Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Αιολική ενέργεια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αιολική ενέργεια

Από τους ανεμόμυλους στις ανεμογεννήτριες

Ο άνθρωπος προσπαθεί από την αρχαιότητα να εκμεταλλευτεί τη δύναμη του ανέμου. Ήδη χιλιάδες χρόνια πριν τα πλοία με πανιά χρησιμοποιούνταν για τις μετακινήσεις και το εμπόριο, ενώ ο σχεδιασμός των κτηρίων γινόταν συχνά με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται ο σωστός εξαερισμός χρησιμοποιώντας τη φυσική ροή του ανέμου. Τα πρώτα σχέδια μηχανών που θα μπορούσαν να τροφοδοτούνται από τον άνεμο (μεταδίδοντας κίνηση και παίζοντας μουσική) αποδίδονται στον Ήρωνα από την Αλεξάνδρεια, που έζησε πιθανότατα τον 1ο αιώνα μ.Χ., παρ’ όλο που δεν είναι εξακριβωμένο κατά πόσο επρόκειτο για συσκευές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στην πράξη ή απλώς για σχέδια παιχνιδιών.

Η χρήση ανεμόμυλων, δηλαδή κατασκευών που μετατρέπουν την κίνηση του αέρα σε ωφέλιμο έργο, φαίνεται να καθιερώθηκε τον Μεσαίωνα. Εμφανίστηκαν πρώτα στην Περσία, την Κίνα και την Ινδία και στη συνέχεια σε περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου και αποτελούνταν από πανιά που περιστρέφονταν οριζόντια, δηλαδή ο άξονας περιστροφής τους ήταν κάθετος. Οι ανεμόμυλοι, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, με τους βραχίονές τους να περιστρέφονται κάθετα, φαίνεται πως εμφανίστηκαν στον ευρωπαϊκό χώρο αργότερα, κατά τον 12ο αιώνα.

Πριν τη βιομηχανική εποχή, που βασίστηκε στην ατμομηχανή και μετέπειτα στον ηλεκτρισμό, οι ανεμόμυλοι (και κατά συνέπεια ο άνεμος) αποτελούσαν τη βασική πηγή μηχανικής ενέργειας και χρησιμοποιούνταν για την άλεση των σιτηρών, την άντληση υδάτων, την ύδρευση κ.α. Χώρες με μεγάλη παράδοση στη χρήση ανεμόμυλων ήταν η Αγγλία και η Ολλανδία, η οποία μάλιστα είχε αφιερώσει τεράστιες εκτάσεις στην εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού της.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η ιστορία της ανεμογεννήτριας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, με την κατασκευή των πρώτων ηλεκτροκινητήρων. Στις δεκαετίες του 1820 και 1830 τα πειράματα των Oersted και Faraday έδειξαν πώς συνδέονται ο ηλεκτρισμός και ο μαγνητισμός και πώς μπορούμε να μετατρέψουμε τον ένα στον άλλο μέσω της κίνησης ηλεκτροφόρων αγωγών και μαγνητών. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν στην κατασκευή των πρώτων ηλεκτροκινητήρων, που μετατρέπουν το ηλεκτρικό ρεύμα σε κίνηση, και των ηλεκτρικών γεννητριών που μετατρέπουν την κίνηση σε ηλεκτρισμό Στην περίπτωση της ανεμογεννήτριας, ο άνεμος θέτει σε κίνηση τους βραχίονες και η κίνηση αυτή μεταφέρεται σε ένα σύστημα από μαγνήτες και ηλεκτροφόρους αγωγούς παράγοντας ηλεκτρική τάση, όπως συμβαίνει με το δυναμό ενός ποδηλάτου. Ενώ, λοιπόν, ο ανεμόμυλος μετατρέπει την αιολική ενέργεια σε μηχανική, η ανεμογεννήτρια μετατρέπει την αιολική σε ηλεκτρική. Η τελευταία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διοχετευτεί στο δίκτυο ηλεκτροδότησης και να τροφοδοτήσει ηλεκτρικές συσκευές.

Οι πρώτες ανεμογεννήτριες κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και η χρήση τους επεκτάθηκε, σε τοπικό επίπεδο, μέχρι τις αρχές του 20ού. Αν και το ενδιαφέρον εξασθένησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η κρίση του πετρελαίου στη δεκαετία του 1970 και η διαπίστωση πως τα αποθέματα σε ορυκτά καύσιμα δεν είναι ανεξάντλητα αναζωπύρωσαν το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η καύση ορυκτών καυσίμων, στην οποία στηρίζεται το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ενέργειας, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η εδραίωση μορφών ενέργειας όπως η αιολική, η οποία είναι ανεξάντλητη και ανανεώσιμη, και η σταδιακή απεξάρτηση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων αποτελούν κεντρικό στόχο στον σχεδιασμό κρατών και διεθνών οργανισμών.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της αιολικής ενέργειας

Όπως όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, η εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ο ρόλος τής τεχνολογικής και επιστημονικής κοινότητας, αλλά και των ενδιαφερόμενων φορέων, είναι η μέγιστη αξιοποίηση των πρώτων και η ελαχιστοποίηση δεύτερων. Κάτι τέτοιο δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω της έρευνας, βασικής ή εφαρμοσμένης, αλλά απαιτεί και τη θέσπιση συγκεκριμένου πλαισίου από την Πολιτεία, το οποίο συνυπολογίζει τις ανάγκες και ανησυχίες των τοπικών κοινωνιών. Παρακάτω αναφέρουμε συνοπτικά κάποια από τα θετικά και αρνητικά της αιολικής ενέργειας, καθώς μια διεξοδική ανάλυση, η οποία αποτελεί αντικείμενο συνεχούς μελέτης, θα απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη έκταση.

Η παραγωγή ηλεκτρισμού από την αιολική ενέργεια δεν συνεισφέρει στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Μόνο η κατασκευή και εγκατάσταση των ανεμογεννητριών συνδέονται έμμεσα με τέτοιες εκπομπές, οι οποίες όμως είναι κατά πολύ μικρότερες των αντίστοιχων από τις εγκαταστάσεις ορυκτών καυσίμων. Η αιολική ενέργεια είναι ανεξάντλητη, επομένως μετά την εγκατάσταση οι ανεμογεννήτριες δεν χρειάζονται τροφοδοσία, αλλά λειτουργούν πλήρως με τον άνεμο για περίπου 20 με 25 έτη. Επομένως, η εκτεταμένη χρήση τους μειώνει την εξάρτησή μας από την καύση ορυκτών καυσίμων, συνεισφέροντας σε περαιτέρω μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών δεν εμποδίζει την παράλληλη καλλιέργεια ή άλλη χρήση της γης στην περιοχή. Επομένως, οι αγρότες μπορούν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη γη εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα επιπλέον εισόδημα από τις εταιρείες που διαχειρίζονται τα αιολικά πάρκα. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο κάτι τέτοιο είναι εφικτό εξαρτάται από το πλαίσιο που έχει θεσπιστεί σε κάθε περιοχή και τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων που εγγυώνται την ασφάλεια του προσωπικού.

Η εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας είναι ένας αναπτυσσόμενος τεχνολογικός κλάδος, ο οποίος δεν εξαντλείται μόνο στην κατασκευή μιας ανεμογεννήτριας, αλλά τροφοδοτεί και συνδέεται με την έρευνα σε πολλούς τομείς της Επιστήμης των Υλικών και της Μηχανολογίας. Σκοπός όλων αυτών των πεδίων έρευνας είναι η βελτίωση της απόδοσης των ανεμογεννητριών, η αποτελεσματικότερη συντήρησή τους, η μείωση του θορύβου που παράγουν και των πιθανών κινδύνων που εγκυμονούν (βλ. παρακάτω), η αποδοτική ανακύκλωση των υλικών που χρησιμοποιούνται κ.ά. Οι κλάδοι αυτοί δεν αφορούν μόνο τα αιολικά πάρκα, αλλά συνδέονται και με άλλες τεχνολογικές εφαρμογές και, καθώς αναπτύσσονται, δημιουργούν όλο και περισσότερες νέες θέσεις εργασίας.

Φυσικά, κανένας τρόπος παραγωγής ενέργειας δεν στερείται μειονεκτημάτων. Όπως αναφέρθηκε, τα μειονεκτήματα αυτά αποτελούν προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εμπλεκόμενες κοινότητες (επιστημονική, τοπικές κοινωνίες) και φορείς.

Η κατασκευή των ανεμογεννητριών και του δικτύου αγωγών που διοχετεύουν την ενέργεια σε αστικές περιοχές έχει μεγάλο αρχικό κόστος, η απόσβεση του οποίου απαιτεί πολύ χρόνο λειτουργίας. Επομένως, πρέπει να εξυπηρετούν μακροπρόθεσμο ενδελεχή σχεδιασμό. Επιπλέον, παρ’ όλο που οι τοποθεσίες των πάρκων επιλέγονται με βάση το αιολικό δυναμικό, η ροή του ανέμου είναι πάντοτε απρόβλεπτη και η παραγωγή ενέργειας δεν είναι σταθερή. Επομένως, για την ώρα δεν μπορεί ένα δίκτυο να εξαρτάται αποκλειστικά από την αιολική ενέργεια. Για αυτόν τον λόγο γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθούν αποτελεσματικές διατάξεις αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται και να επιλέγονται τόποι κατόπιν προσεκτικού σχεδιασμού.

Οι τεράστιες ανεμογεννήτριες και οι μεγάλες εκτάσεις που καλύπτουν προκαλούν «αισθητική» μόλυνση. Επιπλέον, όπως όλες οι παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, η εγκατάσταση αιολικών πάρκων έχει επιπτώσεις στην άγρια ζωή. Πράγματι, οι περιστρεφόμενοι βραχίονες μιας ανεμογεννήτριας είναι επικίνδυνοι για πουλιά και νυχτερίδες και εκτιμάται ότι εκατοντάδες χιλιάδες από αυτά χάνουν τη ζωή τους ετησίως. Για αυτόν τον λόγο γίνονται προσπάθειες ώστε να επιλέγονται οι κατάλληλες τοποθεσίες, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, και να κατασκευάζονται με τρόπο πιο ασφαλή για τα πουλιά. Πάντως, εκτιμάται ότι ο αριθμός των πουλιών που χάνουν τη ζωή τους από άλλα αρπακτικά (γάτες), από συγκρούσεις με ψηλά κτήρια και από τις επιπτώσεις των ορυκτών καυσίμων είναι εκατοντάδες φορές μεγαλύτερος.

Άλλος ένας κίνδυνος των ανεμογεννητριών είναι τα ατυχήματα. Συχνές αιτίες αυτών των ατυχημάτων είναι η βλάβη και πτώση κάποιου από τους βραχίονες και η εκτόξευση πάγου, ο οποίος αναπτύσσεται στους βραχίονες (όταν το κλίμα το επιτρέπει). Παρ’ όλο που τα ατυχήματα αυτά είναι σπάνια και οι ανεμογεννήτριες θεωρούνται πολύ ασφαλείς, οι τεχνικές αποτροπής συνεχώς βελτιώνονται. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται αισθητήρες που να επιτρέπουν τη διαρκή παρακολούθηση της σωστής λειτουργίας τους καθώς επίσης και ειδικές επιστρώσεις που να αποτρέπουν τη δημιουργία πάγου.

Ένας παράγοντας που συχνά επισημαίνεται και εξετάζεται είναι οι επιπτώσεις του θορύβου των ανεμογεννητριών στην υγεία. Οι ανεμογεννήτριες παράγουν δύο είδη θορύβου, έναν βόμβο λόγω της γεννήτριας και τον θόρυβο που κάνουν οι έλικες καθώς σχίζουν τον αέρα. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ένταση αυτού του θορύβου ποικίλει ανάλογα με το περιβάλλον (άλλοι θόρυβοι), τις ατμοσφαιρικές συνθήκες και τη μορφολογία του εδάφους. Τοποθετώντας τις ανεμογεννήτριες κόντρα στον άνεμο αντιμετωπίζεται ένα μέρος του προβλήματος και, τυπικά, σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 400 μέτρων η στάθμη του θορύβου είναι χαμηλότερη από αυτή ενός αστικού περιβάλλοντος. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση απαιτείται η ρύθμιση προδιαγραφών από την Πολιτεία ως προς τις τοποθεσίες που επιτρέπεται να εγκατασταθούν αιολικά πάρκα, κάτι που συμβαίνει σε πολλές χώρες του κόσμου. Γενικά, η επισκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και η αξιολόγηση του ζητήματος από ανεξάρτητους πολιτειακούς φορείς έχει δείξει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν τις επιπτώσεις του θορύβου των ανεμογεννητριών στην υγεία, ενώ η πιθανή επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας είναι μηδαμινή.

Σχετικά με τις επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία των πολιτών αλλά και σε ό,τι αφορά την αποδοχή των αιολικών πάρκων από το κοινό, σε αυτές τις μελέτες τονίζεται συχνά η σημασία που έχει η συνεργασία μεταξύ Πολιτείας και κοινωνίας. Έχει μεγάλη σημασία να καλλιεργείται ένα κλίμα διαλόγου στις τοπικές κοινωνίες πριν τον σχεδιασμό και την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων και να είναι πρόθυμη η Πολιτεία να ακούσει και να αντιμετωπίσει τις επιφυλάξεις που εκφράζονται σχετικά με τη δίκαιη χρήση και την ορθή και αποτελεσματική τήρηση των προδιαγραφών.

Τέτοιου είδους ενημέρωση και διάλογος είναι απαραίτητα για δύο λόγους. Πρώτον, πολλά από τα μειονεκτήματα ή πλεονεκτήματα της αιολικής ενέργειας δεν μπορούν να εξετάζονται απομονωμένα, χωρίς σύγκριση με τα αντίστοιχα της εκτεταμένης χρήσης ορυκτών καυσίμων και άλλων μορφών παραγωγής ενέργειας. Δεύτερον, η Πολιτεία οφείλει να ενημερώνει αναλυτικά τους πολίτες για τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς σε ό,τι αφορά την ενέργεια και τη χρήση των διαθέσιμων πόρων και γης.

Πηγές και περισσότερες πληροφορίες:

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL