Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Covid-19 και δημοκρατία / Μια ολέθρια σχέση
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Covid-19 και δημοκρατία / Μια ολέθρια σχέση

ΚΟΡΟΝΟΙΟΣ

Δεν έχουν όλα τα “παραμύθια” καλό τέλος... Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, προέβαλαν τον εαυτό τους -και συνεχίζουν να το κάνουν- ως πρότυπο δημοκρατίας. Πολλοί Πρόεδροι, από τον αείμνηστο Ρέιγκαν έως τον Ομπάμα, δεν έχαναν ευκαιρία να δοξάζουν το δημοκρατικό “μεγαλείο” της Αμερικής και να το προβάλλουν ως παγκόσμιο πρότυπο. Αλλά στην τελευταία έκθεση του IDEA, του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη Δημοκρατία και την Εκλογική Υποστήριξη, οι ΗΠΑ χαρακτηρίζονται για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή “δημοκρατία σε οπισθοδρόμηση”...

Γενικότερα τα νέα δεν είναι καλά για τη δημοκρατία ως πολιτικό και αξιακό σύστημα.

Η τελευταία έκθεση του Ινστιτούτου που εδρεύει στη Στοκχόλμη σχετικά με την κατάσταση της δημοκρατίας το 2020 σε παγκόσμιο επίπεδο, με τίτλο “Οικοδομώντας την ανθεκτικότητα σε μια εποχή πανδημίας», αποτυπώνει μια ιστορικού μεγέθους συρρίκνωση του γοήτρου της δημοκρατικής ιδέας. Βάζει στο μικροσκόπιό της το πώς και κατά πόσο η πανδημία επηρέασε την ποιότητα της δημοκρατίας. Το συμπέρασμα είναι ανησυχητικό:

“Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο αυταρχικός, καθώς τα αυταρχικά καθεστώτα επιδεικνύουν μεγαλύτερη στυγνότητα στις κατασταλτικές μεθόδους τους. Πολλές δημοκρατικές κυβερνήσεις υποχωρούν και υιοθετούν αυταρχικές τακτικές περιορίζοντας την ελευθερία του λόγου και αποδυναμώνοντας το κράτος δικαίου, μια τάση που επιδεινώθηκε από την πανδημία της Covid-19 (...). Παράλληλα το 64% των κυβερνήσεων έχουν προβεί σε ενέργειες που κρίνονται δυσανάλογες, περιττές ή παράνομες για τον περιορισμό της πανδημίας”.

Η οργάνωση που επί μισό αιώνα παρακολουθεί την πορεία των δημοκρατικών δεικτών στην πλειονότητα των χωρών διαπιστώνει πως για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά το 2020 ο αριθμός των χωρών που βαίνουν προς την κατεύθυνση του αυταρχισμού ξεπέρασε τον αριθμό εκείνων που βρίσκονται σε φάση εκδημοκρατισμού!

Δυστυχώς, αυτή η τάση αναμένεται ότι θα αποτυπωθεί και στα φετινά δεδομένα. Πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου πορεία απαξίωσης της δημοκρατίας από τότε που άρχισαν να συλλέγονται στοιχεία, τη δεκαετία του 1970.

Κατάπτωση και παρακμή

Μεγαλύτερος αριθμός χωρών διολισθαίνει σήμερα προς τον αυταρχισμό. Και την ίδια ώρα ο αριθμός των εδραιωμένων δημοκρατιών που απειλούνται από τις αυταρχικές ιδέες δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλός. Μάλιστα πρώτη φορά οι ΗΠΑ κατατάσσονται στον κατάλογο με τις "δημοκρατίες σε οπισθοδρόμηση", κυρίως λόγω της υποβάθμισης της ποιότητας της δημοκρατίας κατά το δεύτερο μισό της Προεδρίας του Τραμπ.

Οι λαϊκίστικες πολιτικές, η εκμετάλλευση των περιορισμών της πανδημίας για να φιμωθούν οι αντίθετες ή αντιπολιτευόμενες φωνές, η τάση να υιοθετείται η αντιδημοκρατική συμπεριφορά άλλων κυβερνήσεων ως πρότυπο και φυσικά τα fake news και η παραπληροφόρηση, που στοχεύουν ευθέως στην πόλωση και τον διχασμό, αποτελούν τις κύριες αιτίες πίσω από την κατάπτωση και την παρακμή των σύγχρονων δημοκρατιών.

Η «δημοκρατική οπισθοδρόμηση» δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με την καταπίεση και την καταστολή, τη στέρηση των ελευθεριών ή τον περιορισμό των δικαιωμάτων. Δεν αφορά μόνο την επιβολή ελέγχων και απαγορεύσεων. Είναι, ταυτόχρονα, το αποτέλεσμα των προσπαθειών να υποβαθμιστούν η ανεξαρτησία και το κύρος της Δικαιοσύνης για να υποταχθεί τελικά στα κρυφά ή φανερά σχέδια των κυβερνήσεων. Είναι ο στραγγαλισμός της ελευθεροτυπίας, η άμεση ή έμμεση λογοκρισία, η ποδηγέτηση των μέσων ενημέρωσης. Είναι η αδιαφορία και η επιλεκτική ευαισθησία για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Και φυσικά είναι εντελώς άδικο να ταυτίζεται η δημοκρατική οπισθοδρόμηση με χώρες όπως το Αφγανιστάν, όπου τον Αύγουστο “αποκαταστάθηκε” η εξουσία των Ταλιμπάν αμέσως μετά την αποχώρηση των Αμερικανών εν μια νυκτί, και την άτακτη φυγή της κυβέρνησης της Καμπούλ, που υποστηριζόταν με πακτωλό δολαρίων.  Ή μόνο με τη Μιανμάρ, όπου το στρατιωτικό πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου έβαλε βίαιο τέλος στη δεκαετή εύθραυστη δημοκρατική μετάβαση.

Ή με το Μάλι, όπου από το 2020 έχουν γίνει δύο πραξικοπήματα, αλλά η “προστάτιδα” Γαλλία νίπτει τας χείρας της έχοντας αφοσιωθεί αποκλειστικά στο κυνήγι των ισλαμιστών μαχητών...  Ή μόνο με την Τυνησία, την κοιτίδα της “αραβικής άνοιξης” πριν από δέκα χρόνια, όπου ο Πρόεδρος Καΐς Σαγιέντ “σφράγισε” τη Βουλή και “απέλυσε” τον πρωθυπουργό τον Ιούλιο “υπακούοντας” στη λαϊκή οργή για την κακή διαχείριση της πανδημίας.

Στον ίδιο παρονομαστή

Μεγάλες δυτικές δημοκρατίες, όπως η Βραζιλία και οι ΗΠΑ, βρέθηκαν στον ίδιο παρονομαστή βλέποντας τους Προέδρους τους να αμφισβητούν την αξιοπιστία των εκλογικών αποτελεσμάτων ή να κατηγορούν τους πολιτικούς αντιπάλους τους ότι τους “έκλεψαν” τη νίκη.

Ειδικά στις ΗΠΑ η δημοκρατική οπισθοδρόμηση αποτυπώνεται στην πτώση των δεικτών που αφορούν τόσο τον σεβασμό των πολιτικών ελευθεριών όσο και τον περιορισμό της κυβερνητικής λογοδοσίας. Σημεία των καιρών και της κατάπτωσης της αμερικανικής δημοκρατίας αποτελούν η αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου 2020 από τον Ντόναλντ Τραμπ και ο περιορισμός του ερευνητικού έργου του Κογκρέσου για τα πεπραγμένα του μεγιστάνα Προέδρου μεταξύ 2018 και 2020.

"Η ορατή επιδείνωση της κατάστασης της δημοκρατίας στις ΗΠΑ, όπως μαρτυρούν η αυξανόμενη τάση αμφισβήτησης αξιόπιστων εκλογικών αποτελεσμάτων, οι προσπάθειες για περιορισμό της δημοκρατικής συμμετοχής και η καλπάζουσα πόλωση, είναι μια από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις όσον αφορά τη δημοκρατία σε παγκόσμια κλίμακα" σημείωσε ο γενικός γραμματέας του IDEA Κέβιν Κάσας - Ζαμόρα.

Στην Ινδία, την πολυπληθέστερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία του κόσμου, οι διώξεις ανθρώπων που επέκριναν την κυβερνητική πολιτική έδωσαν κι εκεί το στίγμα μιας απογοητευτικής υποχώρησης.

Στην Ευρώπη η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβενία και η Σερβία θεωρούνται χώρες που βιώνουν τη μεγαλύτερη δημοκρατική οπισθοδρόμηση σήμερα.  Όσο για την Τουρκία, εκεί έχει σημειωθεί μια από τις μεγαλύτερες οπισθοχωρήσεις της δημοκρατίας τη δεκαετία 2010-20. "Στην πραγματικότητα το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα είτε σε μη δημοκρατικά καθεστώτα είτε σε χώρες στις οποίες υπάρχει οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας" υπογραμμίζεται στη έκθεση του IDEA.

Η πανδημία της Covid-19 οδήγησε σε έξαρση της αυταρχικής συμπεριφοράς των κυβερνήσεων, παρέχοντάς τους πρόσθετα εργαλεία και αιτιολόγηση των κατασταλτικών τακτικών για τη φίμωση των διαφωνούντων. Ωστόσο δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα κατάφεραν καλύτερα στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης.

“Οι πολιτικές και κοινωνικές δυσλειτουργίες που αποκαλύπτονται από την πανδημία θα οδηγήσουν περισσότερους ανθρώπους στους λαϊκιστές και τους αυταρχικούς ηγέτες, οι οποίοι σπάνια προσφέρουν σταθερές λύσεις για τις ανησυχίες των πολιτών. Αν υπάρχει ένα βασικό μήνυμα από αυτή την έκθεση, αυτό είναι ότι ήρθε η ώρα για τις δημοκρατίες να δείξουν τόλμη, να καινοτομήσουν και να αναζωογονηθούν» υπογραμμίζεται στην έκθεση.

Πάντως το επίμετρο του κειμένου δεν αφήνει περιθώρια για αισιοδοξία, τουλάχιστον για όσο διαρκεί η τρέχουσα κρίση: “Η δημοκρατία αντιμετωπίζει την τέλεια καταιγίδα, ο κόσμος γίνεται πιο αυταρχικός”...

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL