Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
16 °C
14.2°C17.9°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.8°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
14.4°C17.0°C
1 BF 86%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
16.5°C17.2°C
3 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
14 °C
13.9°C15.2°C
0 BF 72%
ΑΕΙ-φαγία: Η αβάσταχτη ρηχότητα των πανεπιστημιο-φάγων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΑΕΙ-φαγία: Η αβάσταχτη ρηχότητα των πανεπιστημιο-φάγων

ΠΑΙΔΕΙΑ

Οι πιο συχνές αναφορές των ελληνικών ΜΜΕ στα ΑΕΙ είναι στα πρωτοσέλιδα. Είτε πρόκειται για εφημερίδες είτε για τηλεοπτικές ειδήσεις, η ηγεμονία της μορφής ταμπλόιντ έχει ισοπεδώσει τη σκέψη και έχει οδηγήσει σε επινόηση τίτλων με αβάσταχτη νοηματική ρηχότητα.

Τα πιο φανταχτερά πρωτοσέλιδα εστιάζουν στις εξετάσεις εισαγωγής, καθώς είναι ένα ζήτημα που αφορά κάθε χρόνο χιλιάδες οικογένειες σε όλη την επικράτεια.  Άλλοτε με αιμοδιψείς τίτλους, όπως «σφαγή στα Μαθηματικά», και άλλοτε με ευφάνταστους συνδυασμούς πρόβλεψης, όπως «στα ύψη οι βάσεις για τις περιζήτητες σχολές» ή με συνταγές του τύπου «οι παγίδες του μηχανογραφικού».

Ένα δεύτερο προσφιλές θέμα είναι η σύνδεση της πανεπιστημιακής κοινότητας και της φοιτητικής ζωής με φαινόμενα βίας· άλλοτε με τους «αναρχικούς» και την «τρομοκρατία», άλλοτε με τα «ναρκωτικά» και την «εγκληματικότητα», ενίοτε με όλα μαζί.

Το τρίτο θέμα της δημοσιογραφικής επικέντρωσης είναι «η θέση των ελληνικών ΑΕΙ στις διεθνείς κατατάξεις», όπου, ανάλογα με την εποχή και την εκάστοτε πολιτική γειτνίαση των πρυτανικών αρχών, μπορεί να «πατώνουν τα ελληνικά πανεπιστήμια» ή να βρίσκονται «ανάμεσα στα 500 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου».

Τι γίνεται όμως όταν η νοηματική ρηχότητα των πρωτοσέλιδων περνάει και στις εσωτερικές σελίδες, με την υπογραφή ειδικού συντάκτη, επιφυλλιδογράφου ή πρώην υπουργού;  Ή όταν, ρέουσα με την ευκολία της ρηχότητας, κυριαρχεί πλέον στην πολιτική σκέψη και καθοδηγεί τις κυβερνητικές επιλογές; Τότε εμφανίζονται τα συμπτώματα της ΑΕΙ-φαγίας. Συμπτώματα επικίνδυνα για τη δημόσια πνευματική υγεία και επιθετικά προς την κριτική σκέψη και την ελευθερία της πανεπιστημιακής έρευνας και διδασκαλίας.

Το πρώτο σύμπτωμα, που παρατηρείται ήδη από τις εσωτερικές σελίδες, είναι η επανάκαμψη της φιλομνημονιακής συμμαχίας ανάμεσα σε εθνικιστές της ακροδεξιάς πτέρυγας με «εθνομηδενιστές» της πάλαι ποτέ εκσυγχρονιστικής πτέρυγας. Είτε με αφορμή τις βάσεις είτε με πρόσχημα τη βία ή με επιλεκτική επίκληση κάποιας διεθνούς συγκριτικής κατάταξης, η διφυής αυτή συμμαχία αναπαράγει τα πρωτοσέλιδα σε μορφή συλλογισμών.

Με αβάσταχτη ρηχότητα, τα φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας εμφανίζονται όχι να συμβαίνουν, αλλά να πηγάζουν από την ακαδημαϊκή ταυτότητα και τη δημοκρατική οργάνωση των πανεπιστημίων. Ο «μπαχαλάκικος» ακτιβισμός δεν απειλεί, αλλά προέρχεται από το πανεπιστημιακό άσυλο και τις δημοκρατικές κατακτήσεις της μεταπολίτευσης «που τον γέννησαν».

Οι βάσεις εισαγωγής, τεχνηέντως, αποσυνδέονται από το γνωστικό φορτίο του σχολείου, από τη φροντιστηριακή πλαισίωση και τις κοινωνικές δυνατότητες και προσδοκίες των υποψηφίων και εμφανίζονται ως δείκτες αξιολόγησης των τόπων και των πανεπιστημιακών τμημάτων και σχολών.

Η ανάλυση των διεθνών κατατάξεων αποσυνδέεται κουτοπόνηρα από το ερευνητικό έργο και τις συνθήκες φοίτησης και συσχετίζεται κατ’ αποκλειστικότητα με τη δημοκρατική συμμετοχή στην εκλογή των πρυτανικών αρχών.

Η κυνική ρηχότητα της εξουσίας

Όταν η εκτελεστική εξουσία παίρνει τη σκυτάλη από τους αρθρογράφους και ειδικούς συντάκτες, τότε βρισκόμαστε μπροστά στην κυνική ρηχότητα της εξουσίας. Οι πανεπιστημιοφάγοι διαπνέονται από τη απατηλή βεβαιότητα της αλαζονείας και διαθέτουν την πρόσκαιρη αποτελεσματικότητα του αυταρχισμού.

Νομοθετούν -ή επιχειρούν να νομοθετήσουν- την αστυνόμευση. Αντικαθιστώντας την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ με διορισμένα συμβούλια διοίκησης. Την καθηγητική υπόσταση, την εκλογή και εξέλιξη με αναφορά το αναγνωρισμένο έργο στο γνωστικό αντικείμενο και το τμήμα με διαδικασίες επιλογής συμβασιούχων ερευνητών και ωρομίσθιων διδασκόντων σε ευρύτερα πεδία, ανεξαρτήτως τμήματος. Την ελευθερία και ελευθεριακότητα της φοιτητικής ζωής με τον έλεγχο από ανειδίκευτους ειδικούς φρουρούς, αποφοίτους Λυκείου.

Το πιο νέο αειφαγικό κλισέ, «θα κλείσουμε τουλάχιστον 35 τμήματα», ακτινογραφεί τη νοημοσύνη του υπολογισμού των βάσεών τους: λίγο πάνω, λίγο κάτω από τον μέσο όρο των πρωτοσέλιδων. Με άκρατο καταναλωτισμό και άκριτη αρπακτικότητα, ισοπεδώνουν τις διαφορές των γνωστικών πεδίων, απαξιώνουν τις ακαδημαϊκές λειτουργίες, αφυδατώνουν τη φοιτητική ζωή από τα ρεύματα της εποχής και τα χρώματα της περιοχής.

Οι νέοι αποκλεισμοί

Εντούτοις η πραγματικότητα είναι πιο βαθιά από τη ρηχότητα της ΑΕΙ-φαγίας. Η κρίση της πανδημίας, όπως και η προηγηθείσα οικονομική κρίση, αύξησε την πολυπλοκότητα στην οργάνωση της κοινωνίας και τη λειτουργία των πανεπιστημίων. Οι κίνδυνοι, οι περιορισμοί και η απότομη μετατόπιση δραστηριοτήτων στην ψηφιακή διάσταση διεύρυναν τις ανισότητες, ανέτρεψαν σχεδιασμούς, επιδείνωσαν τις συνθήκες εργασίας και σπουδών με τρόπο απρόβλεπτο.

Οι πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες κινδυνεύουν με μακροχρόνιο αποκλεισμό από την Εκπαίδευση, οι πιο αδύναμες πόλεις με αποκλεισμό από την πανεπιστημιακή ζωή και τη φοιτητική κοινότητα.

Η διάσταση της προσβασιμότητας σε ψηφιακές υπηρεσίες και η ικανότητα πλοήγησης στο Διαδίκτυο εμφανίστηκαν ως οι μοναδικές προϋποθέσεις της εκπαιδευτικής λειτουργίας συσκοτίζοντας τη μείζονα σημασία των ανθρώπινων και κοινωνικών συνθηκών, των χωρικών και χρονικών δυνατοτήτων, την ευρύτερη πνευματική ζωή και την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, που λειτουργούν ως θεμέλια για τη δυνατότητα και ως κίνητρα για την επιθυμία της πρόσβασης και της πλοήγησης στον ψηφιακό κόσμο των αναπαραστάσεων.

Σε όλη αυτή τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, μέσα στη σύγχυση της κρίσης δοκιμάστηκαν πρωτόγνωρες μέθοδοι χειραγώγησης, ισχυρή αδιαφάνεια στην οικονομική ζωή και νέου τύπου στεγανά στην πολιτική συμμετοχή.

Χωρίς την Εκπαίδευση, χωρίς την επιστημονική γνώση, είναι αδύνατον να περιγράψουμε, να "διαβάσουμε" την εξέλιξη των φαινομένων, να σχεδιάζουμε τρόπους παρέμβασης, να "μετράμε" τις επιπτώσεις, να συγκρίνουμε τις υποθέσεις, να μετέχουμε με ελεύθερο και κριτικό πνεύμα στις εξελίξεις, με δημοκρατικό έλεγχο στις αποφάσεις.

Παραφράζοντας το εφιαλτικό μνημονιακό απόφθεγμα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι «πρέπει να περικόψουμε από το λίπος της ΑΕΙ-φαγίας».

* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL