Μετράει μόλις τρεις εβδομάδες στην εξουσία η νέα γερμανική κυβέρνηση -με τη μία από αυτές να είναι και εορταστική-, κι όμως κανείς δεν της χαλαλίζει τη συνηθισμένη περίοδο χάριτος των 100 πρώτων ημερών. Ο βασικότερος λόγος είναι η πανδημία, η ολική επαναφορά της πολλαπλής κρίσης του κορωνοϊού, υγειονομικής και οικονομικής. Με τη μετάλλαξη Όμικρον να επελαύνει, καμία κυβέρνηση δεν έχει την πολυτέλεια να σχεδιάσει με την ησυχία της τις κινήσεις της, ούτε ο νεόκοπος συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Πρασίνων και Φιλελευθέρων (FDP). Τουλάχιστον με την επιλογή του επιφανούς επιδημιολόγου και παλαίμαχου πολιτικού της Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ στο επίμαχο υπουργείο, ενός ανθρώπου που από την αρχή της πανδημίας κοιτούσε τους πολίτες στα μάτια, εξηγώντας τους τα του κορωνοϊού, χωρίς να χαϊδεύει αυτιά, υπάρχει μια ελπίδα να συμμαζευτούν τα ασυμμάζευτα στη διαχείριση αυτής της κρίσης.
Ο Σοσιαλδημοκράτης Λάουτερμπαχ, όμως, είναι αναφανδόν υπέρ των περιοριστικών μέτρων και του υποχρεωτικού εμβολιασμού για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών, κάτι που δεν αρέσει καθόλου στους υπέρμαχους των προσωπικών ελευθεριών του FDP. Για την ώρα, κρατούν το στόμα τους κλειστό, αποφεύγουν να διαταράξουν το αρμονικό κλίμα του κυβερνητικού συνασπισμού. Αλλά δεν θα το κάνουν για πάντα. Επιπλέον, ο Λάουτερμπαχ έχει αποδείξει ότι δεν κάνει πολιτικαντισμούς στην υπόθεση της πανδημίας. Και ξέρει καλά ότι η εμπιστοσύνη των Γερμανών στο πρόσωπό του χτίστηκε με πολύ κόπο τα τελευταία δύο χρόνια και μπορεί να γκρεμιστεί πολύ εύκολα, σε μικρό χρονικό διάστημα.
Η πρόκληση του Συμφώνου
Εκατό μέρες περιθώριο δεν έχει η νέα κυβέρνηση ούτε για τα ζητήματα ευρωπαϊκής πολιτικής - κι αυτό ο Σολτς, που είναι λίγο πιο ευρωπαϊστής από τη Μέρκελ, το ξέρει καλά. Βέβαια, θα επιχειρήσει κι αυτός να ακολουθήσει την τακτική της προκατόχου του -“βήμα- βήμα”, μέχρι να μην αντέχουν τα νεύρα των άλλων-, ωστόσο δεν έχει την αίγλη της “μητερούλας” στη διαχείριση των κρίσεων. Οι δύο άλλοι μεγάλοι της Ε.Ε. μετά το Brexit, οι ηγέτες της Γαλλίας και της Ιταλίας, αποφάσισαν να πιέσουν αμέσως τον Σολτς, πιεσμένοι και οι ίδιοι από τις οικονομικές επιπτώσεις πρώτα της πολυετούς ευρωκρίσης και στη συνέχεια της πανδημίας, αλλά και αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουν με τόλμη τις προκλήσεις του ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Με κοινή επιστολή τους στους Financial Times, Μακρόν και Ντράγκι υπογράμμισαν μεταξύ άλλων ότι απαιτείται μια “λογική αναθεώρηση” των δημοσιονομικών κανόνων. Με δυο λόγια, επέδειξαν την επιθυμία τους για αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας. Η άποψη του Σολτς, πάλι, είναι ότι το Σύμφωνο διαθέτει αρκετή ευελιξία, ώστε να μην χρειάζεται αλλαγή. Γι’ αυτό και η γαλλοϊταλική πρόταση έμεινε επισήμως ασχολίαστη εντός των εορτών. Ανεπισήμως, βέβαια, φαγώθηκαν οι συνήθεις αναλυτές να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι Μακρόν και Ντράγκι επιδιώκουν την αμοιβαιοποίηση του χρέους - δηλαδή, να πληρώσουν τα χρέη των άλλων οι Γερμανοί. Για την ώρα, δεν είναι σαφές εάν ο καγκελάριος θα έχει την πολιτική βούληση αλλά και τα κότσια να βγει απέναντι σ’ αυτή τη γενικευμένη προκατάληψη. Ειδικά όταν υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνησή του είναι ο σκληρός Φιλελεύθερος Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος περιμένει την ευκαιρία να επαναφέρει τη δημοσιονομική πειθαρχία. Ευτυχώς για την υπόλοιπη Ε.Ε., ούτε η Γερμανία έχει αυτή τη στιγμή τη δυνατότητα να τηρήσει τους κανόνες.
Το φάντασμα της Ουκρανίας και του Nord Stream 2
Περίοδος χάριτος για τη νέα γερμανική κυβέρνηση δεν υφίσταται ούτε στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, επειδή οι εστίες κρίσης στον κόσμο δεν περιμένουν να βρει την περπατησιά της καμία κυβέρνηση. Μάλιστα, καθώς το υπουργείο των Εξωτερικών είναι στα χέρια των Πρασίνων, οι οποίοι υποτίθεται ότι ευαγγελίζονται μια πολιτική πιο συμβατή με τις ευρωπαϊκές αξίες -τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή-, αλλά μαέστρος της κυβερνητικής ορχήστρας είναι ο πραγματιστής Σοσιαλδημοκράτης Σολτς, κάποιες κόντρες στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής είναι προδιαγεγραμμένες. Ειδικά όταν Πράσινοι και SPD αντιμετωπίζουν με κάπως διαφορετικό τρόπο τον μεγάλο γείτονα εξ Ανατολών, τη Ρωσία, και δευτερευόντως την Τουρκία.
Η θητεία της Ανναλένα Μπέρμποκ στο υπουργείο Εξωτερικών ξεκίνησε πιο δύσκολα απ’ ό,τι φοβόταν, καθώς με το καλημέρα σας έπρεπε να διαχειριστεί διπλωματικά τη δικαστική απόφαση για τη δολοφονία ενός Τσετσένου φυγά καταμεσής του Βερολίνου το 2019. Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο δολοφόνος ήταν πράκτορας της FSB και η πράξη του αποτέλεσε παραβίαση της γερμανικής κυριαρχίας από τη Ρωσία. Η πρώτη κίνηση της Μπέρμποκ, λοιπόν, ήταν να απελάσει δυο Ρώσους διπλωμάτες - μια κίνηση προετοιμασμένη από τον Σοσιαλδημοκράτη προκάτοχό της εν αναμονή της απόφασης. Ωστόσο, αυτό που θα ήθελε πραγματικά να κάνει η Μπέρμποκ θα ήταν να εμποδίσει οριστικά τη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος μόλις ολοκληρώθηκε και μπορεί να διπλασιάσει την παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία απευθείας στη Γερμανία.
Οι Πράσινοι είχαν ταχθεί εξ αρχής εναντίον της κατασκευής του αγωγού -όχι μόνο για περιβαλλοντικούς λόγους-, ενώ θεωρούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει με περισσότερη αυστηρότητα τη Ρωσία του Πούτιν και λόγω Ουκρανίας και λόγω της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός της Ρωσίας. Ωστόσο, δεν κατάφεραν να βρουν μια συμβιβαστική λύση με το SPD για τον αγωγό κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης - γι' αυτό και ο Nord Stream 2 δεν αναφέρεται στην προγραμματική συμφωνία. Το επόμενο διάστημα η λαλίστατη Μπέρμποκ θα προσπαθεί να κρατά το στόμα της κλειστό, ενώ ο Σολτς προσπαθεί να υποβαθμίσει το όλο θέμα. “Πρόκειται για ένα έργο του ιδιωτικού τομέα”, είχε πει όταν ρωτήθηκε για το μέλλον του αγωγού στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της Ε.Ε.
Ο Στέφαν Μάιστερ, ειδικός για τη Ρωσία στη Γερμανική Εταιρεία Εξωτερικής Πολιτικής, υποστηρίζει ότι αυτή η υποβάθμιση είναι ένα στρατηγικό και επικοινωνιακό λάθος εκ μέρους του καγκελαρίου. “Αφενός διχάζει τον κυβερνητικό συνασπισμό - και η Μόσχα το παρακολουθεί πολύ στενά. Αφετέρου αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική θέση της Γερμανίας, επειδή δείχνει ότι ο Σολτς αποκλείει τη γεωπολιτική εργαλειοποίηση” δηλώνει.
Εξαγωγές όπλων και άλλες υποκρισίες
Η απερχόμενη κυβέρνηση Μέρκελ φρόντισε στο τέλος της θητείας της -αν και υπηρεσιακή- να εγκρίνει εξαγωγές όπλων μεταξύ άλλων και στην "προβληματική" Αίγυπτο
Ένα από τα σημεία τριβής μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου τα τελευταία αρκετά χρόνια είναι τα περιβόητα υποβρύχια -αυτά που πλέον δεν γέρνουν- που έχει συμφωνήσει να εξάγει η Γερμανία στην Τουρκία. Οι ελληνικές κυβερνήσεις το έθεταν χαμηλοφώνως στις κυβερνήσεις της Μέρκελ, καθώς υποτίθεται ότι η Ε.Ε. έχει βάλει κανόνες στις εξαγωγές όπλων - και η συνήθης απάντηση ήταν “τα συμφωνήσαμε από παλιά και τα συμβόλαια πρέπει να τηρούνται”.
Βέβαια, το ζήτημα των εξαγωγών όπλων -όχι μόνο στην Τουρκία, η οποία στο κάτω - κάτω είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά και σε ακόμη πιο προβληματικές χώρες από την άποψη του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων- το έθεταν συχνά πυκνά και στη γερμανική Βουλή τόσο η Αριστερά όσο και οι νυν συγκυβερνώντες Πράσινοι. Επί χρόνια τα δύο κόμματα ζητούσαν πιο αυστηρούς κανόνες στις εξαγωγές ή τουλάχιστον λιγότερα παραθυράκια στους υφιστάμενους, λιγότερη υποκρισία, όπως έλεγαν. Τ
ο αν με τη νέα κυβέρνηση - σηματοδότη και υπό την πίεση των Πράσινων θα αλλάξουν τα πράγματα και θα τηρούνται οι κανόνες για την εξοπλιστική βιομηχανία μένει να φανεί, αν και δεν είναι εξαιρετικά πιθανό. Καλού κακού, πάντως, η απερχόμενη κυβέρνηση Μέρκελ φρόντισε στο τέλος της θητείας της να δώσει απλόχερα άδειες εξαγωγών όπλων. Για την ακρίβεια, η κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών φρόντισε να εγκρίνει εξαγωγές όπλων αξίας σχεδόν πέντε δισεκατομμυρίων ευρώ τις τελευταίες εννέα ημέρες της θητείας της. Μέρα και μισό δισεκατομμύριο. Με τις εγκρίσεις αυτές, ο συνολικός όγκος των αδειών εξαγωγής το 2021 εκτοξεύτηκε στο ρεκόρ των 9,043 δισ. ευρώ. Το προηγούμενο ρεκόρ το είχε πετύχει η γερμανική εξοπλιστική βιομηχανία το 2019, όταν είχε εξαγάγει όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό αξίας 8.015 δισεκατομμυρίων ευρώ σε όλο τον κόσμο.
Ο επίμαχος αριθμός έγινε γνωστός χάρη στην απάντηση που υποχρεώθηκε να δώσει το υπουργείο Οικονομίας στις συστηματικές ερωτήσεις της βουλευτίνας της Αριστεράς Σεβίμ Ντάγκντελεν. Όσο για τον βασικό πελάτη της τελευταίας στιγμής, αυτός ήταν η Αίγυπτος, μια χώρα με κυβέρνηση που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και εμπλέκεται στις συγκρούσεις στην Υεμένη και τη Λιβύη. Κάτι που ευχαρίστως παραβλέπει η γερμανική κυβέρνηση - όπως άλλωστε και οι ελληνικές, που θεωρούν φίλο και σύμμαχο τον Αλ Σίσι.
Λίγο πριν τις 8 Δεκεμβρίου, λοιπόν, οπότε και ανέλαβε καγκελάριος ο Σολτς, η υπηρεσιακή κυβέρνηση Μέρκελ -στην οποία συμμετείχε ως αντικαγκελάριος ο Σολτς- ενέκρινε την πώληση τριών πολεμικών πλοίων και 16 συστημάτων αεράμυνας από τις εταιρείες Thyssenkrupp Marine Systems και Diehl Defense. Πρόκειται για εξοπλισμούς συνολικής αξίας 4,91 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,34 δισ. θα τα καταβάλει η Αίγυπτος.
Να σημειωθεί ότι κατά κανόνα οι υπηρεσιακές κυβερνήσεις στη Γερμανία αποφεύγουν να παίρνουν αποφάσεις που δεσμεύουν τον υπό διαμόρφωση νέο κυβερνητικό συνασπισμό - ειδικά εάν αυτός ενδέχεται να διαφωνήσει. Συνεπώς, με τις άδειες εξαγωγών που δόθηκαν στο παρά ένα στην εξοπλιστική βιομηχανία μπορεί να συμβαίνουν δύο τινά. Είτε ο Σολτς έσπευσε να δώσει την έγκρισή του, χωρίς συνεννόηση με τους νέους κυβερνητικούς εταίρους του, είτε έκανε τη χάρη στους Πράσινους να πάρει αυτή την απόφαση με τη Μέρκελ, ώστε να μην τη χρεωθούν. Ό,τι λένε εδώ και χρόνια οι γερμανικές κυβερνήσεις για την Τουρκία -τι να κάνουμε, τα συμβόλαια είναι συμβόλαια- θα μπορεί να το λέει και η τωρινή για τις πωλήσεις στην Αίγυπτο. Χωρίς οι Πράσινοι και ο νέος υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ να έχουν λερώσει τα χέρια τους. Μάλιστα, αυτός έδωσε την εντολή να απαντηθεί η ερώτηση της Ντάγκντελεν πριν κλείσει η Βουλή για τα Χριστούγεννα - με τον υφυπουργό του Σβεν Γκίγκολντ να αποστασιοποιείται σαφώς από τις εξαγωγικές άδειες της κυβέρνησης Μέρκελ (και Σολτς).
