Μέσα στον ορυμαγδό των τελευταίων ημερών μετά την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν και την κλιμάκωση της έντασης σε όλη τη Μέση Ανατολή, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών είχε μια μικρή επιτυχία να επιδείξει. Χάρη στις προσπάθειες των διπλωματών στο Τελ Αβίβ και στην Τεχεράνη απομακρύνθηκαν επιτυχώς οι Έλληνες πολίτες από το Ισραήλ και το Ιράν. Στην περίπτωση του Ιράν μάλιστα το πόνημα ήταν δύσκολο - και το πέρασμα των ανθρώπων οδικώς στο Αζερμπαϊτζάν σχετικά επικίνδυνο. Αλλά τέλος καλό, όλα καλά. Κι εδώ τελειώνουν τα καλά.
Σε όλα τα άλλα μέτωπα η ελληνική διπλωματία και ο επικεφαλής της Γιώργος Γεραπετρίτης -ο οποίος επιμένει να λέει ότι έχουμε την πιο στιβαρή εξωτερική πολιτική όλων των εποχών- είτε είναι ανύπαρκτοι είτε μετράνε αποτυχίες. Κι είναι ειρωνεία της τύχης το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εκλεγεί μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σ’ αυτή την κρίσιμη συγκυρία για το μέλλον του Διεθνούς Δικαίου και της παγκόσμιας ειρήνης. Αν δεν ήταν, ενδεχομένως η αδυναμία της και η ατολμία της να ήταν λιγότερο εμφανείς.
Το τελευταίο επεισόδιο που έπιασε στον ύπνο το υπουργείο Εξωτερικών, αν και δεν θα έπρεπε, ήταν η έντονη διαμαρτυρία της Λιβύης για τα ελληνικά σχέδια αξιοποίησης των πιθανών υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης. Στις 12 Ιουνίου 2025 η Ελλάδα ζήτησε από πολυεθνικές του κλάδου να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους -όπως έχει κάνει η Chevron για τις περιοχές Νότια Κρήτη Ι και Νότια Κρήτη ΙΙ- και η κυβέρνηση της Τρίπολης την κατηγόρησε ότι έτσι παραβιάζει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Με δυο λόγια, η Τρίπολη λέει ότι δεν μπορεί η Ελλάδα να δώσει άδειες για έρευνες σε θαλάσσια οικόπεδα που δεν είναι δικά της βασιζόμενη στο -παράνομο- τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ενα ναρκοθετημένο ταξίδι
Το ενδιαφέρον είναι ότι η λιβυκή διαμαρτυρία εκφράστηκε σχεδόν αμέσως μετά την -άτυπη- αναγγελία του Γιώργου Γεραπετρίτη ότι ετοιμάζεται να πάει στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη στις αρχές Ιουλίου. Μάλιστα, ο υπουργός εμφανιζόταν αισιόδοξος ότι θα κατάφερνε να σπάσει τον πάγο στις σχέσεις Αθήνας-Τρίπολης (η κυβέρνηση της οποίας ελέγχει μόνο τη Δυτική Λιβύη) αλλά και να εμποδίσει τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης να προσυπογράψει το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο είχε αρνηθεί να κάνει στα τέλη του 2019. Τότε η ελληνική κυβέρνηση είχε ποντάρει τα πάντα σ’ αυτή τη Βουλή και στον ισχυρό άνδρα της Ανατολικής Λιβύης Χαλίφα Χάφταρ, που είχε τη στήριξη της Ρωσίας και της Αιγύπτου και εχθρό του την Τουρκία. Πλην όμως, με τα χρόνια ο Χάφταρ αποφάσισε να τα βρει με την Τουρκία. Ένας από τους γιους του και επικεφαλής της Τράπεζας Ανασυγκρότησης της Ανατολικής Λιβύης ήταν μόλις προχθές στην Άγκυρα και έκλεισε συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας με την Τουρκία. Μάλιστα, εδώ και έναν μήνα ακούγεται ότι θα άρει τις διαφωνίες του με το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ολα δείχνουν ότι έχει χαθεί το τρένο για την ελληνική διπλωματία στη Λιβύη - και λόγω της ολιγωρίας του Γεραπετρίτη να ασχοληθεί τα τελευταία δύο χρόνια με το θέμα αλλά και λόγω της ενίσχυσης του ρόλου της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή από τότε που μαίνονται οι πόλεμοι.
Το επιχείρημα του Διεθνούς Δικαίου
Βέβαια ο υπουργός Εξωτερικών επιμένει να αναγγέλλει από το βήμα της Βουλής ότι η Ελλάδα θα κατοχυρώνει τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί των θαλάσσιων ζωνών στο πεδίο, όπως επιβάλλει το εθνικό συμφέρον. Και επικαλείται τις συμφωνίες με τη Chevron αλλά και την Exxon για έρευνες. Τονίζει μάλιστα ότι απέναντι στις όποιες αντιδράσεις θα προβάλλει το Διεθνές Δίκαιο, ενώ δηλώνει ότι έχει κάθε διάθεση να συζητήσει με τη Λιβύη, πάντα στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Το ερώτημα είναι γιατί η Λιβύη να συζητήσει με την Ελλάδα την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Το -αληθινό- επιχείρημα ότι δεν είναι συμβατό με το Διεθνές Δίκαιο δεν φαίνεται να μετράει πολύ στην εποχή μας -και στην περιοχή μας-, που η ισχύς του δικαίου έχει παραγκωνιστεί από το δίκαιο του ισχυρού. Άλλωστε, όπως βλέπουμε και στην περίπτωση της επίθεσης του Ισραήλ στο Ιράν, η ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου είναι διασταλτική.
Το «αγκάθι» με τα θαλάσσια πάρκα
Επιπλέον, υπάρχει και ένα θέμα με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό στο Αιγαίο. Όταν στα μέσα Απριλίου το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε δώσει στη δημοσιότητα τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της χώρας και τον σχετικό χάρτη, η κυβέρνηση είχε πανηγυρίσει λέγοντας ότι αυτός αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κοινοτικού κεκτημένου και εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική για την έμπρακτη προστασία των εθνικών συμφερόντων. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού και από την 3η Σύνοδο του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε στις 10 Ιουνίου τη χάραξη δύο θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και στο Νότιο Αιγαίο μέχρι το τέλος του μηνός.
Υπενθυμίζεται ότι θαλάσσιο πάρκο σημαίνει προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και καθορισμό των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων -π.χ., αλιεία- εντός του. Τα ελληνικά σχέδια δεν άρεσαν στην Τουρκία, η οποία προτιμά άλλη ερμηνεία για το πώς πρέπει να χαράσσονται τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο. Γι’ αυτό και παρουσίασε στις αρχές της εβδομάδας τον δικό της σχεδιασμό και τους δικούς της χάρτες τραβώντας μια γραμμή στη μέση του Αιγαίου και στέλνοντάς τα στην UNESCO. Με τη γραμμή της η Τουρκία αμφισβητεί για άλλη μια φορά ότι τα ελληνικά νησιά έχουν κυριαρχικά δικαιώματα. Ακριβώς όπως έκανε όταν υπέγραψε με τη Λιβύη το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την ΑΟΖ, αγνοώντας τα ελληνικά δικαιώματα που απορρέουν από την ύπαρξη της Κρήτης και των Δωδεκανήσων. Η αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών ήταν ότι η τουρκική κίνηση δεν παράγει νομικό αποτέλεσμα επειδή «ο τουρκικός χάρτης δεν έχει έρεισμα στο Διεθνές Δίκαιο, καθώς επιχειρεί να σφετεριστεί περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας».
Ισως πράγματι να μην παράγει νομικό αποτέλεσμα, ωστόσο δεν αποκλείεται να παραγάγει κάποτε αποτέλεσμα επί του πεδίου, όπως γίνεται για την ώρα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τα εμπόδια που έβαλε η Τουρκία στις έρευνες για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κύπρο στα ανοιχτά της Κάσου.
