H απόφαση του δικαστηρίου της Μινεσότα να καταδικάσει τον Ντέρεκ Τσόβιν για τον φόνο του Τζορτζ Φλόιντ αποτελεί μια σπάνια περίπτωση κατά την οποία Αμερικανός αστυνομικός καταδικάζεται για τον φόνο μαύρου.
Οι φόνοι από αστυνομικούς είναι συχνοί στις ΗΠΑ. Σε λίγες περιπτώσεις όμως απαγγέλλονται κατηγορίες εις βάρος των εμπλεκομένων. Και ο αριθμός των περιπτώσεων στις οποίες οι εισαγγελείς πετυχαίνουν καταδίκες, όπως έγινε την Τρίτη, είναι απειροελάχιστος.
“Η πιο συχνή ερώτηση που δέχομαι από τις οικογένειες θυμάτων φονικής αστυνομικής βίας είναι ‘Θα πάει φυλακή αυτός ο τύπος;’” δηλώνει πριν γίνει γνωστή η καταδίκη Τσόβιν ο Μπράιν Νταν, δικηγόρος που έχει αναλάβει αρκετές περιπτώσεις αστυνομικής βίας. “Στις αρχές της σταδιοδρομίας μου έλεγα ‘Θα μπορούσε να συμβεί’. Όμως δεν συμβαίνει ποτέ, οπότε απαντάω αρνητικά”.
Ο εισαγγελέας της Μινεσότα Κιθ Έλισον αναγνώρισε αυτή την πραγματικότητα πέρυσι, όταν απήγγειλε τις κατηγορίες εις βάρος του Τσόβιν. “Η δίκη δεν θα είναι εύκολη” είπε. “Θα είναι δύσκολο να πετύχουμε την καταδίκη. Η Ιστορία μάς δείχνει τις προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε”.
Μία από τις πιο πλήρεις βάσεις δεδομένων για την αστυνομική βία βρίσκεται στα χέρια του Φίλιπ Στίνσον, εγκληματολόγου στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο και πρώην αστυνομικού. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Στίνσον, σχεδόν 1.000 άνθρωποι σκοτώνονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ από την αστυνομία - τις περισσότερες φορές με πυροβολισμούς. Σε λιγότερο από 2% των περιπτώσεων ασκήθηκε δίωξη κατά αστυνομικών.
Ο Στίνσον έχει καταγράψει 140 περιπτώσεις από το 2005 έως τις μέρες μας κατά τις οποίες αστυνομικοί συνελήφθησαν για ανθρωποκτονία. Στις 97 υποθέσεις που έχουν εκδικαστεί, μόλις 7 κατέληξαν σε καταδίκες. Περισσότερες από τις μισές απορρίφθηκαν ή κατέληξαν σε απαλλαγή του κατηγορούμενου. Κάποιες οδήγησαν σε ελαφρότερες ποινές.
Πριν από λίγα χρόνια ο Στίνσον πίστευε ότι η στατιστική αυτή θα άρχιζε να αλλάζει εξαιτίας της εκτεταμένης χρήσης βίντεο στις στολές των αστυνομικών. Βίντεο όπως αυτό που καταγράφει τον θάνατο του Φλόιντ έκαναν τον γύρο του Διαδικτύου. Όλα αυτά δεν άλλαξαν όμως τα δικαστικά δεδομένα.
Την περιορισμένη δύναμη του βίντεο να επηρεάζει τους ενόρκους έδειξε πριν από τριάντα χρόνια η υπόθεση Ρόντνεϊ Κινγκ. Οι τέσσερις λευκοί αστυνομικοί που κακοποίησαν τον μαύρο οδηγό χτυπώντας τον με κλομπ και γροθιές κατηγορήθηκαν για υπερβολική χρήση βίας όταν κυκλοφόρησε ένα βίντεο που έδειχνε τη βαναυσότητά τους. Ο Κινγκ έμεινε με κάταγμα στο κρανίο και εγκεφαλική βλάβη, ενώ οι κατηγορούμενοι απαλλάχτηκαν την επόμενη χρονιά.
“Ο γενικός κανόνας είναι ότι η απονομή δικαιοσύνης εξαιρείται από την απονομή δικαιοσύνης” σημειώνει ο Στίμσον. “Δεν αρέσει στους αστυνομικούς να συλλαμβάνουν αστυνομικούς”.
Αν και η νομοθεσία ποικίλει από πολιτεία σε πολιτεία, οι διώξεις συνήθως καταρρέουν όταν οι κατηγορούμενοι επικαλούνται την αρχή ότι οι αστυνομικοί μπορούν να κάνουν χρήση θανάσιμης βίας εάν πιστεύουν βάσιμα ότι η ζωή τους βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.
Οι ένορκοι έχουν διαπαιδαγωγηθεί να βλέπουν τους αστυνομικούς ως αξιόπιστα μοντέλα εξουσίας και τείνουν να τους δικαιολογούν για αποφάσεις που λαμβάνονται μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτων σημειώνει η Κέλι Γουέλτς, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο Βιλανόβα της Πενσιλβάνια. “Είναι επίσης πιθανόν ότι, όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πως ο ρόλος ενός αστυνομικού είναι να είναι ένας αυταρχικός τιμωρός που θα εμπνέει φόβο, τότε θεωρούν ότι η υπερβολική χρήση βίας εντάσσεται στα αστυνομικά καθήκοντα και επομένως δεν είναι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να διωχθεί ποινικά” προσθέτει.
Η αστυνομία επωφελείται επίσης από το γεγονός ότι γράφει τις πρώτες αναφορές για τα περιστατικά με πυροβολισμούς και επομένως μπορεί να διαμορφώνει την αφήγηση. «Οι ισχυρές ενώσεις της συχνά πιέζουν τους εισαγγελείς να μην ασκήσουν διώξεις και παύουν να συνεργάζονται μαζί τους εφόσον το κάνουν” τονίζουν ειδικοί. “Η φυλή επίσης πάντα παίζει τον ρόλο της” εκτιμά ο Στίνσον.
Ο θάνατος του Φλόιντ ήρθε έπειτα από διάφορους φόνους μαύρων ανδρών και γυναικών από αστυνομικούς σε περιστατικά που δεν κατέληξαν στην απαγγελία κατηγοριών. Το 2014, μετά τον φόνο του Μάικλ Μπράουν, ενός μαύρου εφήβου από το Μιζούρι, ένα τοπικό σώμα ενόρκων αρνήθηκε να απαγγείλει κατηγορίες εις βάρος του αστυνομικού που τον πυροβόλησε. Το συμβάν πυροδότησε μήνες ταραχών και γέννησε το κίνημα Black Lives Matter.
Τον ίδιο χρόνο ένορκοι στη Νέα Υόρκη αρνήθηκαν να καταδικάσουν τον αστυνομικό που σκότωσε με παράνομη λαβή τον επίσης μαύρο Έρικ Γκάρνερ. Χρειάστηκαν πέντε χρόνια μέχρι η τοπική αστυνομία να απολύσει τον αστυνομικό Ντάνιελ Παντάλεο.
Το έθνος συγκλονίστηκε έκτοτε από τους φόνους του δωδεκάχρονου Ταμίρ Ράις, του Φρέντι Γκρέι και της Μπριόνα Τέιλορ μεταξύ άλλων. Εν μέσω της δίκης Τσόβιν, ο Ντόντε Ράιτ, ένας εικοσάχρονος μαύρος, πυροβολήθηκε κατά τη διάρκεια οδικού ελέγχου από αστυνομικό που αργότερα ισχυρίστηκε πως μπέρδεψε το όπλο της με το τέιζερ που κουβαλούσε μαζί της. Εις βάρος της ασκήθηκε δίωξη για ανθρωποκτονία.
Για τον Νταν η υπερβολική χρήση βίας από αστυνομικούς αποτελεί μια εντελώς διαφορετική κατηγορία ανάμεσα σε πιθανές καταχρήσεις. “Οι αρχές δεν είναι επιεικείς απέναντι σε αστυνομικούς που κλέβουν ναρκωτικά ή χρήματα από υπόπτους” τονίζει. “Όταν όμως χρησιμοποιούν υπερβολική βία και ισχυρίζονται ότι το έκαναν σε αυτοάμυνα, τότε η αντιμετώπιση είναι διαφορετική”.
