Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Για μια αριστερή πολιτική στα πανεπιστήμια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Για μια αριστερή πολιτική στα πανεπιστήμια

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Τίποτα δεν είναι πλέον αυτονόητο αναφορικά με το πανεπιστήμιο. Η βασική λειτουργία των ΑΕΙ τους δύο προηγούμενους αιώνες στην Ελλάδα εντοπιζόταν στη μεταφορά και παραγωγή επιστημονικής γνώσης, στην εκπαίδευση του απαραίτητου για την οικονομία και το κράτος επιστημονικού δυναμικού, στην ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας, του εκσυγχρονισμού και της πολιτιστικής ανάπτυξης. Αυτές οι λειτουργίες συγκροτούσαν τις δεσμεύσεις με τις οποίες οι αριστερές προτάσεις για τα πανεπιστήμια αναμετριόνταν (ζητήματα δημοκρατίας στους θεσμούς παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης, χρηματοδότηση, στελέχωση, πρόσβαση στα ΑΕΙ κ.λπ.). Οι νεοφιλελεύθερες προσεγγίσεις του πανεπιστημίου επιβάλλουν νέους κοινωνικούς και οικονομικούς ντετερμινισμούς (π.χ. «σύνδεση με την αγορά»). Η επικράτηση αυτών των ντετερμινισμών στην Ελλάδα προϋποθέτει την απαξίωση του πανεπιστημίου ως χώρου «ανομίας», ως «βυθιζόμενου στην αναξιοκρατία», ως «υπεύθυνου για την ανεργία» κ.λπ. Ταυτόχρονα, η πανδημία επιταχύνει και προτεραιοποιεί νέες δομικές μεταβολές του διεθνούς ακαδημαϊκού συστήματος. Διαμορφώνονται πλέον ιεραρχίες ανάμεσα σε διεθνή «πανεπιστήμια αριστείας» -όπου η έμφαση θα είναι στη διά ζώσης εκπαίδευση- και μαζικά διεθνή πανεπιστήμια μέτριων προδιαγραφών αγγλόφωνων προπτυχιακών σπουδών που θα γίνονται αποκλειστικά διαδικτυακά.

Ο ολιστικός χαρακτήρας των σπουδών

Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η Ελλάδα ξεμένει από αναπτυξιακές προοπτικές. Μετά από μια κρίση που δεν είναι απλά μετάβασης αλλά δομική, έχουμε απωλέσει πολλά εργαλεία για την όποια κοινωνική και οικονομική ανασυγκρότηση. Μας μένει το πλεονέκτημα του βραδυπορούντος (η δυνατότητα να μάθουμε από τα λάθη των άλλων) και η συνθήκη της πανδημίας που εκ νέου νομιμοποιεί τις δυνατότητες άσκησης δημόσιων πολιτικών. Το πανεπιστήμιο μπορεί εμβληματικά να συνεισφέρει στις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας. Αυτό απαιτεί μια φιλόδοξη και συστημική παρέμβαση αριστερής πολιτικής. Το συστημικό στοιχείο αφορά τον ολιστικό της χαρακτήρα (υποδομές, προγράμματα σπουδών, θεσμικό πλαίσιο έρευνας, διδασκαλίας, διοίκησης) και το εύρος της (όλα τα ελληνικά πανεπιστήμια θα ωφεληθούν αν τα περιφερειακά ενισχυθούν περαιτέρω, όλα τα ελληνικά πανεπιστήμια θα χάσουν αν υποβαθμιστούν τα περιφερειακά πανεπιστήμια). Ο φιλόδοξος χαρακτήρας της θα έγκειται σε σχεδιασμούς που θα τοποθετούν συγκεκριμένες προτεραιότητες και χρονοδιαγράμματα και θα αφορούν τη μέγιστη ενίσχυση σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους: διπλασιασμό της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων και του αριθμού μελών ΔΕΠ, ενίσχυση μόνιμων διοικητικών υπαλλήλων, δωρεάν Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών, επαναπροσδιορισμό των διαδικασιών αξιολόγησης των πανεπιστημίων, πραγματική αντιμετώπιση του νεποτισμού, ευελιξία στις σπουδές, ενίσχυση φοιτητικής στέγασης, λειτουργία των Διετών Προγραμμάτων Σπουδών, διεθνοποίηση χωρίς αγοραίες εκπτώσεις και με έμφαση στα μεταπτυχιακά.

Το πλαίσιο και οι προτεραιότητες

Η αριστερή πολιτική για το πανεπιστήμιο θα συγκροτεί δεσμεύσεις για την παραγωγή γνώσης, γραμμάτων και τεχνών μιας κοινωνικά δίκαιης και περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης, την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού σε Ελλάδα και εξωτερικό, την ενίσχυση της κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής και της κοινωνικής ισότητας, στην πραγματική διεθνοποίηση χωρίς εκπτώσεις αγοραίων προσανατολισμών, τη σύνδεση με κλάδους αιχμής της οικονομίας. Να σκεφτούμε όχι στη βάση τού «τι σήμερα ζητάει η αγορά» αλλά στη βάση τού «τι κοινωνίες και οικονομίες θέλουμε να δημιουργήσουμε». Να προτείνουμε θεσμικές και χρηματοδοτικές παρεμβάσεις που θα έχουν ως βασικό κριτήριο όχι τόσο την «παρούσα κατάσταση» των πανεπιστημίων (λογική επίδοσης) αλλά το «πού θέλουμε να πάμε» τα ελληνικά πανεπιστήμια (λογική στρατηγικών ανάπτυξης). Ταυτόχρονα, το δεσμευμένο αυτό πανεπιστήμιο πρέπει να είναι και εν μέρει αποστασιοποιημένο από τα επείγοντα της συγκυρίας. Η ανάγκη εγγύησης μιας μη δεσμευμένης όψης λειτουργίας του πανεπιστημίου είναι επιτακτική. Η αριστερή πολιτική για το πανεπιστήμιο πρέπει να συνδυάσει δύο πλαίσια που το ένα θέτει προτεραιότητες και το άλλο λειτουργεί με μοντέλα παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης χωρίς τελεολογικούς περιορισμούς. Η ιστορία της επιστήμης ξεκάθαρα δείχνει ότι η δυνατότητα αποστασιοποίησης από τα επείγοντα συνιστά βασικό δημιουργικό πυλώνα και τα πιο σημαντικά άλματα έγιναν όταν η έρευνα κινούνταν εκτός των κυρίαρχων επιστημολογικών παραδειγμάτων. Τέλος, η αριστερή πολιτική για τα πανεπιστήμια οφείλει να υπερβαίνει τον κυβερνητισμό του ορίζοντα μιας κυβερνητικής θητείας. Άλλωστε, οι στόχοι εξαρτώνται από την πορεία υλοποίησής τους και η αριστερή πολιτική στα πανεπιστήμια προϋποθέτει δράσεις από πάνω και από κάτω (συλλογικότητες ΔΕΠ, φοιτητών, ερευνητών) που θα υπερβαίνουν τον νομικό φορμαλισμό και πληθωρισμό («πάλι και άλλους νόμους;») και θα προνοούν για διαδικασίες συλλογικής διαβούλευσης, αξιολόγησης και επανασχεδιασμού.

Οι πυλώνες της αριστερής πολιτικής

Δύο είναι οι βασικές προϋποθέσεις προώθησης μιας αριστερής πολιτικής στα πανεπιστήμια: η τεκμηρίωση με στοιχεία και η χωρίς ενδοιασμούς δημόσια τοποθέτησή της. Η τεκμηρίωση αφορά συγκεκριμένα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα που πρέπει να προκύψουν άμεσα μέσα από συνέργειες με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας εντός και εκτός του χώρου μας. Η χωρίς ενδοιασμούς δημόσια τοποθέτηση αφορά την ανάγκη να μιλήσουμε εκ του μηδενός για τη σκοπιμότητα ύπαρξης του πανεπιστημίου με δικούς μας όρους. Σημαίνει να υπερασπιστούμε ως αυτονόητες ειδικά τις πιο συκοφαντιμένες προτάσεις για τα πανεπιστήμια (ενίσχυση πρόσβασης στο πανεπιστήμιο, κατάργηση ΕΒΕ, κατάργηση πανεπιστημιακής αστυνομίας, κριτική στην «αριστεία» κ.λπ.). Το νέο σχέδιο νόμου που σταδιακά παρουσιάζει αυτές τις μέρες η κυβέρνηση συγκροτεί το πεδίο της αντιπαράθεσης. Χωρίς φαντασία, με βασικό στόχο την πειθάρχηση και συρρίκνωση των πανεπιστημίων, χωρίς τη στοιχειώδη τεχνογνωσία αλλά με σημαντικούς συμμάχους στα ΜΜΕ και στις οικονομικές ελίτ, η κυβέρνηση δημιουργεί τους όρους που επιτρέπουν την εμπέδωση μιας αριστερής πολιτικής στα πανεπιστήμια.

* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής στο ΑΠΘ και πρώην γραμματέας του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL