Αφού κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή για δύο δεκαετίες, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιμετωπίζει την πιο δύσκολη πολιτική πρόκληση της καριέρας του καθώς η Τουρκία ετοιμάζεται για τις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δίνουν στον ηγέτη της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος υποστηρίζεται από συμμαχία έξι κομμάτων, ένα μικρό προβάδισμα έναντι του σημερινού Προέδρου. Η κούρσα των προεδρικών εκλογών ενδεχομένως να κριθεί στον δεύτερο γύρο. Θα είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει στην Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει πετύχει μια σειρά από εκλογικές νίκες αφότου ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) φέρνοντάς το στην εξουσία το 2002.
Αυτή η αναμέτρηση όμως θα κριθεί στην κόψη του ξυραφιού. Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας εάν αισθανθεί ότι η εξουσία του απειλείται σοβαρά. Ο 69χρονος ηγέτης έχει δείξει έντονες αυταρχικές τάσεις την τελευταία δεκαετία και έχει εγκαθιδρύσει έναν πόλο κεντρικής εξουσίας γύρω από το ισχυρό προεδρικό σύστημα που υιοθετήθηκε το 2017, έπειτα από το δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Είναι σαφές ότι οι τουρκικές εκλογές δεν είναι πλέον εντελώς ελεύθερες και δίκαιες. Φτάνοντας όλο και πιο κοντά στην προσωποπαγή διακυβέρνηση, ο Ερντογάν άδειασε από περιεχόμενο και πολιτικοποίησε τους κρατικούς θεσμούς. Ανενδοίαστα χρησιμοποίησε κρατικούς πόρους για να χρηματοδοτήσει την προεκλογική του εκστρατεία. Τα ΜΜΕ έχουν φιμωθεί. Κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει επιβληθεί σε δέκα περιφέρειες που χτυπήθηκαν από τον σεισμό τον Ιανουάριο, έναν σεισμό που σκότωσε 50.000 ανθρώπους και προκάλεσε τον εκτοπισμό τριών εκατομμυρίων. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επρόκειτο να αρθεί λίγες μέρες πριν τις εκλογές. Καταγγελίες για εκφοβισμό ψηφοφόρων και κάθε λογής ατασθαλίες αποτελούν πια καθημερινή κατάσταση. Αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης έχουν διωχθεί και φυλακιστεί – ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην συμπρόεδρος του κυριαρχούμενου από το κουρδικό στοιχείο Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών της Τουρκίας (HDP), του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος, βρίσκεται στις φυλακές από το 2016. Υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για την ανεξαρτησία του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου.
Οταν ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου κέρδισε οριακά τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης από το ΑΚΡ το 2019, το Συμβούλιο διέταξε επαναληπτικές εκλογές καθώς ο Ερντογάν ισχυρίστηκε ότι οι εκλογές σημαδευτηκαν από «παρατυπίες». Ο Ιμάμογλου επικράτησε και στη δεύτερη αναμέτρηση και το αποτέλεσμα έγινε τελικά αποδεκτό. Όμως η απόφαση ακύρωσης των πρώτων αποτελεσμάτων έδειξε το μέγεθος της πολιτικής επιρροής. Και στην αναμέτρηση της Κυριακής διακυβεύονται πολλά περισσότερα για τον Ερντογάν. Η αντιπολίτευση είναι πιο ενωμένη παρά ποτέ στο παρελθόν τα τελευταία χρόνια. Εναποθέτει τις ελπίδες της στην ικανότητά της να επιβλέψει την ψηφοφορία και την καταμέτρηση σε εκλογικά τμήματα σε όλη τη χώρα πιστεύοντας ότι θα είναι δυνατή η χειραγώγηση μόνο ενός μικρού ποσοστού ψήφων. Ωστόσο, όσο πιο οριακή αποδειχτεί η αναμέτρηση, τόσο μεγαλώνουν οι φόβοι για νοθεία και αμφισβήτηση του αποτελέσματος. Ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας έχει ήδη παρουσιάσει τις εκλογές ως προσπάθεια «πολιτικού πραξικοπήματος» από τη Δύση.
Δεν διακυβεύεται μόνο η εξουσία του Ερντογάν. Οι εκλογές διεξάγονται τη στιγμή που η οικονομία βρίσκεται σε κρίση, με τον πληθωρισμό να έχει εκτοξευτεί και την τουρκική λίρα να βυθίζεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η ανορθόδοξη νομισματική πολιτική του Προέδρου είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος αυτών των προβλημάτων. Ζήτησε την αύξηση των επιτοκίων ακόμα και όταν ο πληθωρισμός ανέβαινε, εξουδετερώνοντας την αυτονομία της κεντρικής τράπεζας. Η ροπή του προς τον αυταρχισμό και η καταστροφική οικονομική διαχείριση έχουν ήδη στιγματίσει την κληρονομιά του. Στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του στην εξουσία, ο Ερντογάν πρόβαλε την εικόνα ενός φιλοευρωπαίου και φιλικού προς τις επιχειρήσεις πολιτικού. Του πιστώθηκε η αναβάθμιση των υποδομών σε μια περίοδο ευημερίας. Η δεύτερη δεκαετία σημαδεύτηκε όμως από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα, σαρωτικές εκκαθαρίσεις στον στρατό και τις δημόσιες υπηρεσίες και εύθραυστες σχέσεις με τους δυτικούς συμμάχους της Τουρκίας. Μετατράπηκε έτσι σε μια όλο και πιο απομονωμένη φιγούρα, περιστοιχισμένη από κόλακες και δίχως επαφή με τα οικονομικά δεινά της χώρας. Ωστόσο, σε μια βαθιά διχασμένη χώρα, ο Ερντογάν παραμένει, κατά πολλούς, ο δημοφιλέστερος πολιτικός, με ισχυρή υποστήριξη στη συντηρητική βάση του. Σε συνδυασμό με το άνισο γήπεδο του εκλογικού συστήματος θα ήταν βιαστικό να στοιχηματίσει κανείς εναντίον του. Αν χάσει, θα πρέπει να αποδεχτεί το αποτέλεσμα. Εκείνο που τελικά διακυβεύεται είναι η ίδια η περήφανη δημοκρατική ιστορία της Τουρκίας.
Επιμέλεια: Μιχάλης Τρίκκας
