«Θα έχουμε έναν πολύ αναξιόπιστο σύμμαχο, οι πολιτικές του οποίου θα υπαγορεύονται από τις πολιτικές του ανάγκες και τις προσωπικές ιδιοτροπίες του», επισημαίνει ο Έρικ Έντελμαν, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία, ενώ άλλοι αναλυτικές ανησυχούν για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των εντάσεων με τη Δύση και την προσέγγισή της με Ρωσία και Κίνα
Οι δυτικές χώρες ετοιμάζονται για πέντε ακόμη χρόνια Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την ώρα που ο Τούρκος ηγέτης προβάλλει πλέον ως το ακλόνητο φαβορί των προεδρικών εκλογών. Αξιωματούχοι στις ΗΠΑ και την Ευρώπη προβλέπουν μια ταραχώδη πορεία, με έναν Πρόεδρο τον οποίο θεωρούν προβληματικό και απρόβλεπτο, αλλά επίσης και σημαντικό εταίρο ως επικεφαλής ενός κράτους - μέλους του ΝΑΤΟ που βρίσκεται κοντά στη Μέση Ανατολή και τη Μαύρη Θάλασσα και φιλοξενεί σήμερα τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες. Ο Έρικ Έντελμαν, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία, εκτιμά ότι μια ακόμα θητεία του βετεράνου ηγέτη θα μπορούσε να οδηγήσει σε διατήρηση των εύθραυστων σχέσεων της Άγκυρας με τη Δύση. «Θα έχουμε έναν πολύ αναξιόπιστο σύμμαχο, οι πολιτικές του οποίου θα υπαγορεύονται από τις πολιτικές του ανάγκες και τις προσωπικές ιδιοτροπίες του» είπε.
Ο Ερντογάν, διαβόητος για τη σκληρή ρητορική του, προβάλλει τον εαυτό του ως έναν ισχυρό ηγέτη που ανοίγει δρόμους για τη χώρα του προκειμένου να την απελευθερώσει από τα δεσμά της υποκριτικής και αφερέγγυας Δύσης. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της περασμένης δεκαετίες μεταπηδώντας από τη μία κρίση εξωτερικών σχέσεων στην επόμενη. Μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια, ο Ερντογάν είδε τη χώρα του να πλήττεται από αμερικανικές κυρώσεις για τη φυλάκιση ενός Αμερικανού πάστορα και την αγορά ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος, απείλησε να απελάσει 10 δυτικούς πρεσβευτές και έστειλε δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες στα σύνορα με την Ελλάδα αφού πρώτα τους υποσχέθηκε να «ανοίξει τις πύλες» για την Ευρώπη. Μια μέρα πριν τις εκλογές, κατηγόρησε τον αντίπαλό του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ότι συνεργάζεται με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για να τον νικήσει χωρίς να παρουσιάσει αποδείξεις.
Οσο οι προεκλογικές δημοσκοπήσεις εμφάνιζαν τον Κιλιτσντάρογλου να προηγείται, ξένοι διπλωμάτες και Τούρκοι ομόλογοί τους τολμούσαν να φανταστούν πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα πράγματα εάν η αντιπολίτευση ανέβαινε στην εξουσία. Ακόμη και εάν θεωρείται βέβαιο ότι η νέα κυβέρνηση δεν θα μετέβαλλε την ουσία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και ενδεχομένως να παρουσίαζε τις δικές της προκλήσεις, θα υπήρχε «πολύ πιο θετικό κλίμα» έπειτα από χρόνια τραυματικών διενέξεων, όπως εκτιμά Τούρκος αξιωματούχος. «Υπάρχει πολύ θετικό πνεύμα απέναντι στον Κιλιτσντάρογλου» είπε. «Τον συμπαθούν». Αντιθέτως, προσθέτει, τα συναισθήματά τους για τον Ερντογάν «πλησιάζουν το μίσος».
H προοπτική αλλαγής μειώθηκε δραματικά από τη στιγμή που ο Τούρκος Πρόεδρος κέρδισε τον πρώτο γύρο των εκλογών με διαφορά πέντε ποσοστιαίων μονάδων αποκτώντας ένα καθαρό πλεονέκτημα για τις επαναληπτικές της 28ης Μαΐου. Η πρώτη δοκιμασία για τον νικητή του δεύτερου γύρου θα αφορά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ένταξη που η Τουρκία έχει μπλοκάρει κατηγορώντας τη σκανδιναβική χώρα ότι είναι ανεκτική απέναντι σε αυτούς που αποκαλεί Κούρδους τρομοκράτες. Οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ είναι απεγνωσμένοι για την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στη σύνοδο του Ιουλίου στη Λιθουανία. Κανείς δεν περιμένει ότι οι δεσμοί της Τουρκίας με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ θα αποκοπούν πλήρως. Το εμπόριο με τη Δύση και οι επενδύσεις της έχουν ακόμα ζωτική σημασία για την προβληματική τουρκική οικονομία. Παρότι ο Τούρκος Πρόεδρος σφυρηλάτησε ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, γνωρίζει και ο ίδιος ότι μέρος της αξίας της χώρας του για τη Μόσχα είναι το ότι αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ.
Ομως ούτε και η Δύση έχει το περιθώριο για μια οριστική ρήξη με την Αγκυρα. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη γνωρίζουν ότι ως ένας από τους ελάχιστους ηγέτες που διατηρούν καλές σχέσεις τόσο με τον Πούτιν όσο και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει καθοριστικό ρόλο ως μεσολαβητής στην ουκρανική κρίση. Οι ευρωπαϊκές χώρες παραμένουν ανήσυχες για τις απειλές του Ερντογάν να στείλει περισσότερους πρόσφυγες στην ήπειρο. Και η Τουρκία, μια χώρα με πληθυσμό 85 εκατομμύρια, παραμένει σημαντική αγορά για τις ευρωπαϊκές εταιρείες. Αναλυτές εκτιμούν ότι οι σχέσεις με τις Βρυξέλλες θα παραμείνουν στασιμες εφόσον η διακυβέρνηση Ερντογάν παραταθεί, ενώ δεν αναμένεται να σημειωθεί πρόοδος ούτε στην παραπαίουσα διαδικασία για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Παρ' όλα αυτά, η Ιλκε Τογκούρ, καθηγήτρια Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, εκτιμά ότι οι σχέσεις θα μπορούσαν να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο αν οι δυτικές χώρες αφήσουν πίσω την αυτοσυγκράτηση των τελευταίων ετών. «Συγκρατούνταν επειδή δεν ήθελαν να εμπλακούν στην προεκλογική καμπάνια του Ερντογάν» σημειώνει. «Εάν όμως κερδίσει τον δεύτερο γύρο, δεν θα έχουν πια λόγο να το κάνουν».
Ενα σημείο τριβής θα μπορούσε να αποδειχτεί η προσπάθεια των Βρυξελλών να τιμωρήσουν χώρες εκτός Ε.Ε. που βοηθούν τη Μόσχα να παρακάμπτει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις. Ο Αλπέρ Κοσκούν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης που ζει σήμερα στην Ουάσιγκτον, ανησυχεί για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των εντάσεων με τη Δύση, τη στιγμή που η τουρκική κοινή γνώμη δεν εμπιστεύεται ούτε τις ΗΠΑ ούτε την Ευρώπη. «Η ευρωπαϊκή διεύρυνση προχωρά χωρίς καμία αναφορά στην Τουρκία» δηλώνει. «Άλλα πέντε χρόνια και η αποξένωση αυτή θα γίνει βαθύτερη». Συνεχίζει: «Αυτό θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στην προσέγγιση της τουρκικής κοινωνίας απέναντι στον κόσμο και τον βαθμό που χώρες όπως η Ρωσία και Κίνα είναι σε θέση να ενδυναμώσουν αυτά τα αντιδυτικά αισθήματα στην Τουρκία».
