Εφετείο, λεωφόρος Αλεξάνδρας, πρωινό Δευτέρας. Η οικογένεια του Ζακ, μαζί με μία εκ των δικηγόρων τους, βγαίνει πολύ νωρίς από τη δικαστική αίθουσα, καθώς απολογήθηκε μόνο ένας αστυνομικός, ενώ η απολογία του δευτέρου μετατέθηκε για την ερχόμενη Τετάρτη 13 Απριλίου, οπότε και θα κλείσει τον κύκλο των καταθέσεων και των απολογιών μετά από επτά μήνες.
Η Ελένη, η μητέρα του Ζακ, βιάζεται να επιστρέψει στην Ιτέα γιατί την περιμένουν οι μαθητές της. Είναι καθηγήτρια Αγγλικών. Δέχεται όμως να μιλήσει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής κάνοντας τον πρώτο απολογισμό της δίκης για τη δολοφονία του παιδιού της και αναμένοντας την αγόρευση του εισαγγελέα. «Θα μπορούσα να συγχωρήσω τους δολοφόνους -κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί και προδοσία προς το παιδί μου- αν είχαν μετανοήσει. Όμως δεν είδα στάλα μετάνοιας» ήταν η συγκλονιστική της δήλωση με συγχωρητική διάθεση, παρά τη φωτιά που την καίει.
«Η τελευταία μας ελπίδα είναι ακουμπισμένη στα οκτώ πρόσωπα των δικαστών της έδρας. Αυτά τα πρόσωπα που όλους αυτούς τους μήνες μας κοιτάνε στο πρόσωπο, που τους κοιτάμε κι εμείς, που ζήσαμε μαζί όλες τις εντάσεις, που ξαναζήσαμε τις εικόνες της φρίκης και τις ωμότητες, τις βιαιότητες. Αυτά τα οκτώ πρόσωπα είναι η τελευταία μας ελπίδα για ανθρωπιά, που μέχρι τώρα δεν τη συναντήσαμε...
Ελπίζουμε πως κατάλαβαν τι συνέβη και θα αποδώσουν δικαιοσύνη στο παιδί μας. Γιατί έτσι θα αποτρέψουν μελλοντικούς θύτες που θα σκεφτούν και θα δράσουν με τον ίδιο τρόπο που λειτούργησαν οι κατηγορούμενοι και θα αποτρέψουν νέα θύματα. Τους εμπιστευόμαστε και προσδοκούμε δικαιοσύνη, όχι για το παιδί μας -ο Ζαχαρίας χάθηκε, δεν επιστρέφει-, αλλά για τα νέα παιδιά, τη Δικαιοσύνη, την Ελλάδα του μέλλοντος. Οι δικαστές είναι οι μόνοι που μπορούν να σταματήσουν αυτή την κατηφόρα και την ανεξέλεγκτη βία που κυριαρχεί στις μέρες μας» λέει χωρίς ίχνος ρεβανσισμού. «Έχω φτάσει σε ένα σημείο που μπορώ να ‘προδώσω’ το παιδί μου και να συγχωρήσω τους δολοφόνους του αν έβλεπα μετάνοια. Δεν μπορώ να λειτουργήσω διαφορετικά. Σκέφτομαι ότι πρώτα θα συγχωρούσα τους δολοφόνους και μετά θα τα έβαζα με τον εαυτό μου, πώς μπόρεσα και έκανα αυτό στο παιδί μου. Όμως είμαι σίγουρη ότι και ο Ζαχαρίας μου το ίδιο θα έκανε. Θα τους συγχωρούσε αν έδειχναν μεταμέλεια. Όμως κανείς δεν μετάνιωσε».
Μπορεί να είναι και η ανάγκη της μάνας να ακούσει μια συγγνώμη. Όμως αυτή η λέξη δεν ακούστηκε από τα χείλη των κατηγορουμένων. «Περίμενα από τον καταστηματάρχη και τον μεσίτη λίγη ευαισθησία, λίγη ανθρωπιά, λίγη μεταμέλεια, μια σταγόνα μετάνοιας. Και είδα ακριβώς το αντίθετο. Συνεχώς επαναλάμβαναν ότι ο Ζαχαρίας έφταιγε και προκάλεσε τον θάνατό του.
Ο ένας κατηγορούμενος έλεγε ότι προστάτευσε την περιουσία του και ο άλλος τους πολίτες που κατέγραφαν με τα κινητά τους το θέαμα. Όμως ήταν τόσο κοντά όλοι αυτοί, που μάλλον δεν φοβόντουσαν. Αν αισθάνονταν απειλή, θα ήταν σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός μέτρου από το συμβάν και όχι με τα κινητά στο χέρι. Τι παραλογισμός είναι αυτός να καταγράφεις τη βία; Σε ποιον να τη δείξεις; Στα παιδιά σου; Επίσης, πώς αντέχεται να ξαναδείς δεύτερη φορά σε βίντεο τόση βία; Μάλλον η κοινωνία έχασε την ευαισθησία της, είναι εξαγριωμένη, έχει γίνει η ίδια τιμωρός. Πώς όμως να πορευτούμε έτσι;» μας λέει η Ελένη με αγωνία για τα μελλούμενα.
Στη δικαστική αίθουσα ο ένας κατηγορούμενος είναι πάντα παρών. Ο δεύτερος, ο κοσμηματοπώλης, ήρθε μόνο στην απολογία του. «Πίστευα ότι απουσίαζε από τη δικαστική αίθουσα γιατί ντρεπόταν, γιατί δεν ήθελε να μας κοιτάξει στα μάτια. Όμως έμεινα άφωνη όταν άκουσα τον λόγο του, τα ψέματα που είπε πως ήταν άρρωστος και ότι δύσκολα στεκόταν όρθιος. Πώς όμως είχε το κουράγιο και τη δύναμη να χτυπήσει τον Ζαχαρία και μάλιστα να δείχνει στους δικαστές τον τρόπο που κλωτσούσε το σώμα του παιδιού μου; Επίσης, είπε πως ‘παρασύρθηκε’ και έγινε βίαιος από το κοινό που παρακολουθούσε το θέαμα. Εκεί έχασα κάθε ελπίδα για μετάνοια των δύο κατηγορουμένων. Ο ένας κατηγορούμενος, που δεν έχει λείψει δευτερόλεπτο από τη δικαστική αίθουσα, με την υπεροπτική στάση του προσπαθεί να μας πείσει ότι είναι πολύ άνετος, πως δεν είναι φταίχτης, μπορεί να είναι και ήρωας γιατί ‘έσωσε’ κόσμο από την επιθετικότητα του Ζαχαρία. Καμία μετάνοια, καμία συντριβή» λέει με απογοήτευση.
Αστυνομική ομερτά
Οι καταθέσεις των αστυνομικών δεν έκρυβαν εκπλήξεις. Πλήρης ομοφωνία στην επιχειρηματολόγια. «Στη σημερινή του κατάθεση», λέει η μητέρα του Ζακ, «ο ένας αστυνομικός είπε ότι αρχικά δεν συμμετείχε, ήταν παρατηρητής της σύλληψης. Όταν όμως του ζητήθηκε βοήθεια, τότε πάτησε πάνω στον μηρό του Ζακ για να τον δεσμεύσει να μην φύγει. Δύο άλλοι αστυνομικοί στις καταθέσεις τους έλεγαν ότι ο Ζακ κρατούσε μαχαίρι και όχι ένα κομμάτι γυαλί. Έκαναν και οι δύο το ίδιο λάθος. Παράξενο... Μπορεί να μην είδαν τον Ζακ που ήταν μέσα στο μαγαζί, αλλά τους έχει εμπεδωθεί το ψέμα, ότι κρατούσε μαχαίρι, ήταν επικίνδυνος, άρα έκαναν το καθήκον τους. Δεν λειτούργησε κανένα ένστικτο, πρώτα να σώσουν το Ζακ και εκ των υστέρων να αποδώσουν ευθύνες.
Ο Ζακ ήταν το θύμα, αυτό ειπώθηκε μόνο από έναν αστυνομικό. Όλοι οι υπόλοιποι είχαν μια πανομοιότυπη αφήγηση και μάλιστα επέστρεφαν για να προσθέσουν κατηγορίες. ‘Κάναμε τα απολύτως απαραίτητα, αυτά που μας επιβάλλει η υπηρεσία, δεν ευθυνόμαστε για κάτι’ λέγανε συνεχώς. Αυτό δεν με εκπλήσσει, γιατί είναι αστυνομικοί. Υπάρχει μεταξύ τους ομερτά και ο ένας καλύπτει τον άλλον. ‘Είμαστε όλοι μια οικογένεια’ είπε κάποιος αστυνομικός στην απολογία του στην αρχή της δίκης».
Ξεπεράστηκαν τα όρια στην υπεράσπιση των κατηγορουμένων
Η μητέρα του Ζακ, βλέποντας και τους δολοφόνους του Παύλου Φύσσα να αποφυλακίζονται, σκέφτεται με ποια ποινή είναι αποτελεσματικός ο σωφρονισμός όσων φυλακίζονται. «Ξέρουμε ότι οι ποινές που επιβάλλονται στην Ελλάδα δεν είναι αυστηρές. Γνωρίζω τα προβλήματα στα σωφρονιστικά καταστήματα. Όμως αυτός δεν είναι λόγος για να γίνουν οι ποινές ηπιότερες. Στόχος της ποινής είναι να αποτρέπει παρόμοια εγκλήματα... Στο εξωτερικό γνωρίζω περίπτωση κόρης που για την ηθική αυτουργία του θανάτου της μητέρας καταδικάστηκε σε 100 χρόνια. Και μόνο η σκέψη και η οργάνωση ενός εγκλήματος είναι καταδικαστέα. Γιατί η ποινή να είναι αυστηρή μόνο σε φρικαλέα εγκλήματα; Δυστυχώς, μικρές ποινές, εφέσεις, ελαφρυντικά, όλα συμβάλλουν να μην αποτραπεί το έγκλημα. Ξέρω ότι οι κατηγορούμενοι, και να δικαστούν, θα αποφυλακιστούν και θα συνεχίσουν μάλλον να σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Μακάρι η Πολιτεία να βρει τρόπο να τους αλλάξει, αλλιώς ας παρεμποδίσει τα απάνθρωπα ένστικτά τους».
Η Ελένη βρέθηκε για πρώτη φορά σε δικαστική αίθουσα και εκπλήσσεται από το πώς παραβιάζουν οι συνήγοροι των κατηγορουμένων τις κόκκινες γραμμές. «Δεν υπάρχουν κόκκινες γραμμές. Οι δικηγόροι χωρίς συστολή μπορούν να πουν τα μεγαλύτερα ψέματα, να τρομοκρατήσουν, να κατηγορήσουν χωρίς αποδείξεις, να ζητήσουν την τιμωρία και τη φυλάκιση κάποιων ανθρώπων. Δεν υπάρχει κανένα όριο στην υπεράσπιση του πελάτη τους. Τους είναι εύκολο το λιντσάρισμα όχι μόνο ενάντια στο παιδί μου αλλά και απέναντι σε ανεξάρτητες Αρχές, κρατικούς θεσμούς και επιστήμονες. Τους αμφισβητούν, τους απαξιώνουν. Επίσης, για μάρτυρες που κατέθεσαν στοιχεία-ντοκουμέντα υπέρ του Ζαχαρία είπαν ότι λένε ψέματα. Με αιφνιδίασε ο τρόπος υπεράσπισης των δύο κατηγορουμένων. Νομίζω πως τα όρια ξεπεράστηκαν».
Στη δίκη κατέθεσαν πολλοί υπέρ του Ζακ, τους οποίους η οικογένεια δεν τους γνώριζε. «Εκτός από τους παιδικούς φίλους του Ζαχαρία που γνώριζα, όλοι αυτοί οι μάρτυρες που ήρθαν στο δικαστήριο μου ήταν άγνωστοι. Δεν γνωρίζαμε πόσο μεγάλος ήταν ο κύκλος των φίλων και των γνωστών του. Εκπλαγήκαμε ευχάριστα. Όμως όλους αυτούς θα ήθελα να τους γνωρίσω όχι κάτω από αυτές τις συνθήκες. Να ζούσε το παιδί μου και να τους γνώριζα σε χαρές» λέει γεμάτη πικρία.
Αλληλεγγύη εντός και εκτός Ελλάδας
Στο Βελιγράδι, μια ομάδα νεαρών ανέβασε στο Διαδίκτυο ένα τραγούδι αφιερωμένο στο Ζακ. Επίσης, στη Γαλλία γυρίζεται μια ταινία μικρού μήκους-ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Ζακ από μαθητές μιας σχολής κινηματογράφου όπου φοιτά μια παιδική του φίλη. Η ζωή του Ζαχαρία και η πολύπλευρη προσωπικότητά του -ακτιβιστής και καλλιτέχνης- αξίζει να ερευνηθούν από τις νεότερες γενιές.
Η μητέρα του Ζακ δηλώνει αιφνιδιασμένη από το μεγάλο κύμα αλληλεγγύης για το παιδί της. «Ό,τι έχει συμβεί έως σήμερα είναι εξαιτίας της αλληλεγγύης και της αγάπης προς το παιδί μου. Δεν πρόκειται το όνομα του Ζακ να ξεχαστεί. Ήρθαν στην επιφάνεια όλες του οι καλές δράσεις. Μας συμπαραστέκονται τόσο διαφορετικές ομάδες της κοινωνίας. Αυτή είναι η δύναμη του κόσμου, που ασκεί πίεση για την απόδοση δικαιοσύνης» λέει περιστοιχισμένη από νεαρά παιδιά της Φιλοσοφικής που ήρθαν με το πανό τους έξω από το Εφετείο. Τα ελληνικά μίντια ασχολήθηκαν στην αρχή, αλλά τώρα «ξεχάστηκε το θέμα»...
«Θέλω να κλείσει η δίκη με τιμωρία, για να θρηνήσω το παιδί μου χωρίς άλλες έγνοιες»
«Πρέπει να μπει σύντομα ένα τέλος στην περιπέτειά μας. Όσο πιο γρήγορα γίνεται, για να συμμαζέψω τα συναισθήματά μου, να μην σκέφτομαι ότι ο Γολγοθάς είναι μπροστά. Όμως έχω επίγνωση ότι ο κύκλος δεν θα κλείσει σύντομα, γιατί υπάρχουν και οι εφέσεις. Αυτή η μακρόχρονη διαδικασία για μας είναι βασανιστήριο. Ο πατέρας του Ζακ κάθε φορά που κατεβαίνουμε στην Αθήνα, παίρνει φάρμακα για να το αντέξει, βλέπει τις νύχτες εφιάλτες. Δεν μπορούμε να το ξαναζήσουμε. Όταν είμαστε μόνοι μας στο σπίτι, η σκέψη μας είναι στο παιδί μας και στην απουσία του. Όμως στις δικαστικές αίθουσες ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτούς που αφαίρεσαν τη ζωή του Ζαχαρία κι αυτό είναι βασανιστικό. Θέλω να κλείσει η δίκη με τιμωρία, για να θρηνήσω το παιδί μου χωρίς άλλες έγνοιες. Δεν μπορεί να χωρέσει και να αποδεχθεί το μυαλό μου τον τρόπο που πέθανε. Αυτό συνέχεια το απωθώ. Αν είχε πεθάνει από αρρώστια, ίσως να ήταν αλλιώς. Τις πρώτες μέρες του θανάτου, αυτό που μου δίδαξε η χριστιανική πίστη ήταν να εύχομαι να συγχωρεθεί η ψυχή του. Αυτή την ευχή έκανα συνεχώς, να συγχωρήσει ο Θεός τις πράξεις του και να είναι ήρεμος όπου βρίσκεται. Είδα ένα όνειρο που μου έδειξε ότι ο Ζαχαρίας μου ζει πια σε έναν τόπο που έχει ηρεμία και ησυχία. Όπως επίσης σε ένα άλλο όνειρο ήρθε το παιδί μου και μου ευχήθηκε συλλυπητήρια για τον θάνατό του» λέει η Ελένη Κωστοπούλου και τα μάτια της πλημμυρίζουν δάκρυα.
Μακάρι εκεί που είναι ο Ζακ να βρει τη δικαιοσύνη που δεν βρήκε στη Γη…
