν προβλήτες μέσα στο νερό - το Μαρτσέλο, εδώ στην Παροικιά, κινδυνεύει από μια τερατώδη οικοδομή η οποία θα ισοπεδώσει τις αμμοθίνες». Οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες της τουριστικής μονοκαλλιέργειας πριονίζουν το ίδιο τους το μέλλον: οι συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο, «με την ανοχή, δυστυχώς, μεγάλης μερίδας του κόσμου και των δημοτικών Αρχών, θα διώξουν πολύ κόσμο», προβλέπει ο Χρ. Γεωργούσης. Διότι οι τουρίστες δεν θα απολαμβάνουν την Πάρο που γνώριζαν παλιά - μας παραπέμπει στον στίχο του Ελύτη: «το ελάχιστο θέλησα και με τιμώρησαν με το πολύ…».
Το κίνημα είναι μεταδοτικό
«Παρότι κατοικώ στην Πλάκα της Νάξου, πονάει η ψυχή μου και δεν κολυμπάω εδώ πια. Χρειάζεται να κάνεις ζιγκ ζαγκ για να φτάσεις στη θάλασσα»: η Μαρκέλλα Χένσλεϊ, Ελληνοαμερικανίδα που αποφάσισε να ζήσει στο αγαπημένο της νησί, πήρε απηυδισμένη τη σκυτάλη από τους γείτονές της στην Πάρο και μέσα σε ελάχιστα 24ωρα η σελίδα «Σώστε τις παραλίες της Νάξου» έχει ξεπεράσει τα 1.200 μέλη. Στην Πλάκα, η παρανομία πέρασε σε… αναβαθμισμένη πίστα ήδη από την περασμένη άνοιξη, όταν κάποιοι αφαίρεσαν με εκσκαφέα ακτόλιθους από τον βυθό, δηλαδή τις πλάκες που προστατεύουν την άμμο από τη διάβρωση. «Ο εν λόγω εκβραχισμός ήταν η αρχή. Τον τελευταίο μήνα παρακολουθούμε την πρωτοφανή σε τέτοιο μέγεθος για τη Νάξο καταστροφή των αμμοθινών και αμμουδιών στη δυτική Νάξο. Που προστίθεται στις αυθαίρετες κατασκευές, τους δρόμους προς την παραλία, τα απλωμένα κάθε χρόνο και περισσότερο τραπεζοκαθίσματα και ομπρελοκρέβατα», συμπληρώνει η Ελένη Ανδριανοπούλου.
Εχει μεγαλώσει στο νησί και γνωρίζει από παιδί τις παραλίες που έγιναν σταδιακά «χρυσή μηχανή χρήματος». «Δεν είχαν καμία σχέση με αυτό που είναι τώρα. Η προσέλευση χιλιάδων ανθρώπων κάθε χρόνο έχει σημαντικό αποτύπωμα στο περιβάλλον. Πρέπει να μπει σε ένα πλαίσιο με κανόνες». Για παράδειγμα, η καταστροφή της αμμουδιάς του Άγιου Προκόπη συντελείται τώρα που μιλάμε. «Οι ομπρέλες έχουν καρφωθεί στην ευαίσθητη βλάστηση των αμμοθινών που συγκρατούν τη θάλασσα για να μην μπει στις λιμνοθάλασσες από πίσω (βρίσκονται σε υψόμετρο κάτω από τη στάθμη της θάλασσας) και να μην εξαφανιστεί μια για πάντα ένα τεράστιο κομμάτι αμμουδιάς». Εκτός από τις αμμοθίνες, τονίζει η Ελένη Ανδριανοπούλου, πρέπει να περιφραχθούν και οι αλυκές της Νάξου (Στελίδα, Προκοπής, Καστράκι-Αλυκό, Μικρή Βίγλα), η τρυφερή βλάστηση των οποίων «καταστρέφεται από τους χιλιάδες ανθρώπους και τροχοφόρα που περνάνε από πάνω ή παρκάρουν». Χωρίς τις αλυκές, η θάλασσα θα εισχωρήσει στην ακτή.
Η ασυδοσία δεν ευδοκιμεί μόνο στη Νάξο: πολλοί από τους ιδιώτες που διαθέτουν άδεια για τη χρήση κοινοχρήστων χώρων σε όλες τις ελληνικές παραλίες συνήθως καταλαμβάνουν μεγαλύτερη έκταση από εκείνη που ορίζει η ΚΥΑ 38609 ΕΞ 2023 (με ανώτατο όριο το 50% της παραλίας) ή/και οι σχετικές άδειες. Παράλληλα, τοποθετούν ομπρέλες και ξαπλώστρες σε εμφανώς μεγαλύτερη πυκνότητα από την επιτρεπόμενη καθώς και σε απόσταση μικρότερη των πέντε μέτρων από την ακτογραμμή, ενώ η πρόκληση ηχορύπανσης (με υπέρβαση του ορίου των 50 ντεσιμπέλ) έχει γίνει κανονικότητα στις παραλίες που οι ταξιδιωτικοί οδηγοί αποκαλούν «κοσμοπολίτικες». «Δεν είμαστε ενάντια στην ανάπτυξη αλλά πρέπει να υπάρχει ένα βιώσιμο σχέδιο για το πώς θα είμαστε σαν νησί σε 10 χρόνια. Υπάρχουν και τουρίστες που δεν θέλουν ξαπλώστρες, που δεν θέλουν να πληρώνουν, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι κάτοικοι δικαιούνται την απρόσκοπτη πρόσβαση στις παραλίες τους!» εξηγεί η Μαρκέλα Χένσλεϊ.
Οι πολίτες κάνουν τη δουλειά των Αρχών
Μέλη της Κίνησης Πολιτών Πάρου «τοποθέτησαν» τις μισθώσεις του 2022 πάνω σε πραγματικές αεροφωτογραφίες της ίδιας χρονιάς αναδεικνύοντας τον βαθμό παράνομης επέκτασης των ομπρελοκαθισμάτων. Επίσης, αποτύπωσαν φωτογραφικά όλες τις παράνομες κατασκευές σε παραλίες του νησιού. Μπορείτε να δείτε τα δεδομένα στο https://lab.digitalparos.com μαζί με τις αποφάσεις μίσθωσης κάθε παραλίας.
Αν κατόρθωσαν οι πολίτες να εντοπίσουν τις εκτεταμένες αυθαιρεσίες, προκύπτουν ερωτήματα για την ολιγωρία των Αρχών. Ο δήμαρχος Πάρου ισχυρίζεται (Καθημερινή, 12 Ιουλίου) πως έχει περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης, που εξαντλούνται στην καταγγελία παραβάσεων στην Κτηματική Υπηρεσία, η οποία δεν στέλνει κλιμάκια για αυτοψίες. Στην ανοιχτή συνέλευση της Κίνησης όμως, πρώην αντιδήμαρχος υπενθύμισε πως ο δήμος είχε αντιδράσει δυναμικά σε αντίστοιχες περιπτώσεις: Μετά από δύο προειδοποιήσεις προς επιχειρηματία που παρανομούσε, έστειλε όχημα του δήμου να μαζέψει όποια ομπρέλα και ξαπλώστρα έβρισκε εκτός των ορίων παραχώρησης. Η Κίνηση Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες έχει ήδη απευθυνθεί προς όλους τους αρμόδιους φορείς (δήμο, αστυνομική διεύθυνση και Λιμεναρχείο Πάρου, Κτηματική Υπηρεσία Κυκλάδων, Εισαγγελία Πρωτοδικών Σύρου και Εισαγγελία Εφετών Αιγαίου) απαιτώντας την αποκατάσταση της νομιμότητας.
Κενό γράμμα η εγκύκλιος του Αρείου Πάγου
«Οι δήμοι έχουν εκ του νόμου υποχρέωση για ελέγχους και, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνονται καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, οφείλουν να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Αστυνομικές Αρχές και την Κτηματική Υπηρεσία», σημειώνει, υπό καθεστώς ανωνυμίας, μέλος του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου. H συλλογικότητα, παρά τις αγωγές σε βάρος της από την ΟΝΕΧ, αναδεικνύει με επιμέλεια τα περιβαλλοντικά ζητήματα στο νησί. «Αγκαθωπές και Βάρη έχουν ιδιωτικοποιηθεί έμμεσα, δεν υπάρχει κενός χώρος», τονίζει ο ίδιος. Χαμένος είναι και ο Δήμος Σύρου, που εισπράττει τίμημα για συγκεκριμένα τετραγωνικά ενώ οι ομπρέλες έχουν εξαπλωθεί σε πολλαπλάσια έκταση. Στη Σύρο υπάρχουν ολόκληρες κατασκευές («ντεκς») πάνω σε παραλίες όπου η διάβρωση έχει «φάει» την αμμουδιά.
Τραγική ειρωνεία; Έχουν ήδη περάσει δυόμισι μήνες από την εγκύκλιο του Αρείου Πάγου (αρ. 10/2023), με την οποία καθίσταται σαφές στους εισαγγελείς Πρωτοδικών της επικράτειας -και κατ' επέκταση στις Αρχές και τους πολίτες- ότι «η απρόσκοπτη πρόσβαση στις παραλίες αποτελεί conditio sine qua non για το φετινό καλοκαίρι». Αυτό είναι και το ανυποχώρητο αίτημα των τοπικών κινημάτων, η «μη παραβίαση του νόμιμου προορισμού των κοινοχρήστων πραγμάτων και η υποχρέωση των εισαγγελέων και των Αρχών να ελέγχουν διαρκώς αν η παραχώρηση για χρήση τμημάτων αυτών γίνεται για την άσκηση δραστηριοτήτων που ορίζει ο νόμος και που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού».
Η νομιμότητα δεν αποτελεί κάποιο καπρίτσιο των διαμαρτυρόμενων Κυκλαδιτών -σε διάφορα τοπικά ΜΜΕ στοχοποιούνται ήδη ως «υπερβολικοί» ή «πολιτικά υποκινούμενοι» ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών- αλλά τη μόνη οδό για να προφυλάξουν το μέλλον του τόπου τους. «Ειδικά η Νάξος, σε αντίθεση με άλλα “τουριστικά” μέρη, αποτελεί οικότοπο εξαιρετικής σημασίας. Σχεδόν όλη η νότια ακτογραμμή και η οροσειρά της είναι προστατευόμενη περιοχή Natura, ενώ υπάρχουν επιπλέον προστατευόμενες περιοχές ως Καταφύγια Άγριας Ζωής. Μέσα σε αυτές τις περιοχές συμβαίνουν καταστροφές και αυθαιρεσίες - πριν μια εβδομάδα ξεκίνησε από ανθρώπινο χέρι η μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει γνωρίσει το νησί», επισημαίνει η Ελένη Ανδριανοπούλου. «Το ζήτημα δεν είναι απλά οι “πολυθρόνες και οι ομπρέλες”. Κυρίως είναι όσα συνδέονται με αυτές: η καταπάτηση των ακτών και άλλα δεινά που κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε. Είναι, σε τελική ανάλυση, η ολοκληρωτική επικράτηση του “κάνω ό,τι μού γουστάρει” και της ανομίας. Η αυθάδεια και το θράσος. Οι παλαιότερες γενιές πρέπει να σκεφτούν ποια Πάρο θα παραδώσουν στα παιδιά τους», καταλήγει ο Χρ. Γεωργούσης.
