Απανωτά περιστατικά λογοκρισίας και άμεσων παρεμβάσεων στη δουλειά των δημοσιογράφων της ΕΡΤ έρχονται τακτικά στο προσκήνιο και επιβεβαιώνουν ότι η μονομέρεια που βγάζει μάτι στα δελτία ειδήσεων της κρατικής τηλεόρασης και οι ενημερωτικές εκπομπές που εξυμνούν την κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν γίνονται αυτόματα ή λόγω κεκτημένης ταχύτητας. Αντίθετα, είναι αποτέλεσμα εντατικής εποπτείας πάνω στη δημοσιογραφική εργασία που ασκείται από δομημένους μηχανισμούς ελέγχου.
Η ειδησεογραφική λογοκρισία
Η ιεραρχία της Γενικής Διεύθυνσης Ειδήσεων στην ΕΡΤ φροντίζει να επιλέγει τα «σωστά» θέματα, φροντίζει να δίνει «οδηγίες» πώς παίζουμε το -θέμα, φροντίζει να ελέγχει κατά το δυνατόν τον τρόπο ανάπτυξης με άμεσες παρεμβάσεις, τι-να- μπει και-τι- να-βγει και δίνει το τελικό OK ή, κατά περίπτωση, το «κόβει» χωρίς να δώσει λογαριασμό.
Η εξαφάνιση του ΣΥΡΙΖΑ από τα δελτία ειδήσεων της ΕΡΤ λίγο πριν τα αθλητικά, γρήγορα και αποσπασματικά, είναι πολιτική επιλογή και επιβάλλεται στην αίθουσα σύνταξης. Το «θάψιμο» της παρουσίασης για το ΕΣΥ επιβλήθηκε. Όπως επιβάλλεται από τον «μηχανισμό» ποιος και πότε θα μιλήσει. Όπως, για παράδειγμα, εκείνοι οι ανεκδιήγητοι ΔΑΠίτες που παρίσταναν τους τυχαίους «ακομμάτιστους» φοιτητές. Όπως το κόψιμο των νοσοκομειακών γιατρών της ΕΙΝΑΠ. Οι γιατροί του Δημοσίου είναι εξαφανισμένοι από τη δημόσια τηλεόραση.
Η λογοκρισία και οι όποιες παρεμβάσεις έχουν να κάνουν με έλεγχο. Έλεγχο της πληροφορίας και έλεγχο της γνώμης. Ξεκινάει από την αυτολογοκρισία (ξέρεις-τι-επιτρέπεται-και-τι-απαγορεύεται), συνεχίζει με παρεμβάσεις πάσης φύσεως (από την επιλογή των θεμάτων έως τη διαχείρισή τους). Εάν κάτι πάει στραβά, θέματα κόβονται πριν βγουν στον αέρα. Το τελευταίο, το ύστατο σκαλί της λογοκρισίας, είναι η σωματική ακεραιότητα των δημοσιογράφων. Η περίπτωση του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ είναι μια τέτοια ακραία περίπτωση φίμωσης. Οι πεθαμένοι δεν μιλάνε ποτέ.
Επώνυμες καταγγελίες
Η δημοσιογράφος της ΕΡΤ Μάχη Νικολάρα κατήγγειλε προ ημερών τέσσερις περιπτώσεις παρεμβάσεων στη δημοσιογραφική εργασία στην ΕΡΤ. Η ίδια κάνει λόγο για παρεμβάσεις άνωθεν. Μιλώντας στην ΑΥΓΗ, επισημαίνει ότι οι παρεμβάσεις στο δημοσιογραφικό έργο ασκούνται με διαφορετικούς τρόπους και δεν είναι κάτι που φαίνεται. «Θα αποκαλυφθούν μόνο εάν κάποιος που υφίσταται τις παρεμβάσεις αποφασίσει να βγει και να το πει» συμπληρώνει. Τέσσερα περιστατικά ήρθαν τις τελευταίες ημέρες στην επιφάνεια:
1. Το ρεπορτάζ για το «content moderation», τη διαχείριση περιεχομένου στα social media και με ποιους τρόπους οι πλατφόρμες (π.χ. Facebook) φτάνουν στη λογοκρισία ή τη φίμωση απόψεων των χρηστών. Το ρεπορτάζ ήταν να παίξει στις 12 Απριλίου, όμως παρενέβη ο «μηχανισμός»: «Στα κόκκινα ο μηχανισμός με την αλλαγή του προγραμματισμού στη σύνθεση του επεισοδίου. Τρεις γενικοί διευθυντές και όλοι οι από κάτω σε αναμμένα κάρβουνα την περασμένη Δευτέρα το απόγευμα για να προλάβει να είναι έτοιμο το επεισόδιο στην ώρα του» αναφέρει η Μάχη Νικολάρα. Ανεπισήμως η ΕΡΤ απαντάει ότι η έρευνα θα μεταδοθεί εν καιρώ.
2. Στις 29 Μαρτίου ήταν να παίξει ρεπορτάζ για την αστυνομική βία, το οποίο είχε ολοκληρωθεί και βρισκόταν στο μοντάζ. Το ρεπορτάζ κόπηκε την τελευταία στιγμή και μεταδόθηκε συνέντευξη. Μια συνέντευξη του Χρ. Σταϊκούρα είναι σίγουρα πολύ πιο «ασφαλής» από ένα ρεπορτάζ για την αστυνομία.
3. Δύο ωριαία επεισόδια του «ΕΡΤreport», της βραβευμένης εκπομπής έρευνας που κόπηκε, χωρίς την παραμικρή εξήγηση, με την αλλαγή διοίκησης μετά τις εκλογές, αγνοούνται επίσης κάπου στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας», όπως αναφέρει η Μ. Νικολάρα. Τα ρεπορτάζ αφορούσαν το προσφυγικό και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις για την τοξικοεξάρτηση.
Μέχρι τώρα καμία επίσημη απάντηση δεν έχει δοθεί από τη διοίκηση της ΕΡΤ ή από τη Διεύθυνση Ειδήσεων. Οι ανεπίσημες διαρροές ότι κάποια από τα ρεπορτάζ θα μεταδοθούν εν καιρώ δεν γίνονται πιστευτές.
Σε ελεύθερη πτώση η ελευθερία του Τύπου
Και εάν αυτές είναι οι πιο πρόσφατες περιπτώσεις λογοκρισίας, η ετήσια Έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» (Reporters Sans Frontières) για την Ελλάδα το 2020 θυμίζει και άλλα περιστατικά παρεμβάσεων τον περασμένο χρόνο.
Η γενική διαπίστωση είναι ότι «η ελευθερία του Τύπου επλήγη στην Ελλάδα το 2020». Η διεθνής οργάνωση αναφέρει ότι «η συντηρητική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη» χορήγησε φορολογικές εκπτώσεις στη διαφήμιση και στις λίστες Πέτσα επιλεκτικά προκειμένου να ελέγξει τη ροή των πληροφοριών. Επισημαίνει επίσης:
I. Τον έλεγχο της πρόσβασης στο ρεπορτάζ Υγείας: «Οι δημοσιογράφοι έπρεπε να λάβουν την άδεια της κυβέρνησης προτού αναφερθούν σε νοσοκομεία, ενώ το υπουργείο Υγείας απαγόρευσε στο ιατρικό προσωπικό να μιλάει στα ΜΜΕ».
II. Τις παρεμβάσεις στη μετάδοση μη αρεστών ειδήσεων: «Τον Φεβρουάριο του 2021 τα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια διατάχθηκαν να μην μεταδίδουν βίντεο που κυκλοφορούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το οποίο έδειχνε τον πρωθυπουργό να αγνοεί τους κανόνες αποκλεισμού». Αναφέρεται επίσης ότι «η αστυνομία κατέφυγε στη βία και στις αυθαίρετες απαγορεύσεις για να παρεμποδίσει την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης στα νησιά». Αναφέρονται οι παρεμβάσεις σε Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους στη Λέσβο και τη Σάμο.
III. Την αστυνομική βία εναντίον των δημοσιογράφων. Η αναφορά είναι σχετική με τα γεγονότα της 6ης Δεκεμβρίου: «Στην Αθήνα η αστυνομία παρεμπόδισε φωτορεπόρτερ που κάλυπταν επετειακή διαδήλωση στο τέλος του 2020 και έσυρε έναν δημοσιογράφο για υποτιθέμενη παραβίαση των μέτρων για την Covid-19, προσάγοντάς τον άμεσα».
Αποτέλεσμα των συνεχών παρεμβάσεων, αλλά και της δολοφονίας του Γιώργου Καραϊβάζ, είναι η Ελλάδα να πέσει στην κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου από την 65η θέση στην 70ή. Είναι χαρακτηριστικό το πώς η χώρα βελτίωσε τη θέση της την περίοδο 2015 - 2019 στην κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου -μετά από την πενταετία της κρίσης που έπληξε και την ενημέρωση, ιδίως μετά το λουκέτο στην ΕΡΤ- και πώς αυτή η βελτίωση ανατρέπεται προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι επικοινωνιακές ανάγκες της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
