Η αποτυχημένη ανταρσία του Γιεβγκένι Πριγκόζιν έφερε στο προσκήνιο τη μέχρι πρότινος όχι γνωστή σε όλους παραστρατιωτική-μισθοφορική ομάδα Wagner, η οποία πάντως δεν έχει σημαντική δράση μόνο στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά και σε μια σειρά άλλα σημεία του πλανήτη όπου απαιτείται να εξυπηρετηθούν ρωσικά συμφέροντα, κυρίως στη Μέση Ανατολή και σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Μένει να φανεί ποια θα είναι η τύχη και η «αποστολή» αυτής της ομάδας μετά τη φυγή του Πριγκόζιν στη Λευκορωσία. Το γεγονός ότι το ρωσικό υπουργείο Άμυνας συνεχίζει να τη χρηματοδοτεί εξηγείται, φυσικά, από την απλή σκέψη ότι κανείς πολιτικός δεν θα ήθελε να βρεθούν άνεργοι και απελπισμένοι μερικές δεκάδες χιλιάδες σκληροτράχηλοι επαγγελματίες στρατιώτες, ειδικά σε μια ευαίσθητη πολιτικά περίοδο.
Πολλοί μικροί στρατοί
Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι η Wagner δεν ήταν μοναδική περίπτωση στη σύγχρονη Ρωσική Ομοσπονδία. Ειδικά μετά τον πρώτο πόλεμο στην Κριμαία, το 2014 φάνηκε να ανθίζει το φαινόμενο μικρών ευέλικτων ή και μικρομεσαίων ιδιωτικών στρατών. Στις διεκδικούμενες περιοχές του Ντονμπάς υπήρξαν τέτοια μισθοφορικά σώματα, αλλά και σε περιοχές εκτός της ρωσικής επικράτειας, όπου επιχειρήσεις που είχαν εκεί δραστηριότητες έκριναν ότι χρειάζονται την προστασία τέτοιων μισθοφορικών τμημάτων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην πρώτη περίπτωση είναι η ομάδα Konvoi που δρα στην Κριμαία υπό τον Κονσταντίν Πικάλοφ σε ρόλο τοποτηρητή για λογαριασμό τού ουσιαστικά διορισμένου από τη Μόσχα πρωθυπουργού Σεργκέι Αξγιόνοφ. Ο τελευταίος δεν αισθάνεται προφανώς αρκετά ασφαλής μόνο υπό την προστασία του ρωσικού στρατού και χρησιμοποιεί αυτή την ομάδα μερικών εκατοντάδων ανδρών, την οποία χρηματοδοτούν κυρίως επιχειρήσεις που λειτουργούν στην Κριμαία.
Ενδεικτική για τη δεύτερη κατηγορία, η περίπτωση της Potok. Το όνομά της σημαίνει ροή-ρεύμα και καθήκον της είναι η προστασία των αγωγών της Gazprom, η εταιρεία-γίγας η οποία έχει λάβει την άδεια από τον πρωθυπουργό Μισούστιν για τη δημιουργία τέτοιων ένοπλων ομάδων ασφαλείας, κάτι που θεωρητικά απαγορεύεται στη Ρωσία. Η Gazprom έχει δημιουργήσει ακόμα δύο επιχειρησιακές ομάδες με τις χαρακτηριστικές ονομασίες Fakel (Πυρσός) και Plamja (Φλόγα).
Ο μεγάλος ανταγωνιστής
Σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, σημαντικός ανταγωνιστής της Wagner θεωρείται η ομάδα Redut (Οχυρό), που ανέλαβε από τις πρώτες κιόλας μέρες δράση στις πολεμικές συγκρούσεις και στην επίθεση εναντίον του Κιέβου. Έως τότε η δράση της εντοπιζόταν κυρίως στην περιοχή του Ντονμπάς και οι μαχητές της είχαν το προνόμιο να πληρώνονται σε δολάρια. Η Redut θεωρείται απόγονος παλιότερων παραστρατιωτικών ομάδων, φέρεται να έχει σχέσεις με τις μυστικές υπηρεσίες στη Μόσχα και να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του υπουργείου Άμυνας. Η προαναφερθείσα Potok σε κάποιες περιπτώσεις έχει φανεί να λειτουργεί σαν θυγατρική της, ενώ δεν έχουν λείψει και οι αλληλοκατηγορίες με τη Wagner όταν οι συνθήκες έγιναν εξαιρετικά επικίνδυνες, όπως στην περίπτωση των μαχών γύρω από την πόλη Μπαχμούτ. Μισθοφόροι της Wagner κατηγορήθηκαν από εκείνους της Potok ότι εμπόδισαν την οπισθοχώρησή τους, μεγαλώνοντας έτσι τις απώλειές τους. Οι μάχες στη συγκεκριμένη περιοχή φαίνεται να έπαιξαν, γενικότερα, σημαντικό ρόλο στην αναθεώρηση της στάσης του Πριγκόζιν, μέχρι την εκδήλωση της απειθαρχίας του απέναντι στη στρατιωτική ηγεσία στη Μόσχα.
Θυγατρική της Redut εκτιμάται ότι είναι και η Ταξιαρχία του Ντον, που έχει σηκώσει από το 2014 και μετά μεγάλο βάρος των συγκρούσεων στην περιοχή του Ντονμπάς. Ένας από τους επικεφαλής πολέμαρχούς της, ο Αλεξάντερ Μποροντάι, είχε διατελέσει και «πρωθυπουργός» της αποσχισθείσας αυτόνομης περιοχής και σήμερα την εκπροσωπεί ως βουλευτής στη Μόσχα. Και η Ταξιαρχία του Ντον ήρθε σε προστριβές με τη Wagner για ζητήματα δικαιοδοσίας στην περιοχή.
Μια άλλη επιχείρηση παροχής στρατιωτικών υπηρεσιών, που φέρεται να δημιουργήθηκε με τις ευλογίες του υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και να δραστηριοποιήθηκε από το δεύτερο εξάμηνο του 2022 στην Ουκρανία, είναι η Patriot. Ήταν γνωστή από παλιά στις υπηρεσίες δυτικών κρατών, επειδή είχε επιχειρήσει για λογαριασμό της Μόσχας στη Συρία, στο Μπουρούντι και στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία. Και αυτή έβλεπε τη Wagner ως αντίπαλο για την εξασφάλιση συμβολαίων.
Καταλαβαίνει κανείς ότι τέτοιες ειδικές αποστολές εκτός συνόρων πληρώνονται καλά και αποτελούν μήλο της Έριδας για στρατιωτικές εταιρείες οι οποίες δεν στρατολογούν και πληρώνουν μισθοφόρους για να... κάθονται. Βλέποντας κανείς την ανταγωνιστική σχέση της Wagner με σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου, συμπεραίνει ότι πίσω από τα όποια πολιτικά κίνητρα προέταξε ο Πριγκόζιν για να δικαιολογήσει την «πορεία προς τη Μόσχα» κρύβονταν και καθαρά οικονομικά, αφού ο πόλεμος διόγκωσε τις ανάγκες για χρησιμοποίηση μισθοφόρων και ίσως να τον έκανε να αισθανθεί ότι απειλείται η πρωτοκαθεδρία του στον τομέα. Σε κάθε περίπτωση, η τεράστια «ποικιλία» ιδιωτικών στρατιωτικών ομάδων σε μια χώρα του μεγέθους και της Ιστορίας της Ρωσίας δεν αποτελεί πιστοποιητικό δημοκρατικότητας και προκαλεί σοβαρές ανησυχίες για το ενδεχόμενο εμπλοκής τους στις όποιες μελλοντικές πολιτικές ανακατατάξεις.
