Την τελευταία φορά που είχαμε τοπικές εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο (το 2018 στην Αγγλία, το 2017 στη Σκωτία) η Τερέζα Μέι ήταν αρχηγός των Συντηρητικών, ο Τζέρεμι Κόρμπιν των Εργατικών, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ακόμα στην Ε.Ε. και η πανδημία σενάριο δυστοπικής ταινίας.
Συγχρόνως με τις δημοτικές εκλογές διεξάγονται και οι εκλογές για την ανάδειξη των ενενήντα μελών της τοπικής βουλής της Βόρειας Ιρλανδίας μετά την πρόσφατη παραίτηση του πρώτου υπουργού Πολ Γκίβαν του Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος (DUP) λόγω των τελωνιακών ελέγχων που επιβλήθηκαν έπειτα από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.
Η καταμέτρηση των αποτελεσμάτων της Βόρειας Ιρλανδίας θα ολοκληρωθεί το Σάββατο και υπάρχει αρκετή αισιοδοξία ότι το Σιν Φέιν θα είναι το μεγαλύτερο κόμμα, δίνοντας έτσι στη Μισέλ Ο’ Νιλ την ευκαιρία να ηγηθεί του τοπικού Κοινοβουλίου ως η πρώτη υουργός από την πλευρά των ρεπουμπλικανών εθνικιστών. Αν το φιλελεύθερο Κόμμα της Συμμαχίας της Ναόμι Λονγκ καταφέρει να ενισχύσει την παρουσία του στην τοπική Βουλή ή ακόμη και να οδηγήσει ίσως το ενωτικό DUP στην τρίτη θέση, μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για μια σταθερή τοπική κυβέρνηση με κορμό το Σιν Φέιν, που θα αποτελέσει έναν πραγματικό σεισμό τόσο για τη Βόρεια Ιρλανδία και για τη Βρετανία τής μετά Brexit εποχής, αλλά και για την κυβέρνηση του Δουβλίνου, που φοβάται την επιβράβευση του Σιν Φέιν από την άλλη πλευρά των συνόρων.
Αβέβαιη η απομάκρυνση του Τζόνσον
Χωρίς στοιχεία από exit polls (διεξάγονται αποκλειστικά στις εθνικές εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο), τα αποτελέσματα μέχρι την Παρασκευή το μεσημέρι έδειχναν ότι, παρά τις κάποιες σημαντικές νίκες των Εργατικών, ειδικά στο Λονδίνο, ο αγγλικός Βορράς (το πάλαι ποτέ «κόκκινο τείχος» των Εργατικών) παραμένει διχασμένος. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δεν είναι σίγουρα καλά για τους Συντηρητικούς, αλλά δεν είναι και καταστροφικά (αυτό θα σήμαινε την απώλεια πάνω από 350 θέσεων δημοτικών συμβούλων). Παρά την απώλεια πολλών δήμων, όχι μόνο προς το Εργατικό κόμμα αλλά και τους Φιλελεύθερους-Δημοκράτες (που είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι αυτής της αναμέτρησης) όπως επίσης και τους Πράσινους, δεν διαφαίνεται μια τέτοια εξέλιξη. Αυτό σημαίνει ότι η προσδοκία πολλών για νέα αρχηγική αναμέτρηση στο Συντηρητικό Κόμμα και η απομάκρυνση του Τζόνσον είναι αβέβαιη.
Πιο συγκεκριμένα, οι μεγαλύτερες και ιστορικές νίκες των Εργατικών είναι σε τρεις δήμους του Λονδίνου, το Γουάντσγουορθ, που έχει διατηρήσει τη συντηρητική πλειοψηφία ακόμα και σε δύσκολους καιρούς για τη Δεξιά (από το 1978 μέχρι σήμερα), το Μπάρνετ και το Γουέστμινστερ, την έδρα του Κοινοβουλίου (που από το 1964 μέχρι σήμερα ήταν στα χέρια των Συντηρητικών).
Και ενώ το Λονδίνο είναι «κόκκινο» (όπως και στις βουλευτικές εκλογές άλλωστε) και οι Εργατικοί έχουν κάποιες νίκες στην υπόλοιπη χώρα, το τοπίο δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά. Αν και τα αποτελέσματα είναι καλυτέρα από το 2019 και το 2021 και το Εργατικό Κόμμα βρίσκεται στα ίδια επίπεδα (ίσως και παραπάνω) με το 2018, όταν αρχηγός ήταν ο Κόρμπιν, τα αποτελέσματα δεν επιτρέπουν εφησυχασμό σε σχέση με τις εθνικές εκλογές.
Το Εργατικό Κόμμα φαίνεται αισιόδοξο για τη Σκωτία, όπου ελπίζει στη δεύτερη θέση που κατέχουν οι Συντηρητικοί (πρώτο κόμμα παραμένει το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας-SNP), όπως και για την Ουαλία.
Απογοήτευση στους Εργατικούς
Παρ’ όλα αυτά, αν κάνεις λάβει υπόψη του την κατάσταση της οικονομίας, τα σκάνδαλα των Συντηρητικών όπως και το επίπεδο της καμπάνιας τους, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά, αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εθνικές εκλογές είναι πολύ διαφορετικές.
Την προεκλογική περίοδο το Εργατικό Κόμμα συγκεντρώθηκε στο ολοένα αυξανόμενο κόστος ζωής που έχει ήδη καταδικάσει πολλούς σε έναν άνισο αγώνα για την εξασφάλιση βασικών αγαθών και αναγκών και ειδικότερα στον ρόλο των πολυεθνικών εταιρειών ενέργειας. Οι Εργατικοί έχουν προτείνει έναν εφάπαξ φόρο ο οποίος θα μπορούσε να συγκεντρώσει 1,2 δισεκατομμύρια λίρες και να χρηματοδοτήσει έκπτωση στους λογαριασμούς ενέργειας των νοικοκυριών, καθώς και έναν επιπλέον φόρο της τάξης του 10% για όσες εταιρείες πετρελαίου δραστηριοποιούνται στη Μαύρη Θάλασσα. Η εκτίναξη του κόστους διαβίωσης από τις λανθασμένες επιλογές του Τζόνσον και τον πόλεμο και ο τρόπος αντιμετώπισης της πανδημίας και τα σκάνδαλα με τα κορωνοπάρτι της αποτέλεσαν τα θέματα που περιμέναμε να έχουν εκλογικό κόστος για τους Συντηρητικούς.
Ο Τζόνσον, από την άλλη, φαίνεται να ενδιαφέρεται μόνο για τους δεξιούς βουλευτές, που ανά πάσα στιγμή μπορούν να ζητήσουν εκλογές για την ηγεσία του κόμματος, και φυσικά για τον δεξιό «κίτρινο» Τύπο που τον στηρίζει. Το «καλόπιασμα» παίρνει τη μορφή μιας παράλογης και συνάμα καταστροφικής φρενίτιδας: από την πρόταση για το «ξεφόρτωμα» των αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα μέχρι την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας τηλεόρασης, με το ψαλίδι στη χρηματοδότηση του δημόσιου BBC, και μια βροχή από ανόητες κατηγορίες προς το Εργατικό Κόμμα, όπως ότι αν ήταν οι Εργατικοί κυβέρνηση, «η χώρα δεν θα έβγαινε ποτέ από το λοκντάουν»(!). Και το επίπεδο μιας προεκλογικής εκστρατείας απεικονίζει το πολιτικό τοπίο εξίσου καλά με τα εκλογικά αποτελέσματα: ο Τζόνσον δεν φαίνεται να πτοείται και ο Στάρμερ δεν εμπνέει αρκετά.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ως ευκαιρία για τον Τζόνσον
Ο Βρετανός πρωθυπουργός εκμεταλλεύεται το ουκρανικό ως αντιπερισπασμό στην ολέθρια πολιτική του στο μέτωπο της ακρίβειας, των χαμηλών μισθών αλλά και της πανδημίας
Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα γεωπολιτικά παιχνίδια των τελευταίων δεκαετιών, μπορεί η διεθνής κοινή γνώμη να έχει σοκαριστεί τόσο από τις φρικαλεότητες όσο και από την πιθανότητα κλιμάκωσης του πολέμου, όμως ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασίλειου βλέπει μια ακόμα ευκαιρία για να αποκτήσει μια θέση στη διεθνή διπλωματική σκηνή και, πάνω απ’ όλα, να ηρεμήσει τους βουλευτές του κόμματός του, που κρατιούνται μετά βίας για να μην του δείξουν την πόρτα.
Μόνο έτσι εξηγείται το σθένος με το οποίο τόσο ο Τζόνσον όσο και η υπουργός Εξωτερικών Λιζ Τρας έχουν υιοθετήσει τον πόλεμο Ουκρανίας - Ρωσίας ως "δικό τους" και εύχονται όχι την αποκλιμάκωση και την ειρήνη αλλά την τελική πτώση του Πούτιν. Και ενώ μια συμφωνία Πούτιν - Ζελένσκι θα χρειαζόταν την υποστήριξη των συμμάχων τού τελευταίου, ο Τζόνσον είναι εξαιρετικά αδύναμος στο εσωτερικό της χώρας του για να μπορέσει να τον υποστηρίξει σε έναν πιθανό (και δύσκολο) συμβιβασμό με τη Ρωσία.
Με αυτό το σκεπτικό ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου κέρδισε την πρωτιά με την (βίντεο) εμφάνισή του στο ουκρανικό Κοινοβούλιο, ο πρώτος παγκόσμιος ηγέτης που έκανε αυτή την κίνηση, προσφέροντας και ένα ακόμα πακέτο βοήθειας της τάξεως των 300 εκατ. λιρών που θα ενισχύσει περαιτέρω την άμυνα της Ουκρανίας. Το πώς θα ήθελε ο Τζόνσον να τον βλέπουν οι ψηφοφόροι του και ο "δυτικός" κόσμος είναι προφανές στις αναφορές του στον Ουίνστον Τσόρτσιλ, πρωθυπουργό κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως και το γνωστό βρετανικό απόφθεγμα από εκείνη την περίοδο, «ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η καλύτερή μας ώρα». Ο παραλληλισμός δικαιολογεί και την αποστολή 8 χιλιάδων Βρετανών στρατιωτών σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης, μια από της μεγαλύτερες αποστολές μετα το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, για να ενωθούν με δυνάμεις του ΝΑΤΟ και άλλων συμμάχων (Δανία, Νορβηγία) με σκοπό να πολεμήσουν τον ρωσικό επεκτατισμό στη Σκανδιναβία και τις χώρες της Βαλτικής.
Δυστυχώς για τον Τζόνσον, η εικόνα που έχουν γι’ αυτόν πολλοί Βρετανοί (καθώς και οι δυτικοί ηγέτες, φαντάζομαι) απέχει πολύ από τις φαντασιώσεις του. Το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή τη μεγαλύτερη κρίση όσον αφορά το κόστος διαβίωσης των τελευταίων τριάντα χρόνων. Ο πληθωρισμός ενδέχεται να ξεπεράσει το 7,9% μέσα στο 2022 και πολλά νοικοκυριά όχι μόνο έχουν σταματήσει τις αγορές μη απαραίτητων ειδών αλλά αδυνατούν να καλύψουν και τις ανάγκες τους σε βασικά αγαθά. Οι τιμές των τροφίμων αναμένεται να αυξηθούν κατά μέσο όρο 271 λίρες ετησίως για κάθε νοικοκυριό και οι αγοραστές έχουν ήδη αρχίσει να αποθηκεύουν αγαθά όπως το ηλιέλαιο, ανησυχώντας για την αύξηση των τιμών και για πιθανές ελλείψεις. Η αύξηση του κόστους ζωής αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση και του προσωπικού δανεισμού.
Μεγάλο ρόλο στη φτωχοποίηση των νοικοκυριών παίζουν και οι τιμές της ενέργειας. Η Ofgem κατήργησε το πλαφόν (τη μέγιστη τιμή που μπορούν να χρεώσουν οι εταιρείες ενέργειας) εγκρίνοντας αύξηση 54% στις τιμές από την αρχή Απριλίου και αυξάνοντας τους ετήσιους λογαριασμούς μιας οικογένειας κατά 2.000 λίρες τον χρόνο. Ο πραγματικός μισθός συρρικνώνεται με τη μεγαλύτερη ταχύτητα από το 2013, οδηγώντας στη μεγαλύτερη πτώση εισοδήματος από τη δεκαετία του '50.
Παρ' όλο που η τιμή της ενέργειας είχε εκτιναχτεί στα ύψη πολύ πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία δεν είναι σημαντικοί εμπορικοί εταίροι του Ηνωμένου Βασιλείου, η γεωπολιτική κρίση θα επηρεάσει περαιτέρω τη χώρα. Ήδη η συντηρητική κυβέρνηση σκοπεύει να ενισχύσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας με την δημιουργία οχτώ νέων αντιδραστήρων μέσα στην επόμενη δεκαετία και την εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου,μειώνοντας έτσι την εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό. Ένα τεράστιο πισωγύρισμα δηλαδή για όλους όσοι συμμετείχαν στα κινήματα κατά των πυρηνικών και πιο πρόσφατα κατά των εξορύξεων. Η ανακοίνωση προκάλεσε τις αντιδράσεις πολλών περιβαλλοντολογικών οργανώσεων που επισημαίνουν την ανάγκη για καθαρή ενέργεια.
Τον Τζόνσον, βέβαια, λίγο τον ενδιαφέρουν όλα αυτά και πρόσφατα γίναμε μάρτυρες μιας ακόμα παροιμιώδης γκάφας του. Σε ερώτηση δημοσιογράφου για τη θλιβερή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλοί συνταξιούχοι, οι οποίοι προκειμένου να φάνε δεν μπορούν να ανάψουν τη θέρμανσή τους και αναγκάζονται να κάνουν βόλτες με τα λεωφορεία ώστε να είναι κάπου ζεστά, απάντησε: «ναι, εγώ έκανα τον νόμο για ελεύθερη είσοδό τους στα λεωφορεία»!
* Η Μαρίνα Πρεντουλή είναι αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Ανατολικής Αγγλίας
