Σε μία εβδομάδα, εάν όλα εξελιχθούν όπως προβλέπεται, θα προκύψει μια κολοσσιαία έκθεση για την κατάσταση του παγκόσμιου κλίματος από το Διακυβερνητικό Συμβούλιο για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ.
Θα είναι η έκτη ανάλυση αυτού του είδους μέσα σε 31 χρόνια. Και όπως οι προηγούμενες πέντε, θα είναι μια σαρωτική επιστημονική εκτίμηση για το πώς και γιατί υπερθερμαίνεται ο πλανήτης μας. Ωστόσο, αυτή η έκθεση θα είναι διαφορετική. Θα φτάσει τη στιγμή που ο αντίκτυπος του μεταβαλλόμενου κλίματος γίνεται βάναυσα εμφανής, όχι μόνο στους μακρινούς παγετώνες των Ιμαλαΐων ή στους θαλάσσιους πάγους της Αρκτικής, αλλά μπροστά στα τρομαγμένα μάτια των ανθρώπων.
Μέσα στις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες μόνο, δασικές πυρκαγιές έσβησαν από τον χάρτη το χωριό του Καναδά όπου λίγο πριν είχε σημειωθεί το εθνικό ρεκόρ υψηλότερης θερμοκρασίας με 49,6 βαθμούς Κελσίου. Πλημμύρες σάρωσαν πόλεις της Γερμανίας σαν τσουνάμι αναποδογυρίζοντας αυτοκίνητα σαν φελλούς. Τρομοκρατημένοι επιβάτες του μετρό στην Κίνα βρέθηκαν σκεπασμένοι από το νερό μέχρι το στήθος καθώς οι βροχοπτώσεις τριών ημερών έριξαν το ίδιο νερό που πέφτει συνήθως στη διάρκεια ενός έτους.
Πολλά από αυτά είχαν προβλεφθεί. Επιστήμονες προειδοποιούν εδώ και χρόνια ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε όλο και πιο ακραία καιρικά φαινόμενα. Ωστόσο η συχνότητα και η ένταση αυτών των φαινομένων θέτουν μερικά ανησυχητικά ερωτήματα:
Μήπως έχουμε εισέλθει σε μια νέα περίοδο μη γραμμικής κλιματικής αλλαγής, κατά την οποία οι θερμοκρασίες και τα ακραία περιστατικά δεν αυξάνονται σταδιακά, όπως προβλέπεται, αλλά, αντίθετα, έρχονται ξαφνικά, περισσότερο συχνά και ίσως με μεγαλύτερη σφοδρότητα; Εάν είναι έτσι, πώς μπορούμε να το ξέρουμε;
Η σύντομη απάντηση είναι ότι οι επιστήμονες διχάζονται για το αν μια πιο επικίνδυνη και μη γραμμική αλλαγή έχει αρχίσει. "Δεν νομίζω ότι είναι σωστό να συμπεραίνουμε ότι είναι αυτό που παρατηρούμε, αν και πολλοί το υποστηρίζουν" σημειώνει ο Μάικλ Μαν, διευθυντής του Περιβαλλοντικού Κέντρου του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια. "Δεν είναι τόσο ότι η κλιματική αλλαγή προχωρεί ταχύτερα απ' όσο αναμενόταν - η αύξηση της θερμοκρασίας συμβαδίζει με τα μοντέλα που έχουν γίνει εδώ και δεκαετίες. Είναι, αντιθέτως, ότι ορισμένες επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες από εκείνες που προέβλεπαν οι επιστήμονες" τονίζει.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα σημειώθηκε στο τέλος Ιουνίου, όταν ένα παρατεταμένο κύμα καύσωνα έπληξε τον δυτικό Καναδά και πολιτείες των ΗΠΑ στον Ειρηνικό. Ρεκόρ που άντεχαν ολόκληρες δεκαετίες καταρρίφθηκαν κατά πέντε βαθμούς Κελσίου.
"Είναι τρομακτικό", σημειώνει ο Μπράιαν Χόσκινς, πρόεδρος του Ινστιτούτου Γκράνθαμ για την Κλιματική Αλλαγή του Imperial College στο Λονδίνο. "Εδώ και πολλά χρόνια έλεγα ότι οι προβλέψεις που παίρνουμε από τα κλιματικά μοντέλα βγαίνουν πραγματικότητα όταν στεκόμαστε τυχεροί. Εάν στέκεσαι μόνο στα μοντέλα, τότε το τελευταίο κύμα καύσωνα δεν θα έπρεπε να έχει σημειωθεί ποτέ" προσθέτει.
Ο Γκερτ Γιαν φαν Όλντενμπορ, ερευνητής της ολλανδικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, σημειώνει ότι το ρεκόρ θερμοκρασίας στη Βόρεια Αμερική "κλόνισε την αυτοπεποίθηση πολλών ειδικών για το κλίμα". "Αυτό σημαίνει ότι το συμπέρασμα που είχαμε μέχρι τώρα για το πώς οι καύσωνες αντιδρούν στη σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο ίσως να μην είναι σωστό" προσθέτει.
Ο φαν Όλντενμπορ συμπροεδρεύει του Παγκοσμίου Κέντρου Κλίματος, μιας ομάδας επιστημόνων που συμπέρανε ότι ο πρόσφατος καύσωνας στη Βόρεια Αμερική θα ήταν "σχεδόν αδύνατος" χωρίς την κλιματική αλλαγή που έχει προκληθεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Ο ίδιος μαζί με συναδέλφους του εργάζονται τώρα σε ευρύτερη έρευνα σχετικά με το αν υπάρχουν αποδείξεις ότι το κλίμα αλλάζει πια σε παγκόσμιο επίπεδο με μη γραμμικό τρόπο. Θα μπορούσε, παραδείγματος χάριν, να ισχύει ότι αλλαγές στον αεροχείμαρο (jetstream) ή η μετακίνηση ζωνών ξηρασίας προκαλούν μεταβολές που δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει;
Είναι ένα αξιοσημείωτο έργο εάν εκτιμήσει κανείς τον ρόλο του επιστημονικού φαινομένου που επιστήμονες όπως η ιστορικός του Χάρβαρντ Ναόμι Ορέσκις έχει αποκαλέσει "Κλίνοντας προς τη λιγότερο δραματική πλευρά".
Οι περιβαλλοντολόγοι κατηγορούνται συχνά για κινδυνολογία και πρόκληση πανικού. Όπως όμως έγραψε η Ορέσκις το 2012, "οι θεμελιακές επιστημονικές αξίες της αντικειμενικότητας, του ορθολογισμού και της νηφαλιότητας" έχουν οδηγήσει σε συντηρητικές προβλέψεις για τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Αυτό δεν οδήγησε τους ερευνητές να αποφύγουν δραματικές έννοιες όπως "σημεία καμπής" που όταν τα περάσουμε θα οδηγήσουν σε δραστικές αλλαγές όπως η απώλεια της Δυτικής Ανταρκτικής ή του δάσους του Αμαζονίου. Σύμφωνα με ορισμένα μάλιστα προσχέδια, η νέα έκθεση του ΟΗΕ αναφέρεται λεπτομερώς σε αρκετές τέτοιες αλλαγές.
Παρά την απαισιοδοξία αυτών των σεναρίων ή ενδεχομένως εξαιτίας τους, ορισμένοι επιστήμονες έχουν αρχίσει να επικεντρώνονται σε κάποιες ελπιδοφόρες ιδέες. Η λογική των σημείων καμπής θα μπορούσε να οδηγήσει στην ταχύτερη προώθηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, την καθαρή ενέργεια και την εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, σημειώνει ο Τιμ Λέντον, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Συστημάτων του Πανεπιστημίου του Έξτερ. "Είναι μια σπίθα ελπίδας" τονίζει. Τον Ιούλιο 2021, ωστόσο, μοιάζει ακόμη πολύ μακρινή.
