Στις 11 Φεβρουαρίου, όταν άρχιζε το νέο αυστηρό lockdown, ο αυτονόητος στόχος ήταν να προστατευτούν τα νοσοκομεία και να αποτραπούν νοσηλείες και διασωληνώσεις. Μέχρι την περασμένη Πέμπτη, λίγα δηλαδή εικοσιτετράωρα πριν από τη χωρίς σχέδιο χαλάρωση της καραντίνας, καταγράφηκε υπερδιπλασιασμός στις εισαγωγές ασθενών με Covid-19 και στους διασωληνωμένους, ενώ τα ημερήσια κρούσματα χτυπάνε κόκκινο.
Με το ΕΣΥ ήδη γονατισμένο, με περίπου 100 ανθρώπους την ημέρα πρόχειρα διασωληνωμένους εκτός ΜΕΘ (κάποιοι επί μέρες), η κυβέρνηση πειραματίζεται για να προλάβει την πλήρη οικονομική καταστροφή. Έχει βρει ήδη τους «υπεύθυνους» για το νέο ναυάγιο -είναι οι πολίτες και οι εργαζόμενοι που θα κληθούν να «αυτοελέγχονται» τακτικά- και αρνείται ακόμα και σήμερα να δράσει στις εστίες υπερμετάδοσης: τους χώρους εργασίας και στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Η ΑΥΓΗ της Κυριακής αναζητεί κάποιες πρώτες απαντήσεις για το πώς πρέπει να γίνει η (προσεκτική) άρση των μέτρων, δεδομένου ότι η κυβέρνηση παίρνει κάτω από τη βάση στην επιδημιολογική επιτήρηση. Το μοναδικό, δηλαδή, εχέγγυο μέχρι την ανοσία των εμβολίων για μείωση των περιορισμών χωρίς κινδύνους για τη δημόσια υγεία.
Αθηνά Λινού: Μοριακά τεστ στους εργαζόμενους σε λιανεμπόριο και εστίαση
* Υπό ποιες προϋποθέσεις και πρωτόκολλα πρέπει να γίνει το άνοιγμα δραστηριοτήτων με βάση τα σημερινά επιδημιολογικά δεδομένα, αλλά και την πίεση που υφίσταται το ΕΣΥ;
Οι προϋποθέσεις για το άνοιγμα δραστηριοτήτων εξαρτώνται κυρίως από το είδος των δραστηριοτήτων, τον πληθυσμό και την περιοχή για την οποία θα εγκριθούν. Βασική προϋπόθεση για κάθε άνοιγμα παραμένει η δυνατότητα τήρησης των μέτρων προστασίας.
Όσον αφορά τα σχολεία θα πρέπει να εξασφαλιστούν η χρήση αποτελεσματικής μάσκας και η δυνατότητα τήρησης αποστάσεων στη διάρκεια της διδασκαλίας παράλληλα με συνεχή διενέργεια τεστ και εμβολιασμών των εκπαιδευτικών. Παράλληλα είναι απαραίτητος ο συνεχής αερισμός των αιθουσών και η επιλογή υπαίθριων δραστηριοτήτων για μεγαλύτερο από το σύνηθες διάστημα.
Όσον αφορά το λιανεμπόριο, εφόσον επιλεγεί η αποφυγή της παρουσίας των πελατών στον χώρο των καταστημάτων, θα χρειαστεί εξέταση με μοριακά τεστ όλων των εργαζόμενων. Για το διάστημα στο οποίο υπάρχει σημαντική διασπορά του ιού στην κοινότητα πρέπει να λειτουργούν με παρουσία πελατών μόνο τα καταστήματα στα οποία απασχολείται μικρός αριθμός εργαζομένων και υπάρχει δυνατότητα φυσικού αερισμού.
* Πέρυσι ο τουρισμός «άνοιξε» υπό τις πιέσεις ταξιδιωτικών εταιρειών χωρίς σαφή και σταθερά υγειονομικά πρωτόκολλα, με ό,τι αυτό επέφερε στην επιδημιολογική εικόνα της χώρας μετά το καλοκαίρι. Τι πρέπει να γίνει για να μην επαναληφθεί η ίδια εικόνα; Πώς και πότε θα μπορούσε να ανοίξει η εστίαση στη χώρα μας;
Η εστίαση θα μπορούσε να ανοίξει και άμεσα, αλλά υπό δύο βασικούς όρους. Ο πρώτος όρος είναι να λειτουργεί αποκλειστικά σε εξωτερικούς χώρους, με τραπέζια που θα βρίσκονται σε απόσταση τουλάχιστον 2 μ. μεταξύ τους προς όλες τις κατευθύνσεις, που θα χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα μόνο από μέλη της ίδιας οικογένειας. Ο δεύτερος όρος είναι να μπορούν να εργάζονται τόσο στην κουζίνα όσο και ως σερβιτόροι μόνο άτομα τα οποία ελέγχονται με μοριακό τεστ δύο φορές την εβδομάδα.
Το θέμα του τουρισμού είναι ευρύτερο και θα εξαρτηθεί τόσο από το είδος και τον όγκο των επισκεπτών όσο και τις οδηγίες και απαγορεύσεις που θα εισαχθούν σε διεθνές επίπεδο. Πάντως είναι πολύ βασικό να υπάρχει συστηματικός υγειονομικός έλεγχος τόσο στους εργαζόμενους όσο και στους επισκέπτες, συγκεκριμένο πρωτόκολλο διαχείρισης πιθανού κρούσματος και τρόπων προστασίας κάθε επισκέπτη, καθώς και πρωτόκολλο καθαρισμού, απολυμάνσεων του χώρου και φυσικού αερισμού (κυρίως κατά την αλλαγή φιλοξενούμενων).
* Μπορούν τα self tests να δώσουν αξιόπιστη εικόνα της διασποράς του ιού και να αποτελέσουν εργαλείο για το άνοιγμα των σχολείων και άλλων δραστηριοτήτων;
Τα self tests είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη μείωση της διασποράς και την παρακολούθηση της εξέλιξης της πανδημίας. Αυτό όμως ισχύει μόνο όταν χρησιμοποιούνται αξιόπιστα τεστ, ανακοινώνονται συστηματικά όλα τα αποτελέσματα (θετικά και αρνητικά), συνοδευόμενα από ανώνυμα δημογραφικά στοιχεία των εξεταζομένων, ακολουθούνται από συστηματική και αποτελεσματική ιχνηλάτηση και καλά σχεδιασμένα κίνητρα που διευκολύνουν την απομόνωση και την καραντίνα των θετικών κρουσμάτων και των επαφών τους.
* Πώς θα έπρεπε να αναπροσαρμοστεί η στρατηγική για τους εμβολιασμούς ώστε να προστατευθούν επαγγελματικές και άλλες ομάδες του πληθυσμού οι οποίες θα βρεθούν περισσότερο εκτεθειμένες μετά την άρση των περιορισμών;
Το κύριο μέλημά μας θα πρέπει να είναι η ύπαρξη επαρκών δόσεων εμβολίων ώστε να καλυφθεί ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός. Προς το παρόν, όμως, και εφόσον πρώτα καλυφθεί σημαντικό μέρος των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων και των λειτουργών Υγείας, καλό θα ήταν να επικεντρωθούμε σε εργασιακές ομάδες που λόγω της θέσης εργασίας τους εκτίθενται στον ιό και ταυτόχρονα μπορούν να αποτελέσουν πηγή μεγάλης διασποράς.
Παραδείγματα τέτοιων επαγγελμάτων είναι οι φροντιστές ηλικιωμένων ατόμων, οι φροντιστές ατόμων με ειδικές ανάγκες, οι εκπαιδευτικοί και οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα. Σε επόμενο βήμα αξίζει να εκτιμηθεί ο κίνδυνος των εργαζομένων σε μέσα μαζικής μεταφοράς, στην εστίαση και τον τουρισμό. Αποφάσεις σχετικά με την προτεραιότητα χρειάζονται εκτίμηση κινδύνου από ειδικούς, όπως είναι οι γιατροί εργασίας, οι τεχνικοί ασφαλείας και οι επιθεωρητές εργασίας.
* Η Αθηνά Λινού είναι καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντολογικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis
Ιωάννα Τζουλάκη: Σταδιακή άρση των μέτρων και με επιδημιολογική επιτήρηση
* Υπό ποιες προϋποθέσεις και πρωτόκολλα πρέπει να γίνει το άνοιγμα δραστηριοτήτων με βάση τα σημερινά επιδημιολογικά δεδομένα, αλλά και την πίεση που υφίσταται το ΕΣΥ;
Η τρέχουσα επιδημιολογική εικόνα είναι επιβαρυμένη με αυξητικό ρυθμό στα κρούσματα, τις νοσηλείες και τις απώλειες. Χάρη στους εμβολιασμούς αυτή τη στιγμή δεν έχουμε περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία και απώλειες. Κάθε άρση των περιοριστικών μέτρων οφείλει να γίνει με μεγάλη προσοχή, καθώς ακόμη ο πληθυσμός με ανοσία είναι μικρός και έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια νέα επιδημία από ένα καινούργιο στέλεχος του κορωνοϊού, το λεγόμενο βρετανικό στέλεχος ή Β1.1.7, το οποίο είναι πιο μεταδοτικό αλλά και πιο επικίνδυνο.
Η άρση των μέτρων αυτή τη στιγμή εγκυμονεί κινδύνους και πρέπει να είναι σταδιακή και με συνοδεία εντατικής επιδημιολογικής επιτήρησης. Γνωρίζοντας καλά πως η συντριπτική πλειονότητα των μολύνσεων γίνονται σε εσωτερικό χώρο, μπορούμε να ενθαρρύνουμε δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους χωρίς συγχρωτισμό.
Επιπλέον, καθώς η διά ζώσης εκπαίδευση έχει ανασταλεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα με σημαντικές συνέπειες στα παιδιά μας, το άνοιγμα τουλάχιστον των δημοτικών σχολείων έπρεπε να είναι προτεραιότητα. Αυτό μπορεί να οργανωθεί ακόμη και με υβριδικά μοντέλα διά ζώσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, μαζί με εύκολη και δωρεάν πρόσβαση σε τεστ για τον έλεγχο της διασποράς στο σχολείο και με προτεραιοποίηση του εμβολιασμού των δασκάλων που βρίσκονται στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Άλλωστε γνωρίζουμε ότι οι συρροές κρουσμάτων στα σχολεία παρέμειναν μικρές όταν αυτά άνοιξαν και ότι τα παιδιά είναι καλύτερο να συναντιούνται στο πλαισιωμένο περιβάλλον του σχολείου, με τα περιοριστικά μέτρα και τις μάσκες, παρά εκτός σχολείου, όπως συμβαίνει τώρα που είναι κλειστά.
* Πέρυσι ο τουρισμός «άνοιξε» υπό τις πιέσεις ταξιδιωτικών εταιρειών χωρίς σαφή και σταθερά υγειονομικά πρωτόκολλα, με ό,τι αυτό επέφερε στην επιδημιολογική εικόνα της χώρας μετά το καλοκαίρι. Τι πρέπει να γίνει για να μην επαναληφθεί η ίδια εικόνα; Πώς και πότε θα μπορούσε να ανοίξει η εστίαση στη χώρα μας;
Βρισκόμαστε σε πολύ διαφορετικό σημείο σε σχέση με πέρυσι. Έχουμε πολύ καλύτερα και προσβάσιμα εργαλεία επιδημιολογικής επιτήρησης και φυσικά τα εμβόλια που προχωρούν στις περισσότερες από τις χώρες προέλευσης των τουριστών. Με έναν προσεκτικό σχεδιασμό, βασισμένο σε εμβολιασμούς και σε ελέγχους με τεστ πριν από την άφιξη, νομίζω ότι η επιβάρυνση μπορεί να μην είναι ανάλογη της περσινής χρονιάς.
Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη δυνητική "είσοδο" καινούργιων μεταλλαγμένων στελεχών του ιού που εντοπίζονται σε άλλες χώρες, αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Η εστίαση νομίζω ότι μπορεί να ανοίξει σε εξωτερικούς χώρους τηρώντας μέτρα κοινωνικής απόστασης.
* Μπορούν τα self tests να δώσουν αξιόπιστη εικόνα της διασποράς του ιού και να αποτελέσουν εργαλείο για το άνοιγμα των σχολείων και άλλων δραστηριοτήτων;
Είναι μια καλή λύση για το άνοιγμα των σχολείων και άλλων δραστηριοτήτων αν είναι εύκολα προσβάσιμα. Αυτά τα τεστ είναι λιγότερο αξιόπιστα ως προς την ένδειξη μόλυνσης από τον ιό SARS-CoV-2 σε σχέση με τα γνωστά rapid test και τα μοριακά τεστ PCR. Ωστόσο μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της διασποράς εντοπίζοντας γρήγορα τους πιο μεταδοτικούς ανθρώπους, οι οποίοι διαφορετικά θα μπορούσαν να μεταδώσουν τον ιό.
* Πώς θα έπρεπε να αναπροσαρμοστεί η στρατηγική για τους εμβολιασμούς ώστε να προστατευθούν επαγγελματικές και άλλες ομάδες του πληθυσμού οι οποίες θα βρεθούν περισσότερο εκτεθειμένες μετά την άρση των περιορισμών;
Η προτεραιοποίηση των εμβολιασμών είναι ένα δύσκολο ζήτημα. Η πρώτη φάση έγινε με βάση την ηλικία και τις ομάδες υψηλού κινδύνου. Πιστεύω ότι σωστά σε αυτή τη φάση σκεφτόμαστε την προτεραιοποίηση επαγγελματικών ομάδων, όπως των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Εκείνο που έχει σημασία είναι να μην χάνονται δόσεις εμβολίων. Αξίζει επίσης να σκεφτούμε σενάρια όπου θα καθυστερήσει η δεύτερη δόση με σκοπό τον εμβολιασμό μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού με την πρώτη δόση προσφέροντας γρήγορα σημαντική προστασία.
* Η Ιωάννα Τζουλάκη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Νίκος Τζανάκης: Καθολικό εμβολιασμό των εργαζομένων στον τουρισμό και τεστ στις πύλες εισόδου της χώρας
* Υπό ποιες προϋποθέσεις και πρωτόκολλα πρέπει να γίνει το άνοιγμα δραστηριοτήτων με βάση τα σημερινά επιδημιολογικά δεδομένα, αλλά και την πίεση που υφίσταται το ΕΣΥ;
Το τωρινό πανδημικό κύμα εξελίσσεται ανισόχρονα στις διάφορες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας, με το επιδημιολογικό φορτίο και την πίεση στο σύστημα Υγείας να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Κατά πρώτον, λοιπόν, θα έβλεπα μια αποκεντρωμένη και διαφορετική πολιτική από περιοχή σε περιοχή αναλόγως της επιδημιολογικής εικόνας που έχουν. Έτσι σε "καθαρές" περιοχές θα έβλεπα ένα σχετικώς τολμηρό, αλλά σταδιακό άνοιγμα δραστηριοτήτων, ενώ στις επιβαρυμένες, όπως π.χ. τώρα η Αττική, η Αχαΐα κ.ά., μια πιο λελογισμένη πρακτική επαναλειτουργίας.
Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, το άνοιγμα συνεπάγεται αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα στους εργαζόμενους με εβδομαδιαία δωρεάν διαγνωστικό τεστ. Επιπρόσθετα αποφυγή συνωστισμών, αύξηση δρομολογίων μέσων μαζικής μεταφοράς, σπαστό και εκ περιτροπής ωράριο.
* Πέρυσι ο τουρισμός «άνοιξε» υπό τις πιέσεις ταξιδιωτικών εταιρειών χωρίς σαφή και σταθερά υγειονομικά πρωτόκολλα, με ό,τι αυτό επέφερε στην επιδημιολογική εικόνα της χώρας μετά το καλοκαίρι. Τι πρέπει να γίνει για να μην επαναληφθεί η ίδια εικόνα; Πώς και πότε θα μπορούσε να ανοίξει η εστίαση στη χώρα μας;
Παρότι ο τουρισμός πέρυσι όντως λειτούργησε σχετικώς ανοργάνωτα, η πανδημία δεν δημιούργησε πρόβλημα καθότι η χώρα στην ουσία δεν προσβλήθηκε σοβαρά την άνοιξη και ξεκίνησε το καλοκαίρι σχεδόν με μηδενικό φορτίο. Φέτος όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά, η χώρα έχει πλέον βαρύ επιδημιολογικό φορτίο εξαιτίας του δεύτερου και του τρίτου κύματος, ενώ υπάρχει καθολική επικράτηση των μεταδοτικών στελεχών. Νομίζω πως πρέπει αφενός να εκπονηθεί σχέδιο εισόδου καθαρών ή εμβολιασμένων τουριστών και αφετέρου να οργανωθεί πρόγραμμα καθολικού εμβολιασμού των εργαζομένων στον τουρισμό εγκαίρως.
* Μπορούν τα self tests να δώσουν αξιόπιστη εικόνα της διασποράς του ιού και να αποτελέσουν εργαλείο για το άνοιγμα των σχολείων και άλλων δραστηριοτήτων;
Η διαδικασία των self tests, εάν οργανωθεί σωστά, μπορεί να αποτελέσει τη λυδία λίθο του ελέγχου της διασποράς και βοήθεια στην ασφαλέστερη επανέναρξη των δραστηριοτήτων, ιδίως της εκπαίδευσης. Η οργάνωση αυτή θα βασιστεί όχι μόνο στη σωστή αντιμετώπιση από τους πολίτες - χρήστες, αλλά και στην εύκολη πρόσβαση στο σύστημα προμήθειας, διενέργειας της εξέτασης, αλλά και καταχώρισης της πληροφορίας του αποτελέσματός της.
Προφανώς θα πρέπει να βελτιωθεί το σύστημα ιχνηλάτησης, λειτουργία όπου δεν πήγαμε καθόλου καλά, ώστε ο θετικός στο self test πολίτης να ιχνηλατείται αξιόπιστα, αλλά και να παρακολουθείται η κατάσταση της υγείας του ενδελεχώς.
* Πώς θα έπρεπε να αναπροσαρμοστεί η στρατηγική για τους εμβολιασμούς ώστε να προστατευτούν επαγγελματικές και άλλες ομάδες του πληθυσμού οι οποίες θα βρεθούν περισσότερο εκτεθειμένες μετά την άρση των περιορισμών;
Η Επιτροπή Εθνικού Εμβολιασμού πρέπει να προτεραιοποιήσει με έναν πρακτικό και αποδοτικό τρόπο τους εμβολιασμούς στους εργαζομένους με κριτήριο τον βαθμό έκθεσής τους σε υπερμεταδοτικά γεγονότα και λειτουργίες. Αυτό θα προφυλάξει αφενός τους ίδιους, αφετέρου το κοινωνικό σύνολο στο οποίο παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Για να γίνει αυτή η προτεραιοποίηση θα χρειαστεί η βοήθεια των γιατρών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας και των γιατρών εργασίας των επιχειρήσεων και χώρων δουλειάς που μπορούν, γνωρίζοντας τις λεπτομέρειες εργασίας, να γνωμοδοτήσουν σχετικά.
* Γιατί δεν υιοθετούνται οι προτάσεις για συνταγογράφηση και αποζημίωση των μοριακών τεστ και για στοχευμένους ελέγχους στις εστίες υπερμετάδοσης, όπως τα μέσα μεταφοράς και οι χώροι μαζικής εργασίας;
Η πολύ συντηρητική στρατηγική των τεστ που υιοθετήθηκε θα πρέπει να αναθεωρηθεί ριζικά. Είναι πολύ καλό που εξαγγέλθηκαν τα self tests. Πρακτικά, κατά τη γνώμη μου, έπρεπε όχι μόνο να υπάρχει ελεύθερη συνταγογράφηση των διαγνωστικών εξετάσεων, αλλά να ενθαρρύνεται ο πολίτης να αιτείται τεστ, οπότε αυτός νομίζει ότι το χρειάζεται, δωρεάν.
* Ο Νίκος Τζανάκης είναι καθηγητής Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
