Την Τετάρτη το πρωί, οι κάτοικοι των Εξαρχείων ξύπνησαν βλέποντας στην Καλλιδρομίου ένα δέντρο λιγότερο κι ένα τετράγωνο περισσότερο τσιμέντο, όσο το άνοιγμα που ήταν φυτεμένη η εκλιπούσα πλέον μουριά. Για το μίνι και σπάνια διατηρημένο αθηναϊκό βουλεβάρτο, με τα πλατύφυλλα δέντρα και τα νεοκλασικά στις δύο πλευρές, αυτό δεν ήταν το πρώτο χτύπημα. Είχε προηγηθεί η επιδρομή του ξυλοφάγου εντόμου Xylotrechus chinensis, ενός σκαθαριού που διεισδύει στους κορμούς και στα κλαδιά των συγκεκριμένων δέντρων για να τραφεί, με αποτέλεσμα να τους προξενεί σημαντικές φθορές που φθάνουν μέχρι και τη νέκρωσή του.
Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η Καλλιδρομίου να έχει απομείνει σε μεγάλα τμήματά της με κομμένα κούτσουρα και διάσπαρτες τρύπες που φαίνονται απ’ τον φλοιό τους και καταλήγουν η κάθε μία σε μια μικρή άβυσσο. Είναι οι τρύπες που κάνει το έντομο κατά την έξοδό του, έτοιμο να πηδήξει στον επόμενο κορμό.
Σαν να μην έφτανε όμως αυτή η καταστροφή, σαν να μην έφτανε ότι δεν υπήρξε άμεση αντίδραση για να μην εξαπλωθεί με ρυθμούς κορωνοϊού στον πληθυσμό των 25.000 συνολικά δέντρων -το έντομο είχε ξεπαστρέψει συνολικά 300 με 350 μουριές σε όλη την Αθήνα μόνο μέσα στο 2020 κι έχει αφήσει πίσω του 1.000 ακόμη ταλαιπωρημένα δέντρα που τελικά τη γλύτωσαν-, τώρα έρχεται και η κάλυψη των μικρών, αλλά πολύτιμων τετραγώνων οξυγόνου, με επιπλέον πλάκες και μπετό κι όχι η αντικατάσταση με νέα δενδρύλλια που έχει διαπιστωθεί ότι είναι ανθεκτικά.
Στην προκειμένη περίπτωση, είναι άγνωστο αν το δέντρο που χάθηκε προσβλήθηκε απ’ το σκαθάρι, καθώς τον χειμώνα τα φύλλα της μουριάς είναι έτσι κι αλλιώς πεσμένα. Κάποια στιγμή ωστόσο έγειρε, από άλλη αιτία, και ακούμπησε πάνω σε μια πέτρινη περίφραξη. Περίοικος μας ανέφερε ότι υπήρχε από κάτω υδραυλική βλάβη, την οποία επιδιόρθωσε με κάποια καθυστέρηση ημερών συνεργείο της ΕΥΔΑΠ και στη συνέχεια οι εργάτες κάλυψαν το σημείο που ήταν το δέντρο, για να μην χτυπήσει κανείς, όπως εξηγήθηκε εκ μέρους του δήμου.
Αυτό το μικρό περιστατικό δεν αποτυπώνει το μέγεθος της καταστροφής που επιτελείται στην πόλη, συμπυκνώνει όμως την αντιμετώπιση που τυγχάνει να έχει το πράσινο του κέντρου (και όχι μόνο) τα τελευταία χρόνια κι ακόμη περισσότερο τους τελευταίους μήνες. Επίσης, πρόκειται για ακόμα μία εικόνα γκρίζας θλίψης που προστίθεται στα κατακρεουργημένα δέντρα της Ακαδημίας Πλάτωνος, στην ισοπεδωμένη πλατεία Κολωνακίου, στα αφανισμένα πλατάνια μπροστά από τη Νομική, στο ξεγυμνωμένο πάρκο των Ιλισίων.
Οι αιτίες δεν περιορίζονται στο εισαγόμενο σκαθάρι που ανιχνεύτηκε πρώτα στο Ηράκλειο της Κρήτης το 2017. Αφορούν επίσης τα έντονα καιρικά φαινόμενα και την έλλειψη προετοιμασίας, όπως οι τελευταίοι χιονάδες ("Μήδεια" και "Ελπίδα"). Τα φράγματα απ’ τις πυκνές φυλλωσιές των πεσμένων δέντρων που είδαμε στους δρόμους κατά τη χιονοθύελλα του περασμένου Ιανουαρίου μεταφράστηκαν συνολικά σε 10.000 τραυματισμένα δέντρα στον Δήμο Αθηναίων, πολλά από τα οποία έπεσαν υπό το βάρος του χιονιού. Για να μαζέψουν οι δήμοι της Αττικής τα δέντρα και τα κλαδιά που βρίσκονταν κάτω χρειάστηκαν περισσότερες από δύο εβδομάδες. Και τότε ήταν που ο αντιδήμαρxος Κλιματικής Αλλαγής και Πρασίνου Χρήστος Τεντόμας, αντί της αναπλήρωσης των απωλειών, προανήγγειλε ότι μέχρι τον Απρίλιο θα είχαν κλαδευτεί τα 30.000 από τα 100.000 δέντρα που υπάρχουν συνολικά σε δημόσιους χώρους στην Αθήνα.
Το αποτέλεσμα το αντικρίζουν με τρόμο οι κάτοικοι τις τελευταίες ημέρες. Ανεβάζουν αναρτήσεις στις οποίες δείχνουν δρόμους με δέντρα τα οποία έχουν χάσει τα μεγαλύτερα άκρα τους κι έχουν μείνει με ελάχιστα χλωρά κλαδιά. Περπατούν στα ίδια σημεία της γειτονιάς τους και παρατηρούν ότι δεν υπάρχει πλέον σκιά, όλο και πιο αναγκαία όσο πλησιάζουμε προς το καλοκαίρι, ενώ ανοίγει πληγή στην ψυχή η μυρωδιά που έρχεται απ’ τους πετσοκομμένους σωρούς με κλωνάρια που είναι γεμάτα άνθη και βλαστούς. Τα λευκά και ροζ λουλούδια των δένδρων κείτονται στην άσφαλτο.
Η καρατόμηση των δέντρων είναι μία μέθοδος που φαίνεται να εφαρμόζεται λόγω της έλλειψης προσωπικού ώστε ν’ αργήσουν πάλι τα δέντρα να μεγαλώσουν. Γνωστή και ως tree topping, προκαλεί απώλεια από 50% έως 100% του πράσινου φυλλώματος, παρεμποδίζοντας τη φυσική του ανάπτυξη και κάνοντάς το πιο ευάλωτο σε φυτασθένειες λόγω της μικρότερης αντοχής των νέων βλαστών.
«Έχουμε πετσόκομμα. Γιατί το έχουμε; Γιατί τα κλαδέματα γίνονται από προσωπικό που πιθανότατα δεν ξέρει τι κάνει» λέει στην ΑΥΓΗ ο Μιχάλης Στογιάννου, γεωπόνος και ένας απ’ τους δύο εκπροσώπους της "Ανοιχτής Πόλης" στον φορέα που σχηματίστηκε από τον δήμο για τον Εθνικό Κήπο και τον λόφο Φιλοπάππου.
Λόγω της έλλειψης αρκετών εργαζομένων, την οποία έχει αναγνωρίσει η διεύθυνση πρασίνου χωρίς όμως να δεσμεύεται για άμεσες προσλήψεις, το σύνολο της συντήρησης του πρασίνου έχει εκχωρηθεί σε ιδιωτική εταιρεία με την επωνυμία UNISON. «Μέχρι εδώ ας πούμε καλά. Η εταιρεία όμως θα πρέπει να επιβλέπεται ταυτόχρονα προκειμένου να ελέγχεται ότι κάνει σωστά τη δουλειά για την οποία την καλέσαμε. Πολύ δε περισσότερο, όταν το υλικό που διαχειρίζεσαι είναι ζωντανό υλικό, δεν επιδέχεται σφάλματος. Δεν μπορείς να πεις 'ξέρεις, έκοψα το μισό δέντρο, συγγνώμη, έκανα λάθος'». Αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει επαρκώς, πάλι εξαιτίας του αποδυναμωμένου δυναμικού.
«Συνεπώς, πρέπει να αξιολογηθεί τι έγινε. Έχουμε απευθυνθεί στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο να συγκροτήσει μια επιτροπή να κάτσει να δει τι ακριβώς τι έχει συμβεί και να γνωμοδοτήσει πάνω σε αυτό που γίνεται» καταλήγει ο κ. Στογιάννου, ενώ το θέμα αναμένεται να συζητηθεί μετά από πίεση της "Ανοιχτής Πόλης" και στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο.
Βρίσκουν φωλιές και νεοσσούς στην άσφαλτο
Τη χειρότερη δυνατή περίοδο γίνονται τα κλαδέματα για την -έτσι κι αλλιώς περιορισμένη- πανίδα της πόλης. Όπως καταγγέλλουν οι οργανώσεις, μετά την καρατόμηση των δέντρων βρίσκουν στο έδαφος τα σπίτια των πουλιών και τα μικρά τους, καθότι η άνοιξη είναι η αναπαραγωγική τους εποχή
«Κατά την πρώτη καραντίνα», λέει στην ΑΥΓΗ ο βιολόγος-περιβαλλοντολόγος Μαρτίνος Γκέτλιχ, «οι κάτοικοι της πόλης ανακάλυψαν τα κοτσύφια που κελαηδούσαν και έτσι διαπίστωσαν ότι υπάρχουν πουλιά και, γενικότερα, φύση μέσα στις πόλεις μας. Οι ρυθμοί της ζωής και η ηχορύπανση των πόλεων ήταν τέτοια που δεν επέτρεπαν να συνειδητοποιήσουμε πόσα πουλιά ζούνε δίπλα μας νωρίτερα». Αυτή η σχέση που αναπτύχθηκε διαταράσσεται τώρα απ’ τους ήχους των πριονιών.
«Πρόκειται για μία πρωτοφανή επίθεση στο πράσινο των πόλεων και ιδίως στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας» σημειώνει ο κ. Γκέτλιχ, υπεύθυνος Πολιτικής στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μίας από τις 30 περιβαλλοντικές οργανώσεις που ζητούν με κοινή τους ανακοίνωση να σταματήσει άμεσα η καταστροφή των αστικών δέντρων.
Οπως μας τονίζει, η παρέμβαση στα δέντρα, εκτός από εκτεταμένη και βάναυση, γίνεται τη χειρότερη δυνατή περίοδο. «Η άνοιξη είναι η εποχή της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών. Ίσως κάποιοι δεν το έχουν συνειδητοποιήσει, αλλά, ναι, έχουμε πουλιά, όπως για παράδειγμα τα κοτσύφια και οι δεκαοχτούρες, που φωλιάζουν στα δέντρα ακόμη και μέσα στην πόλη. Με την καρατόμηση που γίνεται, οι φωλιές, τα πουλιά, οι νεοσσοί και τα αβγά πέφτουν στο χώμα, με την κατάληξη να είναι συνήθως μοιραία».
Ο χρόνος κλαδέματος είναι λάθος έτσι κι αλλιώς για τους σκοπούς του ίδιου καθαυτού του σχεδιασμού. «Τις νεραντζιές για παράδειγμα δεν τις κλαδεύουμε την άνοιξη, το κάνουμε αρκετά νωρίτερα. Δεν δημιουργεί στα ίδια τα δέντρα κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, άλλα αν κλαδεύεις γιατί θέλεις να κατευθύνεις την ανάπτυξη σε κάποιο σημείο, την άνοιξη ήδη έχει ξεκινήσει το δέντρο ν’ αναπτύσσεται» λέει ο Μ. Στογιάννου.
Το κακό, όσο πρόλαβαν, σταμάτησαν στην Ακαδημία Πλάτωνος. «Ήρθαν 1η Απριλίου, σαν να ήταν κακόγουστη φάρσα. Ο εργολάβος του δήμου καρατομούσε δέντρα στον χώρο του περιστυλίου μέχρι που τον διακόψαμε. Ζητήσαμε να μιλήσουμε με υπεύθυνο γεωπόνο. Δεν υπήρχε, ούτε του δήμου ούτε του εργολάβου.
Έπειτα ήρθε η τεχνολόγος γεωπόνος του δήμου, υπεύθυνη για τον τομέα, λέγοντας ότι λειτουργούν καθ’ υπόδειξή της. Σκέψου όμως ότι για ένα δέντρο το οποίο ξέρουμε ότι είναι νεκρό από καιρό, μας είπε ότι είναι ζωντανό και θα πετάξει σε λίγο καιρό» λέει η Μαρίνα Σιούτη, μέλος της πρωτοβουλίας αγώνα για την προστασία του πάρκου. Όπως σημειώνει ακόμη, «τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχουν γίνει καθόλου φυτεύσεις εντός και περιφερειακά του πάρκου», ενώ δεν έχει γίνει και καμία κίνηση για την αντικατάσταση των δέντρων που έχουν ξεραθεί.
Οι τσιμεντένιες αλάνες του μετρό στη θέση αιωνόβιων δέντρων
Σημαντική ανησυχία για το μέλλον του αστικού πρασίνου προκαλούν επίσης τα εργοτάξια του μετρό. Το Παρατηρητήριο Αστικού Πρασίνου, μια ομάδα ανθρώπων που καταγράφει τις εξελίξεις που συμβαίνουν δέντρο το δέντρο στην πόλη, επικαλείται το παράδειγμα του σταθμού στον Κορυδαλλό, «όπου ισοπεδώθηκαν πάνω από 150 μεγάλα δέντρα και η πλατεία μετατράπηκε σε μια μεγάλη τσιμεντένια αλάνα 10.000 τ.μ.». Όπως σημειώνει, ναι μεν «το μετρό είναι απαραίτητο. Οι τεράστιοι σταθμοί όμως δεν είναι». «Ο νέος σταθμός της Καισαριανής», για παράδειγμα, «παρ' όλο που υπάρχει διαθέσιμος χώρος μερικά μέτρα μακριά, χωροθετήθηκε ακριβώς εκεί όπου υπήρχε το περισσότερο πράσινο. Αυτό είναι απαράδεκτο».
