Αποστολή: Γιάννης Σμυρλάκης
Μεντίκα. Πολωνοουκρανική μεθόριος. 8η μέρα του πολέμου, και οι πρόσφυγες συνεχίζουν να περνούν με τα πόδια τα συνοριακά φυλάκια. Στα πρόσωπά τους αποτυπώνεται όλη η φρίκη του πολέμου. Όλη η απόγνωση των ανθρώπων που προσπαθούν να καταλάβουν τις αιτίες και τις αφορμές του κακού που τους βρήκε. Ένα απέραντο "γιατί" πλανάται στον αέρα. Κάποιοι με δυσκολία συγκρατούν τα δάκρυα και κρατάνε το στόμα τους κλειστό, βιώνοντας βουβά τον πόνο τους. Κάποιοι άλλοι θέλουν να μιλήσουν. Θέλουν να καταγγείλουν, να εκφράσουν την αγανάκτησή τους. Θέλουν να μιλήσουν για να μάθει όλος ο κόσμος για τη συμφορά που τους βρήκε. Μία ρωσική λέξη επαναλαμβάνουν συνέχεια: "ούζας", δηλαδή φρίκη.
Στα σύνορα έφτασαν την Πέμπτη λιγότεροι από τις προηγούμενες μέρες. Όμως ήταν εμφανώς πιο ταλαιπωρημένοι και κουρασμένοι, καθώς είχαν ζήσει πολλές μέρες ακούγοντας τις εκρήξεις και αγωνιώντας για τους δικούς τους ανθρώπους. Είχαν περάσει μέρες στις βαθιές στάσεις του μετρό του Κιέβου ή στα υπόγεια των πολυκατοικιών τους. Νόμιζαν -όπως μας είπαν οι περισσότεροι- ότι όλος αυτός ο εφιάλτης θα έχει σύντομο τέλος. Και έκαναν υπομονή. Όμως, ακούγοντας τις ολονύκτιες ομοβροντίες και βλέποντας τις καταστροφές, δεν άντεξαν και αποφάσισαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς. Αποφάσισαν με πολύ πόνο, όπως μας λένε, να εγκαταλείψουν τα υπάρχοντά τους και να πάρουν τον δρόμο προς το άγνωστο, αν και πιστεύουν ότι όλα θα τελειώσουν σύντομα, για να γυρίσουν γρήγορα στις εστίες τους. Οι παροχές φιλοξενίας πάντως που αποφάσισε η Ε.Ε. για τους Ουκρανούς πρόσφυγες έχουν διάρκεια ενός χρόνου.
Ο φόβος για τη ζωή τους και των δικών τους ανθρώπων νικάει τις όποιες αμφιβολίες για την προστασία της περιουσίας τους. Οπότε ολόκληρες οικογένειες αποφάσισαν να πάρουν το ειδικό δρομολόγιο "του τρένου της εκκένωσης", όπως ονομάστηκε, και το οποίο ξεκίνησε από την περιοχή του Ντονέτσκ και, αφού πέρασε από το Χάρκοβο και το Κίεβο, κατέληξε στο Λβιβ. Από εκεί πλέον κάθε οικογένεια έβρισκε τον δικό της τρόπο να φτάσει μέχρι την πολωνοουκρανική μεθόριο. Άλλοι μίσθωσαν βανάκια, άλλοι με ταξί ή με αυτοκίνητα δικών τους ανθρώπων έφτασαν στα σύνορα, για να περάσουν σχεδόν όλοι τα φυλάκια με τα πόδια.
Προς την αντίθετη κατεύθυνση υπάρχει επίσης μια τεράστια ουρά οχημάτων κάθε κατηγορίας, εθνικότητας και μεγέθους. Όλα μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια προς την Ουκρανία. Οι περισσότεροι οδηγοί είναι Πολωνοί, αλλά υπάρχουν και κάποιοι Ουκρανοί της διασποράς που αποφάσισαν να επιστρέψουν για να καταταγούν στις δυνάμεις που θα υπερασπιστούν τη χώρα τους.
Οι πληγές δεν θα κλείσουν εύκολα
Το δράμα αυτής της χώρας, της Ουκρανίας, αποτυπώνεται σήμερα στα πρόσωπα των προσφύγων. Τα τρομοκρατημένα μάτια των παιδιών και τα συνθήματα που έλεγαν κατά του Πούτιν δείχνουν ότι οι πληγές που άνοιξαν δεν θα κλείσουν τόσο εύκολα. Μέχρι να αποκαλυφθούν οι πραγματικές τραγωδίες μέσα από τα ερείπια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, μετά που θα σιγήσουν τα όπλα, τα σφιγμένα πρόσωπα των γυναικών-προσφύγων στα σύνορα θα συμβολίζουν το αίτημα για ειρήνη και να σταματήσει άμεσα αυτός ο αδελφοκτόνος πόλεμος. Και, όπως μας έχει διδάξει η Ιστορία, στους εμφυλίους -κι αυτός μιας μορφής εμφύλιος είναι- γίνονται πολλά αποτρόπαια εγκλήματα.
Νέες μητέρες με παιδιά στην αγκαλιά
"Να σταματήσει αυτή η τρέλα", η επωδός όλων αυτών των γυναικών που φτάνουν στα σύνορα έχοντας ζήσει τη φρίκη των βομβαρδισμών. Πίσω μένουν σύζυγοι και αδέρφια
Ο κύριος όγκος αυτών που περνούν τα σύνορα είναι νέες γυναίκες, μητέρες με μωρά παιδιά στην αγκαλιά ή στα καρότσια. Τα μεγαλύτερα κρατούν το αγαπημένο τους παιχνίδι στα χέρια και όλοι προσπαθούν να τα ξεγελάσουν, να νομίζουν ότι πρόκειται για παιχνίδι. Τα παιδιά είναι ζεστά ντυμένα, όπως και οι μητέρες τους.
Τίποτα δεν δείχνει από μακριά την περιπέτεια που έχουν περάσει, αλλά ούτε και τα πρώτα καραβάνια των αλλόφωνων προσφύγων, όπως-όπως μέσα στον πανικό τους. Οι σύζυγοι ή οι γονείς τις μεταφέρουν συνήθως μέχρι τα σύνορα, όπου τους περιμένει κάποιος δικός τους άνθρωπος για τα περαιτέρω. Δεν έχει σημασία εάν έρχονται από την Τερνόπολη, το Ιβανοφράντσισκ ή το Κίεβο. Ούτε εάν την λένε Λένα, Λιούντα ή Όλια. Όλες έχουν ζήσει τη φρίκη του πολέμου. Έχουν δει την καταστροφή με τα μάτια τους και το μόνο που τις ενδιαφέρει στην παρούσα φάση είναι να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές καταφύγιο για το ή τα παιδιά τους.
Τα λόγια τους, σχεδόν πανομοιότυπα: Ζήσαμε τον όλεθρο, τον πόνο και την καταστροφή. Η Βικτώρια, για παράδειγμα, ήταν πέντε μέρες στον δρόμο για να φτάσει μέχρι τα σύνορα από το Κίεβο. Πέρασε από δεκάδες μπλόκα ενόπλων και, όπως λέει, νόμιζε ότι κάποια στιγμή θα πέθαινε από την αγωνία της. "Ευτυχώς, είχα τον πατέρα μου μαζί μου και μου έδινε κουράγιο για να προχωρήσουμε για χάρη του παιδιού", μας λέει και με δυσκολία συγκρατεί τα δάκρυά της. Ελάχιστες μιλούν αγγλικά, όμως με τον τρόπο τους σου δίνουν αμέσως να καταλάβεις τι ακριβώς θέλουν να πουν. Δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι θα κάνουν τα πάντα για τα παιδιά τους. Την ίδια ώρα, αγωνιούν και ανησυχούν για τους συντρόφους τους που άφησαν πίσω και οι οποίοι ξαναφόρεσαν στρατιωτικά ρούχα και πήραν τα όπλα για να υπερασπίσουν την πατρίδα τους. Ο λαός αυτός τις τελευταίες δεκαετίες έχει περάσει από σαράντα κύματα. Τον πόλεμο όμως δεν μπορούσε να τον φανταστεί κανείς.
"Να σταματήσει αυτή η τρέλα" λέει η Όλγα, που τρέχει να πέσει στην αγκαλιά του αδελφού της που την περιμένει για να τη φιλοξενήσει στη Βαρσοβία.
Το Χάρκοβο στις φλόγες
Με τις φωτογραφίες των βομβαρδισμένων σπιτιών τους στα κινητά, αναρωτιούνται τι πόλη θα ξαναβρούν όταν γυρίσουν
Προλάβαμε την Όλια λίγο πριν επιβιβασθεί στο βαν που θα τη μετέφερε μέχρι την Κρακοβία από τη μεθοριακή πόλη του Πρζεμισλ, όπου έχει εγκατασταθεί το στρατηγείο το οποίο ασχολείται με τους πρόσφυγες. Μαζί με την αδελφή της και τα παιδιά τους πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς, αφού πέρασαν πέντε μέρες ταλαιπωρίας στον δρόμο και τον εφιάλτη των βομβαρδισμών στο Χάρκοβο. Με ένταση μας δείχνουν στο κινητό φωτογραφίες καταστροφών και δεν μπορεί να πιστέψει ότι χτυπήθηκε η πολυκατοικία όπου έμενε. Αναρωτιούνται φωναχτά η ίδια και η αδελφή της τι πόλη θα βρούν όταν θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, αν και συμμερίζονται τη χαρά των παιδιών τους, αφού τελικός προορισμός είναι η Φραγκφούρτη, όπου δουλεύει ο μετανάστης σύζυγός της.
