Η καταστροφή της Μόριας, τον περασμένο Σεπτέμβριο, “ενεργοποίησε” για λίγο τα αλληλέγγυα αισθήματα κάποιων Ευρωπαίων εταίρων μας ή, ορθότερα, αύξησε την πίεση προς τις κυβερνήσεις κάποιων κρατών - μελών της Ε.Ε. να δεχθούν μερικές δεκάδες πρόσφυγες από την Ελλάδα μέσω εθελοντικών και διμερών προγραμμάτων. Μια από αυτές τις χώρες ήταν και η Ολλανδία, η οποία τα τελευταία δύο χρόνια εφαρμόζει την ευέλικτη και εθελοντική αλληλεγγύη των προτάσεων της Κομισιόν για το νέο ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, ένα δηλαδή χρόνο πριν καν παρουσιαστεί το Σύμφωνο.
Η ευέλικτη αλληλεγγύη της Ολλανδίας
Σε τι συνίσταται η ευέλικτη και εθελοντική αλληλεγγύη της Ολλανδίας; Πέραν της ιατρικής δομής 62 κλινών, που δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στη Μόρια λόγω της φωτιάς και της έλλειψης γιατρών να τη λειτουργήσουν τις λίγες ημέρες πριν τη φωτιά, η Ολλανδία έδωσε χρήματα για τη λειτουργία τριών κέντρων μακροχρόνιας φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανηλίκους στην ηπειρωτική Ελλάδα για τρία χρόνια, εκ των οποίων τα δύο λειτουργούν και το τρίτο αναμένεται να λειτουργήσει. Για την ιστορία δε, τα μηχανήματα από την ολλανδική ιατρική δομή της Μόριας, το σύνολο σχεδόν των οποίων γλίτωσε από τη φωτιά, σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο της Μυτιλήνης.
Επιπλέον, ήδη από τον πρώτο χρόνο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και σύμφωνα με τις σχεδόν ανά τρίμηνο ανακοινώσεις του τότε αναπληρωτή υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Γιώργου Κουμουτσάκου, η ολλανδική κυβέρνηση προσέφερε στη χώρα μας πότε τεχνογνωσία, πότε ανθρωπιστικό υλικό (δηλαδή κουβέρτες κ.λπ.) και, τέλος, υπέγραψε, κατά τις ίδιες ενημερώσεις, μνημόνιο συνεργασίας για την ενίσχυση του συστήματος επιτροπείας, υποδοχής και προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων που ζουν στην Ελλάδα, τον Ιούνιο του 2020.
Ωστόσο, από την εθελοντική αυτή αλληλεγγύη της Ολλανδίας με τις διμερείς συμφωνίες και μνημόνια απουσίαζε πλήρως κάποια αναφορά για μετεγκαταστάσεις. Θυμίζουμε ότι, λίγο μετά την ανάληψη της κυβέρνησηw από τη Ν.Δ., ο τότε αρμόδιος υπουργός για το ζήτημα Μιχ. Χρυσοχοΐδης είχε ζητήσει με επιστολή από τους Ευρωπαίους ομολόγους του βοήθεια στο ζήτημα των ασυνόδευτων ανηλίκων, καλώντας τα κράτη να πάρουν σε εθελοντική βάση κάποιο μικρό αριθμό ασυνόδευτων ανηλίκων.
Τον ίδιο περίπου καιρό, τον Οκτώβριο του 2019, η Ολλανδή υπουργός Μετανάστευσης Άνκε Μποκερς - Νολ, στην επίσκεψη που εγκαινίασε την ελληνο-ολλανδική συνεργασία, σε ερώτηση δημοσιογράφου ήταν ξεκάθαρα αρνητική στο ενδεχόμενο μετεγκαταστάσεων, προτάσσοντας την υλική βοήθεια.
Η “συμφωνία της Μόριας” που δεν ήταν της Μόριας
Ωστόσο, το φθινόπωρο του 2020, η καταστροφή της Μόριας επανέφερε το ζήτημα της βοήθειας και της αλληλεγγύης προς τη χώρα μας, με την ολλανδική κυβέρνηση να διαφημίζει στο εσωτερικό της, σύμφωνα με ολλανδικά ΜΜΕ, ότι προτίθενται να συμβάλουν με 50 μετεγκαταστάσεις ασυνόδευτων ανηλίκων από τη Μόρια και 50 ακόμα οικογενειών με μικρά παιδιά και ευάλωτων.
Στις δε συνομιλίες με την ελληνική κυβέρνηση, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, η Ολλανδία προέβαλε συγκεκριμένες προτιμήσεις για τα 50 ασυνόδευτα παιδιά που προτίθετο να δεχθεί, πέραν του ότι ήθελε να προέρχονται από τη Μόρια. Συγκεκριμένα, ζητούσε να είναι κάτω των 14 και από χώρες που θα ήταν πιθανό να λάβουν στη συνέχεια άσυλο στην Ολλανδία. Οι “προτιμήσεις” των Ευρωπαίων εταίρων μας στο ποιους αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες θα δεχθούν δεν είναι καινούργιο γεγονός, καθώς, ακόμα και κατά το υποχρεωτικό πρόγραμμα μετεγκατάστασης που είχε αποφασίσει το 2015 η Κομισιόν, δεν είχαν λείψει και τα κριτήρια ορισμένων χωρών που ο τότε Έλληνας υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γ. Μουζάλας είχε αποκαλύψει ότι ουσιαστικά παρέβλεπαν την πραγματικότητα του προσφυγικού πληθυσμού.
Η ελληνική κυβέρνηση αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την πρώτη στιγμή, ήδη από τον Νοέμβριο του 2020, απέρριψαν την προτίμηση του να προέρχονται αποκλειστικά από τη Μόρια οι υποψήφιοι για μετεγκατάσταση, όπως προκύπτει και από την ενημερωτική επιστολή της Ολλανδής υπουργού Μετανάστευσης προς το ολλανδικό Κοινοβούλιο στις 19 Ιανουαρίου 2021. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης προήλθε από το γεγονός ότι δεν ήθελαν να περάσει το μήνυμα της “έμμεσης επιβράβευσης” του καψίματος της Μόριας.
Οι προτιμήσεις και τα αποτελέσματά τους
“Το πρόγραμμα είναι εθελοντικό. Αναφορικά με τις προτιμήσεις των κρατών, η Κομισιόν αλλά και η ελληνική κυβέρνηση επιμένουν ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο υπάρχων πληθυσμός”, αναφέρει στην ΑΥΓΗ η ειδική γραμματέας Ασυνόδευτων Ανηλίκων Ειρήνη Αγαπηδάκη.
Οι άλλες όμως ολλανδικές προτιμήσεις έγιναν σεβαστές από την ελληνική κυβέρνηση, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος. Αυτό είχε ως συνέπεια σε έναν εκτιμώμενο πληθυσμό 4.176 ασυνόδευτων ανηλίκωνν εκ των οποίων το 93% είναι αγόρια και το 7% κορίτσιαν ενώ μόλις το 8,3% είναι μικρότερα των 14 ετών (σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης), τα ασυνόδευτα παιδιά που θεωρήθηκαν ότι πληρούν τις προτιμήσεις της Ολλανδίας να είναι μόλις δύο! Πρόκειται για δύο αγοράκια από τη Συρία.
Σημειώνεται ότι τα στοιχεία του ΕΚΚΑ είναι τα στοιχεία της 15ης Δεκεμβρίου, απεικονίζουν δηλαδή τον πληθυσμό των ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα την περίοδο περίπου των συζητήσεων.
Όπως εξηγεί η Ειρ. Αγαπηδάκη στην ΑΥΓΗ, τα μικρότερα των 14 ετών παιδιά είναι λίγα και συνήθως έχουν αίτημα επανένωσης με μέλος οικογένειας σε κάποια χώρα της Ε.Ε., δεν θα μπορούσαμε δηλαδή να πάρουμε παιδί με αίτημα επανένωσης και να το στείλουμε στην Ολλανδία αν το μέλος της οικογένειάς του ζει σε άλλη χώρα.
Η μετεγκατάσταση των 100 ευάλωτων στην Ολλανδία
Τελικά, οι δύο κυβερνήσεις έφτασαν στη συμφωνία οι υπόλοιπες 48 θέσεις του εθελοντικού προγράμματος των ασυνόδευτων ανηλίκων να καλυφθούν από άλλες ευάλωτες περιπτώσεις, χωρίς τον περιορισμό της Μόριας, έπειτα από αιτήματα της ελληνικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα και με την επιστολή της Ολλανδής υπουργού προς το ολλανδικό Κοινοβούλιο στις 19 Ιανουαρίου 2021, που προαναφέραμε.
Στην ίδια επιστολή, η Ολλανδή υπουργός γνωστοποιεί ότι 100 ευάλωτοι πρόσφυγες από την Ελλάδα έχουν φτάσει στην Ολλανδία ή, για την ακρίβεια, η μετεγκατάστασή τους αναμένεται να ολοκληρωθεί τις επόμενες ημέρες, συμπεριλαμβάνοντας και τη δεύτερη συμφωνία για τους 50 ευάλωτους και οικογένειες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της επιστολής, μετεγκαταστάθηκαν ή επρόκειτο να μετεγκατασταθούν 21 οικογένειες με 55 παιδιά και δύο ασυνόδευτους ανήλικους. Από αυτά τα 57 παιδιά, τα 56 είναι 14 ετών και κάτω, εκ των οποίων τα 30 είναι νεότερα από 5 ετών. Επιπλέον, 9 οικογένειες, συνολικά 45 άτομα, είχαν περάσει νωρίτερα από το ΚΥΤ της Μόριας.
Οι μετεγκαταστάσεις, οι οποίες, κατά το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης, αφορούσαν αναγνωρισμένους πρόσφυγες, ξεκίνησαν στις 14 Δεκεμβρίου 2020 και μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές στην Ολλανδία έχουν φτάσει 95 άτομα (συμπεριλαμβάνονται τα δύο ασυνόδευτα παιδιά, τα οποία ταξίδεψαν στις 18 και 22 Ιανουαρίου), ενώ μέσα σε αυτή την εβδομάδα αναμένεται να φτάσουν και οι τελευταίοι πέντε που καθυστέρησαν λόγω προβλημάτων της τελευταίας στιγμής, σύμφωνα με πηγές του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), ο οποίος υλοποιεί και τις μεταφορές.
Η παραδοχή ότι το σύνολο των μετεγκατασταθέντων δεν προέρχεται αποκλειστικά από τη Μόρια έχει ξεσηκώσει επικρίσεις στην Ολλανδία.
Τι όμως ζυγίζει περισσότερο, ότι δεν είναι όλοι από την Μόρια, λες και μόνο εκεί είναι προβληματικές οι συνθήκες υποδοχής ή είναι το μόνο κριτήριο ευαλωτότητας, ή ότι προβλήθηκαν και ικανοποιήθηκαν αμετακίνητες προτιμήσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα του πληθυσμού των ασυνόδευτων ανηλίκων και εντέλει φαίνεται να αγνοούν τις ανάγκες για προστασία και ανήλικων παιδιών που είναι μεγαλύτερα των 14 ετών;
Η συγκεκριμένη όμως περίπτωση είναι σημαντική για έναν ακόμα λόγο, γιατί παρουσιάζει με τον πλέον σαφή τρόπο τι σημαίνει στην πράξη η ευέλικτη και εθελοντική αλληλεγγύη που προτάσσει το νέο ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, καθώς και κατά πόσο εντέλει τα όσα αποφασίζονται σε ευρωπαϊκά δωμάτια έχουν επαφή με την πραγματικότητα και τις ανάγκες του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού.
* Το ρεπορτάζ είναι μέρος συνεργασίας με την Ολλανδή δημοσιογράφο Anne Claire Vink και έγινε με την υποστήριξη του προγράμματος διασυνοριακής ερευνητικής δημοσιογραφίας Lost in Europe.