Μια φράση την οποία λέει αναφορικά με τους πρόσφυγες ο Ποντίφηκας στη σειρά ντοκιμαντέρ του Netflix “Ιστορίες μιας γενιάς με τον Πάπα Φραγκίσκο”, που προβάλλεται από τα Χριστούγεννα (“ο μόνος θεμιτός τρόπος να κοιτάζεις κάποιον αφ' υψηλού είναι όταν τον βοηθάς να σηκωθεί”), έδωσε στον δημοσιογράφο Φάμπιο Φάτσιο, συντονιστή της δημοφιλούς εκπομπής της Rai3 “Che Tempo che fa” (Τι καιρό κάνει), την αφορμή να επανέλθει στο θέμα την Κυριακή το βράδυ, σε μια συνέντευξη που ξεπέρασε κάθε προσδοκία και έσπασε κάθε ρεκόρ, φτάνοντας στο 32,3% τηλεθέαση, με 8,7 εκατομμύρια Ιταλούς να την παρακολουθούν και μάλιστα την ώρα που είχε ποδόσφαιρο.
“Είναι αλήθεια” επιβεβαίωσε ο κατά κόσμον Χόρχε Μπεργκόλιο για να γενικεύσει: “Στην κοινωνία βλέπουμε πόσες φορές κοιτάμε τους άλλους αφ’ υψηλού για να κυριαρχήσουμε, για να τους υποτάξουμε και όχι για να τους βοηθήσουμε να σηκωθούν. Αναλογιστείτε απλώς -είναι μια θλιβερή, αλλά καθημερινή ιστορία- όλους εκείνους τους υπαλλήλους, που πληρώνουν με το σώμα τους τη σταθερότητα της εργασίας τους, επειδή το αφεντικό τους τους κοιτάζει αφ' υψηλού, για να τους εξουσιάσει. Είναι ένα πραγματικά καθημερινό παράδειγμα. Και όμως, αυτή η χειρονομία είναι θεμιτή μόνο για να κάνω αυτό: μπορώ να κοιτάξω κάποιον άλλον αφ' υψηλού μονάχα ρισκάροντας να πέσω κι εγώ, για να κάνω μια ευγενή χειρονομία: σήκω, αδερφέ, σήκω, αδερφή. Άλλα βλέμματα αφ' υψηλού δεν είναι θεμιτά. Ποτέ. Γιατί θα ήταν βλέμματα κυριαρχίας, και αυτό δεν είναι καλό” υπογράμμισε ο Πάπας.
Υπάρχουν στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβύη
Αυτή η φράση - κλειδί καθοδηγεί τον τρόπο με τον οποίο ο Φραγκίσκος αντιμετωπίζει όλα τα βασικά θέματα της ανθρωπότητας. “Αυτό που συμβαίνει με τους μετανάστες είναι εγκληματικό” είπε στον Φάτσιο. “Για να φτάσουν στη θάλασσα υποφέρουν πολύ. Υπάρχουν βίντεο για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, και χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη σοβαρά, στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβύη, στρατόπεδα συγκέντρωσης από διακινητές”, τόνισε καλώντας τους τηλεθεατές να πάνε να τα δουν στην ενότητα Μετανάστες και Πρόσφυγες του Τμήματος Ανθρώπινης Ανάπτυξης, που θεσμοθέτησε ο ίδιος ο Πάπας το 2016.
Συνεχίζοντας, ο Φραγκίσκος αναφέρθηκε στην άρνηση υποδοχής των μεταναστών, στα πλοία που τριγυρνούν αναζητώντας λιμάνι, σε όσους πεθαίνουν στη θάλασσα. “Αυτό συμβαίνει σήμερα. Ένα πράγμα είναι αλήθεια: κάθε χώρα πρέπει να λέει πόσους μετανάστες μπορεί να φιλοξενήσει. Αυτό είναι ένα εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα που πρέπει να το σκεφτούμε καλά και να πούμε 'μπορώ μέχρι αυτόν τον αριθμό'. Υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να καταλήξει σε συμφωνία, για να επιτευχθεί ισορροπία. Τώρα υπάρχει αδικία: έρχονται στην Ισπανία και την Ιταλία, τις δύο πιο κοντινές χώρες, και δεν τους δέχονται αλλού. Ο μετανάστης πρέπει να είναι πάντα ευπρόσδεκτος, να συνοδεύεται, να προωθείται και να ενσωματώνεται. Αυτή η τελευταία πτυχή είναι πολύ σημαντική. Σκεφτείτε την τραγωδία του Zaventem, το έχω πει πολλές φορές, τα αγόρια που το έκαναν ήταν Βέλγοι, γεννημένοι στο Βέλγιο, αλλά παιδιά γκετοποιημένων, μη ενσωματωμένων μεταναστών. Εκεί φουντώνουν πολύ οι ιδεολογίες. Υπάρχουν χώρες που με τη δημογραφική παρακμή τους -σκέφτομαι την Ισπανία, την Ιταλία και άλλες- έχουν ανάγκη από ανθρώπους. Ένας ενσωματωμένος μετανάστης βοηθά αυτή τη χώρα. Πρέπει να σκεφτούμε έξυπνα τη μεταναστευτική πολιτική, μια ηπειρωτική πολιτική. Είναι δική μας ευθύνη. Το γεγονός ότι η Μεσόγειος είναι σήμερα το μεγαλύτερο νεκροταφείο στην Ευρώπη πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις. Πιστεύω ότι αυτό είναι καθαρός ρεαλισμός”, συμπλήρωσε, ενώ δεν παρέλειψε να χαρακτηρίσει “σημάδι της κουλτούρας της αδιαφορίας” τον πρόσφατο θάνατο 19 προσφύγων και μεταναστών στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Πώς χρησιμοποιεί την τηλεόραση, που δεν παρακολουθεί
Μιλώντας στην εκπομπή του Φάτσιο, μια από τις δημοφιλέστερες αλλά και εγκυρότερες της ιταλικής δημόσιας τηλεόρασης και μάλιστα της αριστερής Rai3, ο Πάπας Φραγκίσκος αποκάλυψε ότι δεν παρακολουθεί τηλεόραση από τις 16 Ιουλίου 1990. “Παρακολουθώ μόνο σημαντικά γεγονότα, τις αναλήψεις Προέδρων, ένα αεροπορικό δυστύχημα, τους Δίδυμους Πύργους. Αυτά και τέλος. Δεν παρακολουθώ τηλεόραση, όχι επειδή την καταδικάζω, αλλά γιατί πήρα μια απόφαση που αφιέρωσα στον Κύριο”. Αυτό δεν τον εμπόδισε να χρησιμοποιεί το Μέσο για να απευθύνει τον λόγο του στον κόσμο. Δεν το έκανε μόνον με τη συνέντευξη στον Φάτσιο, αλλά και με το ντοκιμαντέρ του Netflix “Ιστορίες μιας γενιάς με τον Πάπα Φραγκίσκο”, που βασίζεται σε ένα παλαιότερο βιβλίο του. Στη συγκεκριμένη σπονδυλωτή μίνι σειρά τεσσάρων επεισοδίων, ο Φραγκίσκος δίνει το έναυσμα με κάποιες δηλώσεις του για την αγάπη, τη δουλειά, τον αγώνα, τα όνειρα και στη συνέχεια παρουσιάζονται ιστορίες ηλικιωμένων, από τον Μάρτιν Σκορσέζε μέχρι τον ψαρά που έσωσε μερικές δεκάδες μετανάστες στα ανοιχτά της Λαμπεντούζα και από τον επιστήμονα που τεκμηρίωσε την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στο νότιο ημισφαίριο μέχρι ακτιβιστές. Κόκκινο νήμα, η πεποίθηση του Φραγκίσκου ότι “για να βαδίσουμε προς το μέλλον, έχουμε ανάγκη το παρελθόν”, ένα παρελθόν που αναδεικνύεται από τις μαρτυρίες των ηλικιωμένων εν είδει πνευματικής παρακαταθήκης προς τους νεότερους.
Χωρίς όπλα ένα χρόνο, θα τρέφαμε όλο τον κόσμο δωρεάν
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Φραγκίσκος βρήκε την ευκαιρία να απευθύνει από την εκπομπή του Φάτσιο, λακωνικά και για άλλη μια φορά, ένα αντιπολεμικό μανιφέστο: “Ο πόλεμος είναι μια αντίφαση στη δημιουργία”, είπε θυμίζοντας ότι, στη Βίβλο, αμέσως μετά τη δημιουργία ξεκινά “ο πόλεμος μεταξύ αδερφών”. “Το να δουλεύουμε τη γη, να φροντίζουμε τα παιδιά μας, την οικογένειά μας, οδηγεί στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Αυτό είναι η δημιουργία. Ο πόλεμος είναι καταστροφή. Είναι η μηχανική της καταστροφής”, τόνισε επισημαίνοντας ότι στο συλλογικό υποσυνείδητο στον πλανήτη μας οι φτωχοί βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα, σε αντίθεση με την οικονομία του πολέμου, την παραγωγή και εμπορία όπλων. “Κοιτάξτε πώς κινητοποιούνται οι οικονομίες και τι είναι σημαντικότερο σήμερα, ο πόλεμος: Ιδεολογικός πόλεμος, πόλεμος εξουσιών, εμπορικοί πόλεμοι και τόσες βιομηχανίες όπλων”. “Αναλογιστείτε πως, μια χρονιά αν δεν φτιάχναμε όπλα, θα μπορούσαμε να προσφέρουμε τροφή και εκπαίδευση σε όλο τον κόσμο, δωρεάν”, διαμήνυσε.
Ο κληρικαλισμός είναι διαστροφή
Τέλος, στην εκπομπή του Φάτσιο, ο Φραγκίσκος υπέδειξε το μέλλον της Εκκλησίας ως μιας Εκκλησίας σε διαρκές προσκύνημα. “Σήμερα το μεγαλύτερο κακό της Εκκλησίας, το μεγαλύτερο, είναι η πνευματική κοσμικότητα”, είπε επικαλούμενος “έναν μεγάλο θεολόγο, τον καρδινάλιο ντε Λούμπακ”. “Και αυτή η πνευματική κοσμικότητα εντός της Εκκλησίας, φουντώνει ένα άσχημο πράγμα, τον κληρικαλισμό, που είναι μια διαστροφή της Εκκλησίας. Ο κληρικαλισμός που υπάρχει οδηγεί στην ακαμψία. Και κάτω από κάθε είδους ακαμψία υπάρχει σήψη. Πάντα. Αυτά είναι τα κακά που συμβαίνουν σήμερα στην Εκκλησία, η πνευματική κοσμικότητα που δημιουργεί αυτόν τον κληρικαλισμό και που οδηγεί σε άκαμπτες, ιδεολογικά άκαμπτες θέσεις και η ιδεολογία παίρνει τη θέση του Ευαγγελίου”, ανέφερε, για να κλείσει, αργότερα, τη συνέντευξη ζητώντας από τους πιστούς να προσεύχονται γι’ αυτόν. “Μου έρχεται στο μυαλό μια ταινία, νομίζω με τον Ντε Σίκα, που κάνει τον μάντη, διάβαζε το χέρι και έλεγε 'ευχαριστώ, 100 λιρέτες’. Εγώ σας λέω, '100 προσευχές’. Ευχαριστώ”.
Να αναλάβουμε την ευθύνη της Μητέρας Γης
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο Φραγκίσκος στο περιβάλλον, στην “κλιματική αλλαγή, τον θάνατο της βιοποικιλότητας, τη δολοφονία της Μητέρας Γης”. Μνημονεύοντας μάλιστα ένα τραγούδι του Ρομπέρτο Κάρλος («Μπαμπά, γιατί δεν τραγουδάει πια το ποτάμι;» «Η αλήθεια, γιε μου, είναι ότι το ποτάμι δεν είναι πια εκεί. Το τελειώσαμε»”), ο 85χρονος Πάπας μίλησε για “δράμα” και επανέλαβε: “Πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη της Μητέρας Γης”.
“Οι ψαράδες του San Benedetto del Tronto, που ήρθαν σε μένα, έχουν βρει 3 εκατομμύρια τόνους, ή τουλάχιστον μια τεράστια ποσότητα, πλαστικού σε ένα χρόνο. Μετά οργανώθηκαν, μαζεύουν κάθε απόβλητο από τη θάλασσα για να καθαρίσουν, γιατί νιώθουν ότι η θάλασσα είναι το δικό τους πράγμα, συντονίστηκαν με τη Γη και τη φρόντισαν. Το να πετάς πλαστικά στη θάλασσα είναι εγκληματικό, σκοτώνει τη βιοποικιλότητα, τη Γη, τα πάντα. Η φροντίδα της Δημιουργίας είναι μια εκπαίδευση, που πρέπει να μάθουμε”.
Τα βάρη τα σηκώνουν αυτοί που με τον μισθό τους δεν φτάνουν ώς το τέλος του μήνα
Καθώς ο Φάτσιο ξεκίνησε τη συνέντευξη με ένα προσωπικό ερώτημα -“Έχετε συναντήσει χιλιάδες ανθρώπους και έχετε ακούσει χιλιάδες ιστορίες βάσανων και ανείπωτου πόνου. Πώς καταφέρνετε να αγκαλιάζετε τους πάντες και να σηκώνετε τόσο μεγάλο βάρος;"-, ο Πάπας απάντησε θυμίζοντας “πόσοι άνθρωποι, στην αδυναμία τους, σηκώνουν το βάρος οικογενειακών και οικονομικών δυσκολιών, πατεράδες που βλέπουν ότι ο μισθός δεν φτάνει ώς το τέλος του μήνα”. “Νομίζω ότι δεν θα ήμουν έντιμος αν έλεγα ότι αντέχω τόσα πολλά. Όχι, υπομένω όπως υπομένουν όλοι οι άνθρωποι. Και έπειτα, δεν είμαι μόνος, υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που με βοηθούν, όλη η Εκκλησία, οι επίσκοποι, οι υπάλληλοι δίπλα μου. Γι’ αυτό, αλήθεια σας το λέω, δεν είμαι πρωταθλητής βαρών. Αντέχω όπως αντέχουν οι περισσότεροι”.
Χρειάζομαι φίλους, γι’ αυτό κατοικώ στον ξενώνα
“Ναι, έχω φίλους που με βοηθούν, ξέρουν τη ζωή μου ως κανονικού ανθρώπου, όχι ότι είμαι φυσιολογικός, όχι. Έχω τις ανωμαλίες μου ε, αλλά ως κοινός άνθρωπος που έχει φίλους. Και μου αρέσει να είμαι με φίλους μερικές φορές, για να λέω τα δικά μου, να ακούω τα δικά τους. Χρειάζομαι φίλους”, απάντησε χαμογελώντας ο Φραγκίσκος και αποκάλυψε ότι αυτός “είναι ένας από τους λόγους που δεν πήγα να ζήσω στο παπικό διαμέρισμα, γιατί οι πάπες που υπήρξαν πριν ήταν άγιοι, και εγώ δεν τα καταφέρνω, δεν είμαι τόσο άγιος. Χρειάζομαι ανθρώπινες σχέσεις, γι' αυτό μένω σε αυτό τον ξενώνα στη Σάντα Μάρτα (σ.σ. μέσα στο Βατικανό, δίπλα στον Άγιο Πέτρο) όπου υπάρχουν άνθρωποι που μιλάνε με όλους, βρίσκεις φίλους. Είναι μια ζωή πιο εύκολη για μένα, την άλλη δεν τη νιώθω, δεν έχω τις δυνάμεις και οι φιλίες μού δίνουν δύναμη. Χρειάζομαι φίλους, είναι λίγοι, λίγοι αλλά αληθινοί”, κατέληξε.
Το χιούμορ είναι φάρμακο
Ο Φραγκίσκος αποκάλυψε στον Φάτσιο ότι εδώ και 40 χρόνια προτιμά καθημερινά την προσευχή του Αγίου Τόμας Μουρ, που αφορά στο χιούμορ. “Η αίσθηση του χιούμορ σε κάνει να σχετικοποιείς τα πράγματα και επίσης σου δίνει μεγάλη χαρά, σε κάνει χαρούμενο. Αυτό είναι τόσο καλό”, “το χιούμορ είναι φάρμακο”...
